• Fæðuöryggi, orkuskipti og aðfangamál

    Höfundur: Sigurður Már Harðarson birtist í Bændablaðinu 24. október 2022

    Málþingið Græn framtíð var haldin á Hilton Reykjavik Nordica, föstudaginn 14. október frá kl. 10–12. Það voru Bændasamtök Íslands sem blésu til málþingsins, sem markaði upphafið á degi landbúnaðarins. Síðar um daginn var landbúnaðarsýningin Íslenskur landbúnaður sett í Laugardalshöll, sem stóð yfir alla helgina.

    Húsfyllir var á málþinginu, sem helgað var framtíð íslensks landbúnaðar og umhverfismálum tengdum landbúnaði.

    Fyrirlesarar voru Ingólfur Frið­riksson, úr utanríkisráðuneytinu, sem ræddi um ytri vídd fæðuöryggis, Rúnar Þór Þórarinsson, yfirmaður sjálfbærni og nýsköpunar Landeldi, sem talaði um fiskeldisúrgang sem öflugan áburð, Eygló Björk Ólafsdóttir, bóndi í Vallanesi, fjallaði um matvælaframleiðslu í skjóli skóga og lífræna ræktun, Karvel L. Karvelsson, framkvæmdastjóri Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins, gerði grein fyrir hvernig upplýsingar koma að notum í baráttunni við loftslagsmál, og Sigurður Ingi Friðleifsson, sviðsstjóri loftslagsbreytinga, orkuskipta og nýsköpunar Orkustofnunar, sagði frá orkunni sem býr í sveitinni.

    Í lokin ávarpaði Guðlaugur Þór Þórðarson, ráðherra umhverfis­, orku­ og loftslagsmála, gesti málþingsins.

    Líflegar pallborðsumræður

    Í pallborðsumræðum á eftir fyrirlestrunum tóku þátt þau Guðlaugur Þór, Gunnar Þorgeirsson, formaður Bændasamtaka Íslands, Helgi E. Þorvaldsson, formaður starfshóps um kornrækt, Hlédís Sveinsdóttir, meðhöfundur skýrslunnar Ræktun Íslands, Svanhildur Hólm, framkvæmdastjóri Viðskiptaráðs, og Erna Björnsdóttir, fagstjóri matvæla og náttúruafurða hjá Íslandsstofu. Sköpuðust þar líflegar umræður um margvísleg málefni landbúnaðarins í fortíð, nútíð og framtíð. Í umræðum um fæðuöryggi vakti Helgi E. Þorvaldsson athygli á þeirri staðreynd að engar plöntukynbætur væru stundaðar á Íslandi í dag.

    Hann skýrði þá stöðu í því sögulega ljósi að þegar áföll dundu á þjóðinni, pestir, plágur og náttúruhamfarir, hafi áhersla verið lögð á kvikfjárrækt til að hámarka nýtingu á starfsfólki. Enda varð gjarnan veruleg fækkun mannfjölda á Íslandi í slíkum hamförum. Þá varð það hlutskipti til dæmis kornræktar að vera lögð til hliðar. Kerfið hafi síðan að vissu leyti verið byggt á þessari forsögu.

    Helgi sagði einnig að sagan hafi líka sýnt okkur að hægt væri að rækta korn á Íslandi með góðum árangri – til þess að það geti orðið þurfi hins vegar að byggja upp innviði til kornræktar.

    Bændur fá ekki nægilega mikið greitt

    Guðlaugur Þór sagði að íslenskir bændur geti borið höfuðið hátt. Það væri í raun bara eitt atriði í ólagi í íslenskum landbúnaði; bændur fengju ekki nægilega mikið greitt fyrir sínar vörur. Íslenskur landbúnaður gæti bara keppt við aðrar vörur í gæðum, ekki verðlagi. Bændur væru harðduglegt fólk sem fengi alls ekki það sem þeir ættu að bera úr býtum.

    Helgi tók undir með Guðlaugi Þór og benti á að afkomuskilyrði bænda væru víða orðin mjög slæm, hann heyri það á bændum að ástandið hafi sjaldan eða aldrei verið þyngra.

    Það hafi einmitt verið eitt aðalmálið í fæðuöryggisskýrslunni sem gefin var út í byrjun síðasta árs, að tryggja afkomu bænda.

    Hann sagði einnig að eitt brýnasta málið við endurskoðun rammasamnings búvörusamninga á næsta ári eigi að vera að sækja meira fjármagn til verkefna eins og plöntukynbóta, þannig að ekki þurfi að vera að bítast um það fjármagn sem stjórnvöld leggja þegar til landbúnaðarins.

    Góð ímynd landbúnaðarins

    Erna ræddi um hina góðu ímyndarstöðu sem íslensk land­búnaðarframleiðsla byggi við. Eitt af hlutverkum Íslandsstofu væri að aðstoða erlenda fjárfesta sem vilja koma til Íslands.

    Reynsla þeirra af samskiptum við fjárfesta væri sú að þeir séu mjög meðvitaðir bæði um hagstætt orkuverð á Íslandi, en einnig ímynd hinnar vistvænu orku.

    Góð tækifæri séu því til staðar fyrir Íslendinga að nýta sér þessa stöðu, með því annaðhvort að sækja fjárfesta til landsins eða fleiri neytendur erlendis frá.

    Upptökur frá málþinginu eru aðgengilegar í gegnum Facebook­síðu Bændasamtaka Íslands.

    bbl.is sótt 27/10/2022

  • Stefnir í tveggja og hálfrar gráðu hlýnun á meðan ríki draga lappirnar

    Kjartan Kjartansson skrifar 26. október 2022 á visir.is

    Útlit er fyrir að hnattræn hlýnun nái tveimur og hálfri gráðu fyrir lok aldarinnar ef ríki heims auka ekki metnað sinn í að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda. Það er heilli gráðu meira en stefnt er að með Parísarsamkomulaginu til þess að forðast verstu afleiðingar loftslagsbreytinga.

    Í skýrslu loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna er áætlað að losun mannkynsins aukist um 10,6% á milli áranna 2010 og 2030 sem er engu að síður nokkuð minna en spá frá því í fyrra sem hljóðaði upp á 13,7% aukningu. Það er víðsfjarri þeim 45% samdrætti sem vísindamenn segja að þurfi að nást fyrir lok áratugsins ef loftslagsmarkmiðin eiga að halda.

    Áætlun nefndarinnar um tveggja og hálfrar gráðu hlýnun byggir á núverandi landsmarkmiðum ríkja um samdrátt í losun. Hún er þannig háð því að ríkin standi við þau. Parísarsamkomulagið gerir ráð fyrir því að ríki uppfæri reglulega landsmarkmiðin og geri þau háleitari með tímanum.

    „Við erum enn hvergi nærri því umfangi og hraða samdráttar í losun sem við þurfum til þess að halda hlýnun við eina og hálfa gráðu. Til þess að halda þessu markmiði á lífi verða ríkisstjórnir heims að efla aðgerðaáætlanir sínar í loftslagsmálum strax og framfylgja þeim á næstu átta árunum,“ segir Simon Stiell, framkvæmdastjóri rammasamnings Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar.

    Næsta stóra loftslagsráðstefna Sameinuðu þjóðanna verður haldin í Sharm el-Sheikh í Egyptalandi í næsta mánuði. Þar er búist við því að ríki reyni að leggja fram metnaðarfyllri aðgerðir til þess að takmarka hnattræna hlýnun.

    visir.is sótt 26/10/2022

  • Staðreyndir og orkuskipti

    Birtist í leiðara Viðskiptablaðsins 23. otkóber 2022

    Útflutningur raforkunnar er í formi áls, kísils og járnblendis og skapar Íslandi gjaldeyristekjur. Þessi sami gjaldeyrir gerir okkur kleift að kaupa innfluttar vörur.

    Í vikunni var skýrsla verkfræðistofunnar Eflu um orkuþörf Íslendinga í ljósi áforma um orkuskipti kynnt.

    Efla vann skýrsluna fyrir Samtök iðnaðarins, Landsvirkjun og Samorku. Í stuttu máli er niðurstaðan sú að tvöfalda þarf orkuframleiðslu í landinu á næstu áratugum til að ná fram markmiðum orkuskipti. Rétt er að taka fram að þessi útreikningur miðast við núverandi orkuþörf og tekur þar af leiðandi ekki til aukinnar orkuþörf sem kann að koma til vegna hagvaxtar.

    Með öðrum orðum þurfa Íslendingar að framleiða að minnsta kosti 16 tetravött til viðbótar við núverandi orkuöflun hér á landi til að hægt verði að láta af núverandi notkun af jarðefnaeldsneyti. Fram kemur í skýrslunni að þegar húshitun er undanskilin þá knýr olía um 40% af hagkerfinu. Þetta háa hlutfall kemur væntanlega mörgum á óvart og það undirstrikar þær áskoranir sem eru fram undan þegar kemur að orkuskiptum.

    Skýrslan og vefsvæði sem var opnað í tengslum við kynningu hennar er mikilvægt framlag til upplýstrar umræðu um orkuskipti og raunhæfar aðgerðir í þeim efnum. Því miður hefur umræðan til þessa einkennst af miklu óraunsæi.

    Þannig hafa félagasamtökin Landvernd talað fyrir því að ráðist verði í orkuskipti án þess að raforkuframleiðsla verði aukin. Þeir sem aðhyllast þetta sjónarmið eru í raun og veru að leggja til endalok hagvaxtar og að markmið um efnahagslega framþróun verði lögð til hliðar. Enn aðrir myndu segja að þetta væri ígildi þess að landsmenn sættu sig við þau lífskjör sem voru í boði á sjöunda áratugnum.

    Málflutningur Landverndar snýr með öðrum orðum að því að hægt sé að nýta raforkuna sem stórnotendur nota nú til orkuskipta innanlands. Sum stjórnmálaöfl og jafnvel einstaka embættismaður í orkugeiranum hefur einnig talað fyrir þessu sjónarmiði. Þessi röksemdafærsla heldur engu vatni.

    Sjónarmið Landsverndar tekur ekki mið af þeirri staðreyndar að raforka er meðal stærstu útflutningsgreina Íslands og ein meginstoða efnahagslífs hér á landi. Útflutningur raforkunnar er í formi áls, kísils og járnblendis og skapar Íslandi gjaldeyristekjur. Þessi sami gjaldeyrir gerir okkur kleift að kaupa innfluttar vörur. Til dæmis rafknúin faratæki af ýmsu tagi. Ef Ísland tekur þá ákvörðun að láta af raforkusölu til orkusækins iðnaðar eru engar líkur á því að nægur gjaldeyrir verði til skiptanna til að flytja inn öll rafknúnu farartækin sem eiga að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda.

    Það mætti í raun líkja þessu við að Ísland léti af innflutningi á matvælum, drægi úr útflutningi á sjávarafurðum og neytti þeirra innanlands í auknum mæli. Minni útflutningstekjur sætu eftir á Íslandi, sem þýddi að minna væri til skiptanna til að fjármagna innflutning, sem leiðir óumflýjanlega af sér skert lífsgæði á Íslandi.

    Á undanförnum árum hefur enginn skortur verið á fundarhöldum um áskoranir í loftlagsmálum og nauðsyn orkuskipta til að Ísland geti staðið við skuldbindingar sínar í þeim efnum. En á sama tíma hefur lítið þokast áfram þegar kemur að því að auka orkuvinnslu hér á landi. Svo virðist sem margir ætla að berja hausinn við steininn og neita að horfast í augu við þá staðreynd að orkuskipti geta ekki átt sér stað án þess að raforkuöflun verði aukin til muna.

    Það er löngu tímabært að sú kyrrstaða sem ríkt hefur um orkuöflun um árabil verði rofin. Að öllum líkindum hafa mörg tækifæri farið nú þegar forgörðum þegar kemur að því að nýta vistvæna raforkuframleiðslu til uppbyggingar og eflingar græns iðnaðar. Að sama skapi er ljóst að langt ferli er framundan áður en hægt verður að ráðast í frekari virkjunarframkvæmdir.

    Það er tímabært að umræða um orkuskipti haldist í hendur um hvernig tryggja eigi efnahagslegan framgang hér á landi og bætingu lífskjara til frambúðar. Um það hlýtur að ríkja breið pólitísk sátt þegar allt kemur til alls. Lítið en mikilvægt skref var stigið í þeim efnum á Alþingi í gær.

    Sótt 24/10/2022

  • Loftslagsmál og vinnutími: Tækifæri til breytinga

    Greinin er eftir Guðmund D. Haraldsson og birtist á kjarninn.is 10. október 2022

    Guðmundur D. Haraldsson segir að kerfisbundnar breytingar á lífsháttum okkar eins séu mikilvægar til að auka líkurnar á betra lífi í framtíðinni. Það sé verkefni samfélagsins alls að tryggja að svo verði – og annarra samfélaga líka.

    Það er orðið alger­lega ljóst að lofts­lags­breyt­ingar eru raun­veru­leg­ar, að þær stefna öryggi og afkomu mann­kyns­ins í veru­lega hættu, að þær eru orsak­aðar af hegðun mann­skepn­unn­ar, og að aðgerða er þörf. En hvaða aðgerðir eiga það að vera?

    Skoðum fyrst hver vand­inn er. Í skýrslu Milli­ríkja­nefndar Sam­ein­uðu þjóð­anna um lofts­lags­breyt­ingar frá árinu 2018 er stað­hæft að hlýnun lofts­lags­ins um 1,0°C frá því fyrir iðn­bylt­ingu sé stað­reynd, þetta sé eitt­hvað sem við verðum að búa við. Lögð er áhersla á að fari hlýn­unin yfir 1,5°C myndi hún samt halda áfram að aukast jafn­vel þótt losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda myndi stöðvast á næstu árum eða ára­tugum – ástæðan fyrir þessu eru ýmsir ferlar í nátt­úr­unni sem ekki verða stöðv­að­ir, svo sem bráðnun jökla og sífreðis. Því fyrr sem mann­kynið grípur til aðgerða til að draga úr losun þess­ara loft­teg­unda, því betra – það er hins vegar ekki raun­in, því los­unin heldur áfram að aukast, ár frá ári, eins og er stað­fest í nýj­ustu skýrslu Milli­ríkja­nefnd­ar­innar frá 2022. Þar er rakið að við séum langt frá því einu sinni að byrja að minnka losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda: Talið er að 17% heild­ar­los­unar koltví­sýr­ings (CO2) – mik­il­væg­ustu gróð­ur­húsa­loft­teg­und­ar­innar – frá 1850 til 2019 hafi átt sér stað á aðeins níu árum, frá 2010 til 2019. Í þess­ari nýj­ustu skýrslu er talið lík­legt að hlýn­unin fari yfir 1,5°C. 

    Afleið­ing­arnar af hlýnun jarðar verða gríð­ar­leg­ar, og höfum í huga að þær munu birt­ast á líf­tíma þeirra sem þetta lesa – við erum ekki að tala um breyt­ingar sem aðeins börnin okkar og barna­börn verða að taka á og lifa við, heldur líka við sjálf, sem full­orðin erum. Um er að ræða mikla aukn­ingu á úrkomu á sumum svæð­um, aukn­ingu á þurrkum á öðrum, aukn­ingu á hita­stigi á sum­um, lækkun á öðr­um. Einnig verða veð­urofsar lík­legri. Þá mun mikið land sökkva undir sjó, en meðal ann­ars eru nokkrar stór­borgir í mik­illi hættu vegna þessa sem og margar eyj­ar. Einnig munu mörg vist­kerfi – sem hjálpa til við að halda uppi lífi á plánet­unni, þar á með talið okkur sjálfum – vera í mik­illi hættu sem og margar dýra­teg­und­ir. Land­bún­aður mun verða erf­ið­ari á vissum svæð­um. Svona mætti áfram telja. Eftir því sem lengra líður þar til tekið er í taumana, því erf­ið­ara verður að afstýra þessum afleið­ing­um, og þeim mun erf­ið­ara verður að lifa mann­sæm­andi lífi á jörð­inni.

    Afleið­ing­arnar af lofts­lags­breyt­ingum munu ekki dreifast jafnt yfir mann­kyn­ið, og þær munu ná til Íslands líka. Við okkur og okkar heims­hluta mun einnig blasa mik­ill flótta­manna­straum­ur, mun stærri en við höfum séð hingað til.

    Að koma í veg fyrir að jafn illa fari – eða enn verr – og Milli­ríkja­nefndin varar við, er lík­lega eitt stærsta við­fangs­efni sem blasað hefur við mann­kyn­inu, við­fangs­efni sem mann­kynið getur haft ein­hver áhrif á, í það minnsta. Og tím­inn sem við höfum er stutt­ur, hann er mældum í árum, en ekki ára­tug­um, því áhrifin af lofts­lags­breyt­ingum eru farin að birt­ast okk­ur.

    Hvað skal gera?

    Aug­ljóst er að stefna verður að mik­illi og hraðri minnkun á losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda, og skilj­an­lega líta þar margir til tækni­legra lausna. Mikið starf verið unnið víða í Evr­ópu, m.a. með upp­setn­ingu á sól­ar­orku­speglum og vind­myll­um. Þetta er samt engan veg­inn nóg, því los­unin á gróð­ur­húsa­loft­teg­undum heldur áfram að aukast – líka á Ísland­i. 

    Líta margir von­góðir til tækni sem tekur gróð­ur­húsa­loft­teg­undir úr and­rúms­loft­inu og dælir niður í jörð­ina þar sem þær bindast, en þessi tækni er á algeru frum­stigi. Auk­in­heldur er óljóst hvernig þessi tækni á að geta hamið alla þá gríð­ar­legu losun sem við stöndum fyr­ir, því tæknin er afkasta­lítil í sam­an­burði við los­un­ina. 

    Það eru til leiðir sem við eigum líka að líta til – í bland við tækni­legar leiðir –, leiðir sem fela í sér breyt­ingu á hegðun okkar og mark­miðum okkar sem sam­fé­lags. Ein sú leið er að draga úr neyslu fram­tíð­ar­inn­ar, en öll okkar neysla, alveg sama hvaða form hún tek­ur, felur í sér losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda – sama hvort það er kaup eða akstur á bíl, kaup á varn­ingi, utan­lands­ferð­ir, fram­leiðsla á mat, eða byggja hús. Allt þetta felur í sér losun á gróð­ur­húsa­loft­teg­undum vegna flutn­inga, vinnslu úr jörðu, fram­leiðslu og svo fram­veg­is. Vel­flestar okkar athafnir valda raunar losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda, og því meira sem við stundum af þessum athöfn­um, því meira er los­að.

    Ég á við að hættum að auka neyslu stöðugt inn í fram­tíð­ina og veljum heldur svip­aða eða minni neyslu, en í stað­inn vinnum minna. Þetta yrði þróun yfir langan tíma í ríkum sam­fé­lög­um. Þessi hug­mynd er svo sem ekki ný og ekki bein­línis mín held­ur; hag­fræð­ing­ur­inn Tim Jackson lagði þessa leið til í bók­inni Prosperity wit­hout growth, sem kom út árið 2009 og var gefin út í nýrri útgáfu 2017, en sú bók rekur meðal ann­ars hvernig sífellt aukið fram­boð á vörum og þjón­ustu – hag­vöxtur – gagn­ast lítið sam­fé­lögum sem hafa náð vissu stigi hag­sældar – ríkum sam­fé­lögum –, og hvernig hag­vöxtur hefur leitt til þess mikla vanda sem blasir við í umhverf­is­mál­un­um. Hann fjallar raunar nokkuð ítar­lega um tengslin milli síauk­innar neyslu og lofts­lags­breyt­inga, en einnig ofnýt­ingu auð­linda, sem ekki fær mikla athygli í umræð­unni. Jackson setur þetta allt fram með skipu­lögðum og ígrund­uðum hætti.

    Meg­in­hug­myndin er þessi: Í stað þess að vinna og vinna, og neyta og neyta í síauknum mæli, sem svo veldur umhverf­is­spjöllum og dregur úr mögu­leikum okkar til að lifa góðu lífi til lengri tíma litið (m.a. vegna lofts­lags­breyt­inga), þá eigum við að vinna minna, neyta ámóta mikið eða (eitt­hvað) minna, nýta hluti mun betur og leng­ur, end­ur­vinna meira og verja meiri tíma í áhuga­mál og með vinum og fjöl­skyldu, enda veitir þetta síð­ast­nefnda okkur mun meiri ánægju en sífelld neysla. Og ánægju sem varir leng­ur. Og lyk­ill­inn að þessu er að nýta aukna fram­tíðar fram­leiðni hag­kerf­is­ins í að draga úr vinnu­stund­um.

    Og rökin fyrir því að síaukin neysla auki ekki ánægju, né heldur lífs­gæði, eru veiga­mik­il: Jackson rekur hvernig síaukin neysla eykur ekki ham­ingju, lífslík­ur, né dregur úr ung­barna­dauða (allt klass­ísk ein­kenni auk­innar hag­sæld­ar), eftir að vissu stigi neyslu er náð – Ísland og skand­in­av­ísk ríki hafa náð þessu stigi. Eitt mark­mið okkar sem sam­fé­lags hlýtur að vera að njóta lífs­ins og líða vel, en það er öruggt að síaukin neysla í okkar sam­fé­lagi er ekki rétta leiðin til þess. Juliet Schor, banda­rískur hag­fræð­ingur og félags­fræð­ing­ur, hefur bent á það sama í sínum skrif­um. Þá má gera ráð fyrir því að síaukin neysla sem eykur á lofts­lags­breyt­ingar muni gera lífið verra, ekki betra, fyrir marga. 

    Fjöl­margt mælir þannig gegn síauk­inni neyslu í ríkum sam­fé­lög­um. Spurn­ingin sem hlýtur að vakna er hvernig þetta eigi mögu­lega að geta gengið upp, hvernig getum við gert nokkuð eins og að hætta að auka sífellt neyslu, án þess að það skerði lífs­gæði okk­ar, og jafn­framt hafi jákvæð áhrif á lofts­lags­breyt­ing­ar? Yrðu ein­hver jákvæð áhrif á okkur sjálf af því?

    Þrjár leiðir til breyt­inga

    Ég ætla hér að leggja til þrjár leið­ir, sem myndu hjálpa okkur hér á Íslandi að draga úr vinnu og neyslu fram­tíð­ar, þótt þær geri það með ólíkum hætti. Þessar leiðir munu ekki bjarga okkur frá lofts­lags­breyt­ing­um, mengun og ofnýt­ingu auð­linda því til þess mun fjöl­margt annað þurfa að breyt­ast líka. Þær myndu hins vegar hjálpa mikið til, en einnig auka frelsi og lífs­gæði venju­legs, vinn­andi fólks. Önnur lönd gætu þurft að fara aðrar leiðir til að ná fram þessu sama.

    Fyrir það fyrsta, þá verður að draga úr ójöfn­uði, því ójöfn­uður ýtir undir gegnd­ar­lausa neyslu, neyslu sem er ein­göngu til þess fallin að sýna öðrum fram á „ríki­dæmi“ sitt, en þegar varn­ing­ur­inn er ekki nógu „fínn“ lengur – eða aðrir eru búnir að eign­ast það sama – er honum komið fyrir í geymslum og loks hent. Er þá það nýjasta keypt í stað­inn. Það er ekki ein­göngu ofur­ríkt fólk sem þetta ger­ir, heldur tökum við flest þátt í þessu með einum eða öðrum hætti, og mark­aðs­öflin – aug­lýsend­ur, fram­leið­endur og fleira – nýta sér þetta til að selja okkur varn­ing sem á að færa okkur nær stöðu náung­ans sem við berum okkur saman við. Enda­laus kaup á nýjum far­símum er dæmi um þetta, svo og þegar fólk skiptir út ísskápnum sínum því hann er ekki í þeim lit eða stíl sem er í tísku þá stund­ina – þau ofur­ríku kaupa sér einka­þotu eða tvær. Ójöfn­uður ýtir undir kapp­hlaup um að vinna sem mest, til að hafa efni á nýj­ustu tískunni, sem verður fljótt úrelt.

    Þessi hegðun hefur gríð­ar­leg áhrif á umhverf­ið, sem við erum svo háð til að geta lifað á þess­ari jörð. Höfum í huga að mark­aðs­öflin reyna að stýra því hverju sinni hvað er í tísku, til að fá okkur til að kaupa nýtt, og þannig er kapp­hlaupið drifið áfram. 

    Ójöfn­uður hefur líka ann­ars konar áhrif á sam­fé­lögin okk­ar: Rann­sóknir hafa sýnt að ójöfn­uður hefur nei­kvæð áhrif á traust innan sam­fé­laga, nei­kvæð áhrif á jafn­rétti kynj­anna, dregur úr lífslík­um, eykur lík­urnar á offitu, dregur úr mögu­leikum fólks til að mennta sig, og ýmis­legt fleira. Þetta sýna fjöl­margar rann­sóknir sem hafa verið teknar saman í bók­inni The Spi­rit Level eftir Ric­hard Wilk­in­son og Kate Pickett. Ójöfn­uður grefur undan sátt innan sam­fé­laga, eykur sam­keppni milli fólks og eykur streitu. Allt þetta dregur úr lífs­gleði og getu sam­fé­laga til að vinna saman og hefur þar með nei­kvæð áhrif á stjórn­málin þannig að þau ná síður að leysa brýn vanda­mál sam­fé­lags­ins.

    Það er þannig mik­il­vægt að takast á við ójöfn­uð, því hann er sjálf­stætt vanda­mál sem ýtir undir meng­un, lofts­lags­breyt­ingar og dregur auk­in­heldur úr lífs­gæð­um. Ójöfn­uður er póli­tískt við­fangs­efni, sem sést best á því að hann má minnka eða auka með breyt­ingum á skatt­kerf­unum okkar – hann eykst þegar efna­fólk og stór­fyr­ir­tæki eru skatt­lögð minna, en minnkar þegar þessir hópar eru skatt­lagðir meira. Ójöfn­uður eykst líka þegar þau efna­minnstu eru skatt­lögð meira. Og ójöfn­uður er sann­ar­lega raunin á Íslandi, þótt hann sé ekki jafn ýktur og í Bret­landi og Banda­ríkj­un­um, en okkar ójöfn­uður hefur þó farið vax­andi á und­an­förnum árum og ára­tug­um. Um það hafa Stefán Ólafs­son og Arn­aldur Sölvi Krist­jáns­son fjallað ítar­lega í bók­inni Ójöfn­uður á Íslandi.

    En það er ekki nóg að taka á ójöfn­uði, því það verður líka að huga beint að mögu­leikum fólks til að hafa áhrif á eigin vinnu, og um það fjallar önnur leið til að við getum farið að vinna minna og neyta minna. Á Íslandi er raunin sú, að vinn­andi fólk hefur til­tölu­lega lítil völd yfir því hvað það vinnur mikið – flestir vinna fullt starf, af því að það er það eina sem býð­st, eða vegna þess að það er það sem fólk þarf til að geta lif­að. Atvinnu­rek­endur hafa það í hendi sér að neita fólki um að vinna hluta­starf, jafn­vel í þeim til­fellum þar sem tekj­urnar af hluta­starfi myndu duga til að lifa og fólk vill vinna hluta­starf. Starfs­hlut­fall er ein­fald­lega sam­komu­lag milli laun­þega og atvinnu­rek­enda, ef annar aðil­inn er ósáttur er ekk­ert sam­komu­lag, og í sam­fé­lagi þar sem lang­flestir vinna fullt starf (75%), getur reynst erfitt að vinna gegn ríkj­andi venj­um.

    Að vísu er í gildi samn­ingur á íslenskum vinnu­mark­aði sem á að tryggja laun­þegum sem vinna hluta­störf viss rétt­indi og vernd til að vinna þau, en það nær ekki lengra en svo að flug­fé­lag á Íslandi ákvað að bjóða flug­freyjum sínum og -þjónum í hluta­starfi að segja upp eða fara í fullt starf sé við­kom­andi undir 55 ára aldri. Það var svo stað­fest af Félags­dómi, einum af dóm­stólum lands­ins, að þetta mætti gera. Slíkt sam­komu­lag er því varla mik­ils virði, því mið­ur. Það verður því að setja góð lög.

    Í Hollandi eru lög sem tryggja jafnan rétt þeirra sem vinna hluta­störf á við aðra hvað varðar atvinnu­ör­yggi, stöðu­hækk­an­ir, launa­hækk­anir og svo fram­veg­is. En einnig, og þetta er lyk­il­at­riði, þá tryggja lögin fólki þann rétt að velja sér starfs­hlut­fall, jafn­vel þótt atvinnu­rek­and­anum kunni að virð­ast það óþægi­legt. Við eigum að taka upp lög sem þessi til að tryggja í sessi þennan rétt og gera fólki raun­veru­lega kleift að velja sér starfs­hlut­fall. Hug­veitan Autonomy hefur bent á að rétt­ur­inn til hluta­starfs sé nauð­syn­legur fyrir fram­tíð­ar­þróun vinnu­mark­að­ar­ins. Höfum í huga að rann­sóknir sýna að fólk sem vinnur minna veldur minna álagi á nátt­úr­una, á auð­veld­ara með að sam­ræma vinnu og einka­líf og þar fram eftir göt­un­um.

    Rannsóknir benda einnig til að fólk sem velur að vinna minna sé ánægð­ara með lífið en aðrir og að sú ánægja vari til lengd­ar, ólíkt ánægj­unni sem hlýst af auk­inni neyslu, sem varir stutt. Ánægjan af því að eiga meiri frí­tíma og tíma með öðrum varir jafn­vel þótt aðrir öðlist mögu­leik­ann til þess sama, ólíkt því sem ger­ist þegar neyslan eykst og aðrir auka neysl­una líka, en þá hverfur ánægjan af auk­inni neyslu hratt. Það eru því rík rök fyrir því að tryggja fólki rétt­inn til að vinna hluta­starf.

    Loks er það þriðja leið­in, mögu­lega sú tækni­leg­asta af þeim öll­um. Hún felst í því að nýta aukna fram­leiðni – aukin fram­leiðni er getan til að búa til meira af vörum eða veita meiri þjón­ustu á hverri vinnu­stund – til að draga úr vinnu­tíma í fram­tíð­inni, fremur en að búa til meira af vörum eða veita meiri þjón­ustu. Með því móti, heilt yfir, getum við unnið minna án þess að fórna núver­andi vel­sæld og lífs­gæð­um, en jafn­framt öðl­ast meiri lífs­gæði með fækkun vinnu­stunda og auknum frí­tíma og tíma með öðru fólki. Þetta er leið sem hag­fræð­ing­arnir Tim Jackson og Juliet Schor hafa lagt til, en leiðin felur ekki aðeins í sér minni tíma til vinnu, heldur einnig að neyslu­aukn­ing fram­tíð­ar­innar er ham­in, sem þýðir að losun á gróð­ur­húsa­loft­teg­undum eykst ekki og bæði mengun og ofnýt­ing auð­linda hætta að aukast (að öllu öðru óbreytt­u). Útfærslan getur verið með ýmsum hætti, t.d. með styttri vinnu­degi eða styttri vinnu­viku í stað launa­hækk­ana, eða með lengra sum­ar­fríi. Einnig mætti hugsa sér upp­töku vetr­ar­frís. Þetta er allt vel mögu­legt og hefur í reynd verið gert áður, en í smærri skömmtum og ekki á kerf­is­bund­inn hátt til langs tíma eins hér er átt við. 

    Þessar þrjár leiðir í sam­ein­ingu myndu hafa mikil áhrif til góðs í okkar sam­fé­lagi og öðrum ríkum sam­fé­lög­um. Sam­keppni í neyslu myndi minn­ka, sóun myndi drag­ast sam­an, vellíðan myndi aukast og félags­líf heilt yfir aukast og styrkj­ast. Traust myndi aukast og vinnu­tími myndi stytt­ast. Áhrifin á lofts­lags­breyt­ingar yrðu jákvæð, því losun gróð­ur­húsa­loft­teg­unda myndi ýmist drag­ast saman eða hætta að aukast af okkar hendi.

    Hér að framan hefur fyrst og fremst verið ein­blínt á lofts­lags­breyt­ingar og við­brögð við þeim. En við okkur blasir einnig tvenns konar vandi af öðrum toga sem er ekk­ert minna alvar­legur en lofts­lags­breyt­ing­ar: Ofnýt­ing auð­linda jarðar líkt og imprað var á áður – ofnýt­ing ýmissa fágætra málma, til dæmis – og nið­ur­brot vist­kerfa – sem kemur til vegna þess að mann­kynið hefur lagt undir sig æ meira land til hús­bygg­inga, land­bún­aðar og iðn­aðar af ýmsu tagi, auk notk­unar efna í stórum stíl. Þessi vandi fær engan veg­inn sömu athygli og lofts­lags­breyt­ing­ar, en vist­kerf­is­hag­fræð­ingar hafa þó bent á að þessi vandi verði minni og við­ráð­an­legri ef sams konar aðferðum yrði beitt og hér hefur verið fjallað um.

    Nokkur orð um efa­semdir og ein­stak­lings­hyggju

    Í hugum margra sem lesa þessar línur kunna að leyn­ast efa­semd­ir: „Hvernig í ósköp­unum á að vera hægt að fá fólk til að neyta minna? Hvers vegna ætti fólk að taka upp á því að vinna minna? Og hvernig á fólk sem hefur ekki nóg nú þegar að geta unnið skem­ur?“ er kannski spurt. Þetta eru allt gildar spurn­ing­ar, en þær byggja allar á því að við séum öll ein­stak­lingar sem tökum ákvarð­an­ir, hvert fyrir sig, og að við séum ekki með­limir í sam­fé­lagi sem hefur gríð­ar­leg áhrif á okkur öll.

    Raunin er sú að við öll verðum fyrir miklum áhrifum frá umhverf­inu okkar – aug­lýs­ing­um, áróðri, hug­myndum sem við berum með okkur og fáum frá öðrum – en líka af efna­hags­legum mæli­kvörðum (verði, verð­lagi, þenslu í hag­kerf­in­u). Það er í raun og veru þetta sem hefur lang­mest áhrif á hegðun fólks, og þetta eru allt áhrif frá sam­fé­lag­inu. Ákvarð­anir fólks eru sjaldn­ast teknar í tóma­rúmi: Fólk, sem ákvað að henda stí­heilum ísskápum vegna þess að þeir voru ekki í lit sem tískan leyfði og ýtti und­ir, var ræki­lega undir áhrifum sam­fé­lags­ins, og það sama á við um fólk sem vinnur yfir­vinnu til að geta slakað á seinna á Ítal­íu. Það er rangt að hugsa um ákvarð­anir fólks sem varða neyslu sem ákvarð­anir teknar í tóma­rúmi af ein­stak­ling­um, og að fólk „verði bara“ að breyta hegðun sinni. Raun­veru­leik­inn er sá að við erum hjarð­dýr sem hegðum okkur í sam­ræmi við við­teknar venjur og tísku­strauma hvers tíma að mörgu leyti (en ekki öllu leyt­i). Lofts­lags­breyt­ingar eru þannig sam­eig­in­legur vandi, kom­inn til vegna sam­eig­in­legrar hegð­unar okk­ar.

    Það þarf því að hugsa um hegðun og ákvarð­anir fólks í sam­hengi við sam­fé­lag þess. Í okkar sam­fé­lagi eru yfir­drifin næg efni, við höfum úr nægu að bíta og brenna, miklu af því er sóað, auk þess sem margt af því er neysla sem allir sjá að er vit­leysa. Úr þessu má draga og vinna minna einnig. Þau sem búa við skort í okkar sam­fé­lagi er fólk sem verður fyrir barð­inu á þeirri mis­skipt­ingu sem við búum við, henni má snúa við, eins og dæmin sýna. Það sem þarf til að fólk neyti minna og vinni minna eru hvatar til minni neyslu, rétt­indi til hluta­starfa, breytt nýt­ing auk­innar fram­leiðni, og menn­ing sem gefur til kynna að það sé í lagi að vinna minna en aðr­ir. Engin vald­beit­ing er nauð­syn­leg til þess, enda viljum við búa í lýð­ræð­is­sam­fé­lagi. Fólk sem vill vinna mikið fengi áfram að gera það óáreitt, enda réttur þess og frelsi að gera það.

    Engin ein leið er til að koma í veg fyrir lofts­lags­breyt­ingar eða að koma í veg fyrir að við mengum jörð­ina þannig að hún verði ill­byggi­leg, til þess þarf að bregð­ast við á ýmsan hátt og þar er minni neysla – eða í það minnsta að neysla haldi ekki áfram að aukast – lyk­il­at­riði, einkum meðal efn­aðra sam­fé­laga eins og okk­ar. Og þar með getum við líka unnið minna, enda er ekki ástæða til að vinna fyrir skrani sem er hent næsta fljót­lega, en öllu meiri ástæða er hins vegar að njóta þess að eiga meiri tíma með fjöl­skyld­unni og sinna áhuga­mál­un­um. Tækni­legar lausnir myndu styðja við breyt­ingar á hegðun eins og þessar til að leysa loft­lags­vand­ann og öfugt.

    Sum sem lesa þennan pistil kunna að velta fyrir sér hvort Ísland hrapi ekki í fátækt við að draga úr vinnu og með því að nýta fram­leiðni á þann hátt sem hér hefur verið lýst. Myndi það ekki steypa okkur í fátækt að hag­vöxtur auk­ist ekki jafn mikið og áður? Svarið við þessu er nei­kvætt, enda munum við halda áfram að vinna, búa til hluti og veita þjón­ustu. Hugs­an­lega myndi neyslan eitt­hvað drag­ast saman – við megum við því sem heild –, en mjög lík­lega myndi hún aukast lít­il­lega eða standa í stað til lengri tíma lit­ið. Við myndum auð­vitað halda áfram að vinna og neyta. Við verðum þannig ekki ekki sjálf­krafa fátæk. Við myndum hins vegar auka lífs­gæði okkar á öðrum sviðum utan neyslu­kapp­hlaups­ins kerf­is­bundið – svo sem hvað varðar félags­leg tengsl milli fólks, áhuga­mál og svo fram­veg­is. 

    Önnur myndu kannski hafa áhyggjur af því að fyr­ir­tækin yrðu varla starf­hæf ef við beinum fram­leiðni inn á aðrar brautir – myndu þau ekki verða gjald­þrota öll, hverfa? Það er ekki svo: Fyr­ir­tækin þyrftu að beita fyrir sér nýj­ustu tækni í sinni starf­semi, til að auka fram­leiðni sína og hagn­ast. Hvat­inn til að auka fram­leiðni fyr­ir­tækj­anna væri raunar enn meiri í sam­fé­lagi sem tekur til þess­ara ráða en við þekkjum í dag, enda myndi vinnu­tím­inn stytt­ast jafnt og þétt. Þetta gæti því jafn­vel verið lyfti­stöng fyrir fyr­ir­tæk­in, jákvæður hvati. Það myndi líka tryggja að sam­keppn­is­staða inn­lendra fyr­ir­tækja gagn­vart erlendum fyr­ir­tækjum myndi efl­ast.

    Sum spyrja sig kannski af hverju við ein ættum að fara hefja veg­ferð eins og þessa. Af hverju Ísland? Ísland er í kjörað­stöðu vegna smæðar sinn­ar, hag­sældar og skipu­lags sam­fé­lags­ins. Ísland er einnig með sterkt net stétt­ar­fé­laga og öfl­ugt vel­ferð­ar­kerfi. Neysla er einnig mjög mik­il. Jafn­framt höfum við á und­an­förnum árum tekið skref í átt til styttri vinnu­viku – með ágætum árangri og vitað er að áhugi er fyrir meiri stytt­ingu í sam­fé­lag­inu. En Ísland yrði aldrei eitt lengi; við gætum hins vegar verið í far­ar­broddi þessar þró­unar sem önnur lönd læra af og elta.

    Kerf­is­bundnar breyt­ingar á lífs­háttum okkar eins og hér hefur verið lýst eru mik­il­vægar til að auka lík­urnar á betra lífi í fram­tíð­inni. Það er verk­efni sam­fé­lags­ins alls að tryggja að svo verði – og ann­arra sam­fé­laga líka. Það er því mik­il­vægt að stjórn­mála­leg umræða þró­ist í þessa átt og von­andi að umræðan þró­ist þannig á kom­andi miss­erum að fyrstu skrefin í átt að breyt­ingum megi taka sem fyrst. Við þurfum að ræða leiðir eins og þær sem hér hafa verið reif­aðar sem okkar fram­lag til að takast á við lofts­lags­breyt­ing­ar. 

    Höf­undur er stjórn­ar­maður í Öldu, félagi um sjálf­bærni og lýð­ræði. Hann er með BSc gráðu í sál­fræði frá Háskóla Íslands og MSc gráðu í Cognitive & Decision Sci­ences frá Uni­versity Col­lege London.

    kjarninn.is sótt 23/10/2022

  • Kolefnishlutleysi stuðlar
    að lægri flugfargjöldum

    turisti.is birti eftirfarandi frétt þann 26. september 2022

    Margir óttast að framundan séu frekari hækkanir á flugfargjöldum.
    Johan Lundgren, forstjóri EasyJet, sagðist í dag sannfærður um að
    forysta félagsins um að þróuð verði flugvélatækni sem tryggði
    kolefnishlutleysi væri rétta leiðin til að halda niðri verði á fargjöldum.

    Kolefnislosun verður mjög kostnaðarsöm ef ekki er tekinn í notkun búnaður sem stuðlar að sjálfbærni. Skattar á losun eiga bara eftir að hækka. Það er algjörlega í takti við stefnu okkar um að vera vel rekið lággjaldaflugfélag að taka forystuna í þessum efnum,” sagði Johan Lundgren á samkomu sem haldin var í höfuðstöðvum EasyJet í London í dag. 

    Ferðavefurinn Skift hefur þetta eftir forstjóra EasyJet og bendir réttilega á að sjálfbært þotueldsneyti (SAF), sem er með íblöndunarefnum, er enn sem komið er miklu dýrara en venjulegt eldsneyti og jafnvel ófáanlegt, þrátt fyrir aðgerðir margra ríkisstjórna og hvata sem kynntir hafa verið til að greiða fyrir framleiðslu og sölu þessara vistvænni gerða eldsneytis. 

    EasyJet stefnir að því að ná kolefnishlutleysi árið 2050. Liður í þeirri áætlun er að kynna til sögunnar kolefnishlutlausa 150 sæta farþegaþotu kringum árið 2040, einnig að endurnýja flota félagsins með Airbus A320neos-vélum, aukinni hagræðingu í rekstri á jörðu niðri, nýjum leiðum í nýtingu loftrýmis og með notkun á sjálfbæru eldsneyti (SAF). Með þessum aðgerðum er stefnt að því að draga úr losun á hvern farþega um 78 prósent árið 2050 miðað við 2019 

    Lundgren gat þess í dag að hann hefði þegar ritað nýjum forsætisráðherra og samgönguráðherra Bretlands bréf og hvatt til þess að stjórnvalda beittu sér fyrir aðgerðum sem stuðlað geta að kolefnishlutleysi, m.a með endurskoðun reglna sem gilda um flug í Evrópu og áhrif hafa á eldsneytisnotkun. 

    turisti.is sótt 23/10/2022

  • Setja á fót Norðurslóða – fjárfestingarsjóð

    Arion banki, Pt. Capital og Guggenheim Partners standa að baki fyrirhugaðs fjárfestingarsjóðs sem mun einblína á fjárfestingar á Norðurslóðum.

    Grein úr Viðskiptablaðinu birt 17.10. 2022

    Á Hringborði Norðurslóða (e. Arctic Circle) um helgina tilkynnti Ólafur Ragnar Grímsson, fyrrum forseti Íslands, að komið hafi verið á fót vinnuhópi í kringum fyrirhugaða fjárfestingarsjóðinn Arctic Investment Partners (AIP) sem mun einblína á fjárfestingar á Norðurslóðum.

    Á bak við sjóðinn standa Arion banki, Pt. Capital, sem á hlut í Nova og Keahótelum, og fjárfestingarfélagið Guggenheim Partners.

    Í tilkynningu segir að verkefnið muni setja ný viðmið um fjárfestingar á svæðinu með því að fylgja kjarnahugsjón um sjálfbæra þróun, ábyrga viðskiptahætti og umhverfisstefnu í samræmi við fjárfestingarreglur Efnahagsráðs Norðurslóða.

    „Mótun AIP vinnuhópsins eru skilaboð til heimsins um hin gífurlegu tækifæri sem liggja í ábyrgum fjárfestingum og þróun á Norðurslóðum,“ er haft eftir Ólafi Ragnari.

    „Ísland á margt sameiginlegt með öðrum þjóðum á Norðurslóðum. Ísland er dreifbýlt, með svipað veðurfar, hagkerfi okkar byggir á fiskveiðum og við erum með gnægð af orku. Við þekkjum vel til Norðurslóðanna og búum yfir töluverðri reynslu að safna fjárfestum saman. Norðurslóðirnar hafa mikið upp á bjóða efnahaghagslega yfir næstu áratugi og við viljum gjarnan vera virkir þátttakendur í frekari þróun svæðisins til framtíðar,“ segir Benedikt Gíslason, forstjóri Arion banka.

    vb.is sótt 18/10/2022

  • Tvöföldun í fiskeldi milli ára

    Útflutningsverðmæti 5 milljarðar í september

    Grein úr Viðskiptablaðinu -Fiskifréttir birt þann 18. október 2022

    Útflutningsverðmæti eldisafurða nam 5 milljörðum króna í september. Á þann kvarða er um stærsta septembermánuð frá upphafi að ræða. Á fyrstu 9 mánuðum ársins er útflutningsverðmæti eldisafurða komið í rúma 33,4 milljarða króna, sem einnig er met. Það er um 22% aukning frá sama tímabili í fyrra. Aukningin er nokkuð meiri sé tekið tillit til gengisbreytinga, eða rúm 29%. Þannig var gengi krónunnar að jafnaði 4% sterkara á fyrstu 9 mánuðum ársins en á sama tímabili í fyrra. Þetta má sjá í bráðabirgðatölum um vöruskipti í september sem Hagstofan birti nýlega. Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi segir frá þessu.


    Hækkun afurðaverðs hefur áhrif

    Í ofangreindum bráðabirgðatölum fyrir september er einungis að sjá útflutningsverðmæti eldisafurða í heild, en ekki sundurliðun á einstaka tegundir eða útflutning að magni til. Vafalaust má rekja þessa myndarlegu aukningu í september til laxeldis, líkt og mánuðina á undan. Þannig jókst útflutningsverðmæti á laxi um 30% á milli ára á föstu gengi á fyrstu 8 mánuðum ársins. Hlutdeild lax af útflutningsverðmætum eldisafurða í heild var um 83% á fyrstu 8 mánuðunum samanborið við tæp 77% á sama tímabili í fyrra. Þessa aukningu í útflutningsverðmætum má nánast alfarið rekja til hækkunar afurðaverðs, enda stóð útflutt magn svo til í stað á milli ára. Þannig hefur markaðsverð á laxi náð sögulegum hæðum á árinu og hefur að jafnaði verið hærra á þessu ári en það hefur áður verið. Hækkun afurðaverðs er vissulega ekki bundið við laxeldi, enda í takti við aðrar verðhækkanir i flestum geirum. Þar með talið á flestum kostnaðarliðum eldisfyrirtækja við framleiðslu og útflutning.

    Á fyrstu 8 mánuðum ársins hefur útflutningsverðmæti silungs, sem er að stærstum hluta bleikja, dregist saman um 22% á föstu gengi. Það má alfarið rekja til samdráttar í útfluttu magni, en hækkun afurðaverðs vegur þó eitthvað upp á móti. Svipaða sögu er að segja af Senegalflúru, sem er einn verðmætasti matfiskur í heimi. Útflutningsverðmæti Senegalflúru hefur dregist saman um tæp 5% á föstu gengi á sama tíma og samdráttur í magni er rúm 14%.

    Að lokum má nefna frjóvguð hrogn sem er verðmæt hátækniframleiðsla. Þar hafa útflutningsverðmæti aukist um 9% á föstu gengi á sama tíma og útflutningur að magni til hefur skroppið saman um tæp 2%. Það er því nokkuð ljóst að hækkun afurðaverðs hefur verið ráðandi í aukningu útflutningsverðmæta eldisafurða á fyrstu 8 mánuðum ársins.

    vb.is sótt 18/10/2022

  • Loftlagskvíði í boði stórfyrirtækja og stjórnvalda

    Grein eftir Kristján Reykjalín Vigfússon aðjúnkt við Háskólann í Reykjavík og sérfræðingur í innleiðingu stefnumótunar birtist á vb.is þann15. janúar 2022

    Hvert okkar skiptir máli í baráttunni gegn loftlagsbreytingum en við sem einstaklingar getum afskaplega lítil áhrif haft á hvað er framleitt og með hvaða hætti.

    Upp úr aldamótunum 2000 réð Breska Olíufélagið (BP) áróðurs- og auglýsingaskrifstofuna Ogilvy & Mather til að bæta ímynd sína. Markmið verkefnisins var skýrt, að koma þeim skilaboðum á framfæri að ábyrgð á vinnslu og notkun kola, gas og olíu væri á herðum neytenda en ekki fyrirtækja eins og BP sem framleiða og selja vörur úr jarðefnaeldsneyti.

    Forsvarsmönnum fyrirtækisins óraði ekki fyrir árangrinum en herferðin heltók bæði hjarta og heila neytenda á undraskömmum tíma og þótti svo árangursrík að hún er margverðlaunuð í markaðsbransanum. Önnur fyrirtæki í iðnaðinum fögnuðu ákaft en BP hafði í leiðinni breytt ásýnd iðnaðarins og fært umræðuna um ábyrgð á framleiðslu jarðefnaeldsneytis yfir á herðar neytenda. Gamall galdur sem hefur virkað vel í öðrum iðngreinum þar sem stórfyrirtæki í krafti fjármagns og pólitískra áhrifa hafa getað fengið sitt fram.

    Loftlagsfótspor einstaklinga

    Árið 2004 gekk fyrirtækið skrefinu lengra í áróðursherferð sinni og setti fram hugmyndina um loftlagsfótspor einstaklinga (Carbon footprint) og aftur með hjálp auglýsingastofunnar góðu. Þessi hugmynd átti að styrkja þá nálgun enn frekar að loftlagsbreytingar væru fyrst og fremst á ábyrgð einstaklinga sem neytenda. Nú gat hver og einn reiknað út fótsporið sitt og borið sig saman við aðra. Það að lifa sínu daglega lífi, fara í vinnuna, út að kaupa mat og ferðast var skyndilega orðinn stærsti valdur loftlagsbreytinga í huga almennings.

    Nú er svo komið að ekki er þverfótað fyrir reiknivélum sem mæla loftlagsfótspor einstaklinga á vegum stjórnvalda, fyrirtækja og hagsmunahópa. Minna hefur farið fyrir reiknivélum fyrir fyrirtæki, en jákvætt var að sjá frétt í Viðskiptablaðinu nýlega um að íslenskt fyrirtæki Greenfo væri að þróa gervigreind til að mæla kolefnisfótspor fyrirtækja út frá fjárhagsbókhaldi. Frábært skref.

    Loftlagskvíði er faraldur

    Fjölmiðlar miðla fréttum á hverjum einasta degi um hrollvekjandi áhrif lofslagsbreytinga af manna völdum, um hækkun sjávarborðs, hlýnun sjávar, bráðnun jökla, vatnsskort, eyðimerkurmyndun, skógarelda og flóð. Við lesum einnig stöðugt í fjölmiðlum um áhrif loftslagsbreytinga á líðan fólks. Yngra fólk hefur miklar áhyggjur og líður illa vegna þessa ástands og krefst aðgerða, eldra fólki líður einnig illa, þó að fleiri í þeim hópi hafi tilhneigingu til að gera minna úr tilvist loftlagsbreytinga samkvæmt könnunum. Loftlagskvíði er orðinn að faraldri sem ekki sér fyrir endann á.

    Eftir að hafa kennt námskeið um loftlagsbreytingar og sjálfbærni frá árinu 2007 hvort tveggja fyrir nemendur Háskólans í Reykjavík og nemendur North Eastern University í Boston og séð og fundið kvíða og áhyggjur unga fólksins vaxa með hverju árinu sem líður þá hef ég komist að þeirri niðurstöðu að tími sé kominn til að snúa umræðunni við og færa meira af ábyrgðinni þangað sem hún á heima.

    Færum ábyrgðina til stórfyrirtækja og stjórnvalda

    Samkvæmt nýrri könnun telja 93% Evrópubúa að loftslagsbreytingar séu mjög alvarleg ógn við mannkynið og 75% telja að stjórnvöld geri ekki nóg til að bregðast við vandanum. Hvert og eitt okkar skiptir máli í baráttunni gegn loftlagsbreytingum en við sem einstaklingar getum afskaplega lítil áhrif haft á hvað er framleitt og með hvaða hætti. Framleiðsluhagkerfi heimsins er drifið áfram af stórfyrirtækjum eins og BP sem eru með sína eigin dagskrá sem snýst um eigendur og hluthafa og virðast alveg blessunarlaus við loftlagskvíða. Þessu er hægt að breyta og hef ég verið að sjá og vinna með æ fleiri fyrirtækjum sem vilja leggja meiri áherslu á raunverulega sjálfbærni í sinni stefnumótun og aðgerðaráætlunum. Það er einnig kominn tími á stórar heildrænar aðgerðir stjórnvalda sem verða að stíga fæti fastar niður og hvetja fyrirtæki til að draga úr útstreymi og breyta framleiðsluferlum með hagrænum hvötum, sköttum og bönnum eftir því sem við á. Það er einnig á ábyrgð stjórnvalda að byggja hraðar upp innviði sem gera okkur kleift að lifa sjálfbæru lífi.

    Við hin þessi með loftlagskvíðann munum halda áfram að leggja okkar af mörkum, fækka flugferðum, draga úr bílaeign, hjóla og ganga meira, borða minna kjöt en meira af grænmeti og kaupa minna drasl, en mikið væri nú gott að fyrirtækin og stjórnvöld myndu leggja meira af mörkum með raunverulegum aðgerðum því það er ekki í boði að draga lappirnar lengur.

    vb.is sótt 02/02/2022

  • Ísland, Grænland og Færeyjar geti verið fremst

    Birtist á mbl.is 27.1.2022

    Guðlaug­ur Þór Þórðar­son, um­hverf­is-, orku- og loftsags­ráðherra tel­ur ástæðu til að styrkja sam­starf Íslands, Græn­lands og Fær­eyja í lofts­lags­mál­um og hrein­um orku­skipt­um.

    Þetta kom fram í máli hans á málþingi Vestn­or­ræna ráðsins um lofts­lags­mál í gær.

    Guðlaug­ur Þór sagði rík­in búa um margt við svipaðar aðstæður og að þau geti lært margt af hverju öðru, á sviði vís­inda, lofts­lagsaðgerða og viðskipta.

    Í til­kynn­ingu frá ráðuneyti Guðlaugs kem­ur fram að hann hafi bent á að lönd­in þrjú búi um margt við svipaða ógn hvað lofts­lags­breyt­ing­ar varðar, en að efna­hag­ur og sam­fé­lag allra ríkj­anna byggi á gæðum hafs­ins og því þurfi að bregðast við súrn­un hafs­ins, breyt­ingu á haf­ís og straum­um og öðru sem hafi áhrif á líf­ríki sjáv­ar.

    „Þá búi lönd­in yfir gnægð af end­ur­nýj­an­legri orku, s.s. á sviði vinds, vatns­orku og sjáv­ar­strauma, auk jarðhita á Íslandi. Þetta gefi vestn­or­rænu ríkj­un­um færi á að vera í far­ar­broddi varðandi hrein orku­skipti. Hann nefndi að Ísland hafi ný­lega ákveðið að banna olíu­leit í ís­lenskri lög­sögu, en áður hafi Græn­lend­ing­ar tekið slíkt skref.“

    Ráðstefna Vestn­or­ræna ráðsins um lofts­lags­mál og græn um­skipti var hald­in í net­heim­um í gær, en auk Guðlaugs Þórs tóku þátt í henni Kalistat Lund og Magn­us Rasmus­sen, ráðherr­ar um­hverf­is­mála í Græn­landi og Fær­eyj­um, auk vís­inda­manna, sér­fræðinga og annarra full­trúa frá lönd­un­um þrem­ur. 

    mbl.is sótt 02/02/2022

  • Ís­land verði fyrst þjóða kol­efnis­hlut­laus

    Stofnandi norsks fyrirtækis, sem hefur þróað lofthreinsistöðvar úti á sjó, vill aðstoða Ísland að verða fyrsta kolefnishlutlausa þjóð heims.

    Sigurður Gunnarsson skrifaði á vb.is 09/10/2020
    sigurdur@vb.is

    Svokölluð lofthreinsiver hafa verið sífellt meira áberandi í umræðunni um loftslagsmál, sér í lagi eftir að stöðin Orca opnaði við Hellisheiði í byrjun september. Norska fyrirtækið Ocean GeoLoop hefur þróað eigin tækni til að fanga koldíoxíð, CO2, úr andrúmsloftinu og hyggst setja upp lofthreinsistöðvar úti á sjó. Aðstandendur fyrirtækisins halda því fram að aðferðin geti fangað margfalt meira koldíoxíð, hreinsað afgas frá stóriðju og krefjist umtalsvert minni raforkunotkun en sambærileg tækni. Þar að auki hefur verið þróuð virðiskeðja þar sem koldíoxíðið verður meðal annars nýtt til að framleiða lífmassa, þar á meðal þörungaræktun, og varminn á stöðvunum nýttur til að framleiða raforku.

    Aðferðin felur í sér að færa kolefnismettaðan sjó niður á dýpi með tilheyrandi uppstreymi kolefnisrýrs sjávar sem dregur í sig CO2 úr andrúmsloftinu. Í einföldu máli flýtir tæknin fyrir náttúrulegri hringrás hafsins, sem tekur til sín koldíoxíð.

    Íslenska ríkisstjórnin skrifaði nýlega undir viljayfirlýsingu um samstarf við Ocean GeoLoop og North Tech Energy. Skipaður hefur verið vinnuhópur með fulltrúum fjögurra ráðuneyta með það að markmiði að flýta leyfisferlum og kanna möguleg áhrif á vistkerfi sjávar og sannreyna afkastagetu stöðvanna.

    Vill að Ísland og Noregur leiði þróunina

    Maðurinn á bak við Ocean GeoLoop og tæknina er Norðmaðurinn Hans Gude Gudesen sem fór af stað með verkefnið árið 2006. Hann lýsir eindregnum vilja sínum að hefja þessa vegferð með Íslandi.

    „Ég vil sjá Noreg og Ísland vinna saman á þessu sviði og koma með lausnir fyrir alheiminn. Ísland hefur veigamikla rödd í alþjóðasamstarfinu og Noregur ekki síður. Þegar þjóðirnar okkar vinna saman, þá mun restin af heiminum fylgjast náið með,“ segir Hans Gude. Hann er menntaður fornleifafræðingur og segir að menning þjóðanna sé sambærileg, viðhorfin svipuð og fólkið óhrætt við áskoranir. Honum finnst mikið til skyldleika Íslendinga og Norðmanna koma og hefur stór áform í huga fyrir þjóðirnar báðar.

    „Mitt markmið er einfaldlega að gera Ísland að fyrsta kolefnishlutlausa landið í heimi. Ég vil aðstoða við að fjarlægja þau fjögur milljón tonn af CO2 sem losað er á Íslandi árlega.“

    Hans Gude segir að tæknin sé tilbúin og þurfi ekki að þróa áfram. Aðferðafræðin sé sannreynd í gegnum rannsóknar- og tilraunastarf hjá norskum háskólum á síðustu fimmtán árum. Áætlað er að hver lofthreinsistöð Ocean Geoloop úti á sjó geti fangað upp undir eina milljón tonn af CO2 á ári en til samanburðar er afkastageta Orca stöðvarinnar á Hellisheiði um 4 þúsund tonn á ári.

    Hans Gude telur að hægt verði að setja upp lofthreinsistöðvarnar hér á landi á næsta ári, en það er þó háð afhendingu og sendingum þeirra íhluta sem tæknin veltur á. Fyrirtækið setti upp fyrstu stöðina í Þrándheimsfirði í júní síðastliðnum en þar verður tæknin þaulprófuð á tólf mánaða tímabili.

    Auk hinna augljósu áhrifa á umhverfið, þá sé einnig mikill fjárhagslegur ávinningur fyrir Ísland sem greiðir nú há gjöld vegna losunarheimilda. Hans Gude ítrekar að Ocean Geoloop sækist ekki eftir styrkjum frá ríkisstjórninni heldur muni tekjur af kolefnisheimildum og virðiskeðja fyrirtækisins standa undir kostnaðinum. Jafnvel geti stöðvarnar orðið sjálfbærar að fullu í framtíðinni með því að nýta varma við stöðvarnar til raforkuframleiðslu.

    Geta hreinsað afgas frá stóriðjunni

    Annað forskot sem Ocean Geoloop hefur umfram aðra tækni er getan til að hreinsa afgas frá stóriðjunni og fanga CO2, að sögn Geirs Hagalínssonar, forstjóra North Tech Energy sem er þjónustuaðili tækninnar á Íslandi. Geir nefnir sem dæmi að tæknin geti komið í veg fyrir alla losun og mengun við álverið og járnblendiverksmiðjuna á Grundartanga innan fárra ára.

    Ekki er þó búið að semja um samstarf við stóriðjuna á Íslandi að svo stöddu að sögn Geirs. Hann bindur þó vonir við ná samkomulagi um að koma tækninni fyrir í verksmiðjum hér á landi nú þegar viljayfirlýsingin við stjórnvöld liggur fyrir. Sem stendur er verið að smíða frumgerð að Ocean GeoLoop kolefnisupptökur búnaði sem verið er að setja upp í pappírsverksmiðju Norske Skog í Þrándheimi. Norske Skog hefur einnig gengið til liðs við hluthafahóp Ocean GeoLoop.

    „Þessi tækni er mikið framfararspor. Við komum ekki til með að óska eftir neinum fjármunum frá hinu opinbera. Saman munum við afla tekna sem allir hasmunaaðilar eiga síðan að njóta góðs af. Á öllum fundum sem ég sit á, hvort sem það er hjá stjórnvöldum eða hjá einkafyrirtækjum, er það haft að orði að þetta sé klárlega eitt stærsta framfaraskref í tækniþróun tengt föngun á Co2 sem sést hefur hingað til. Það er vissulega þannig,“ segir Geir.

    vb.is sótt 12/10/2020

  • Losun frá jarð­varma­stöðvum Lands­virkjunar fer minnkandi ár frá ári

    Jóna Bjarnadóttir skrifar á visir.is 18/08/2021

    Aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum gerir ráð fyrir að losun vegna jarðvarmavirkjana á Íslandi minnki að minnsta kosti um 47% árið 2030, miðað við árið 2005. Við hjá Landsvirkjun tökum þetta markmið alvarlega, en við viljum gera enn betur og höfum einsett okkur að árið 2025 verði losun frá jarðvarmavinnslu okkar á Norðausturlandi 63% minni en hún var árið 2005.

    Stærsti hluti losunar Landsvirkjunar er vegna jarðvarmavinnslu fyrirtækisins á Norðausturlandi. Á svæðinu eru þrjár aflstöðvar; Kröflustöð, Þeistareykjastöð og Gufustöðin í Bjarnarflagi. Stöðvarnar nýta ólík jarðhitakerfi sem hafa ólíka náttúrulega eiginleika, m.a. í styrk koldíoxíðs. Þannig er losun mest frá Kröflustöð, jafnvel þó að Þeistareykjastöð vinni meiri orku.

    Okkur hefur gengið vel að draga úr losun til þessa og nú þegar hefur orðið 39% samdráttur í losun, á sama tíma og raforkuvinnsla okkar með jarðvarma hefur rúmlega tvöfaldast með tilkomu Þeistareykjavirkjunar.

    Lækkunin skýrist af hluta af því að losun frá Kröflustöð fer minnkandi ár frá ári, en einnig með öflugri vinnslustýringu. Þekking okkar á þeim jarðhitakerfum sem við nýtum og samþætting jarðvarma og vatnsorkunýtingar gerir okkur kleift að stýra að hluta til losun frá starfsemi okkar. Til dæmis höfum við dregið úr vinnslu jarðvarma í góðum vatnsárum, en með því drögum við úr losun þar sem raforkuvinnsla með vatnsafli hjá okkur losar minna en jarðvarminn.

    Unnið er að því að draga enn frekar úr losun frá jarðvamavinnslunni með því að fanga koldíoxíð úr útblæstri virkjananna og annað hvort dæla því aftur ofan í jörðina eða nýta það til verðmætasköpunar. Við höldum því ótrauð áfram að þróa nýjar leiðir til þess að draga úr losun frá jarðvarmavirkjunum, sem og allir okkar starfsemi.

    Þessar aðgerðir eru hluti af því markmiði okkar að verða kolefnishlutlaus árið 2025 og telja beint inn í markmið stjórnvalda um að draga úr losun frá jarðvarmavirkjunum.

    Höfundur er framkvæmdastjóri Samfélags og umhverfis hjá Landsvirkjun.

    visir.is sótt 22/08/2021

  • 30 vörubílar á dag og loftslagsmálin

    Sigurður Már Jónsson (sigurdurmar.blog.is) á mbl.is birt 16/08/2021

    Morgunblaðið greindi frá því um helgina að fyrirhugað er að ráðast í mikið vikurnám við Hafursey á Mýrdalssandi. Þegar vinnslan verður komið í fullan gang verða flutt út um milljón tonn af vikri á ári. Umfangið er gífurlegt og af allt annarri stærðargráður en útflutningur á Hekluvikri sem lengi hefur verið stundaður og við þekkjum vel. 30 stórir vörubílar verða í stöðugum flutningum til Þorlákshafnar og er áætlað að það fari á annað hundrað eða fleiri skipsfarmar af vikri til Evrópu og jafnvel Norður-Ameríku.

    Það er þýska fyrirtækið STEAG Power Minerals (SPM), sem keypti jörðina Hjörleifshöfða, sem hefur kynnt tillögu að matsáætlun vegna umhverfismats á vikurnámi á þessum slóðum. Nú hafa allmargir rekið upp stór augu, hvernig getur það samrýmst stöðugt strangari kvöðum um kolefnislosun að ráðast í verkefni sem þetta sem meðal annars fellst í því að 30 stórir trukkar keyra daglega milli Mýrdalssands og Þorlákshafnar en þarna á milli munu vera um 180 kílómetrar. Frá Heklu til Þorlákshafnar eru um 115 kílómetrar. Jú, nú kemur loftslagsbókhaldið til sögunnar. Með þessu öllu er verið að laga bókhaldið í öðrum löndum þó að Co2 útblástur hér á landi aukist um sem nemur 30 trukkum á dag og líklega rúmlega það. Hagsýnir menn hafa varpað því fram í samfélagsspjallinu að það gæti verið skynsamlegt að koma vikrinum um borð fyrr og minnka aksturinn enda sjá einhverjir fyrir sér að 30 trukkar á dag í gegnum Selfoss geti spillt hinni nýju miðbæjarstemmningu.

    135 ný störf

    Fyrstu árin er áætlað að vinna um 200 þúsund tonn af vikri á ári. Vinnslan mun aukast smám saman og þegar full afköst verða komin, ein milljón tonn á ári, verður búið að koma upp miklum búnaði við námuna og við útflutningshöfn í Þorlákshöfn. Gert er ráð fyrir að 135 ný störf verði til, þegar fullum afköstum er náð. Þar af verða 20 störf í námunni á Mýrdalssandi, 105 tengd akstri og flutningum og 10 við geymslu og útflutning í Þorlákshöfn. Ótalin eru afleidd störf við þjónustu, til dæmis við vélar og tæki.

    Í frétt Morgunblaðsins kemur fram að fyrirhugað efnistökusvæði er 15,5 ferkílómetrar að flatarmáli. Þar er dágott magn af vikri og mun svæðið þýska fyrirtækinu í rúm 100 ár, miðað við fyrirhugaða notkun.

    Kemur í stað sementsgjalls

    Þýska fyrirtækið sérhæfir sig í að útvega sementsframleiðendum umhverfisvænt hráefni til að nota í stað hins mengandi sementsgjalls, svokallaðs klinkers, sem íblöndunarefni við framleiðsluna. Við framleiðslu á sementsklinker losnar mikið koldíoxíð út í andrúmsloftið. Í raun er framleiðsla á sementi ábyrg fyrir um 8% af öllum koltvísýringi sem losnar af mannavöldum út í andrúmsloftið svo það munar um minna.

    Til að draga úr þessu hefur notkun íauka, einkum flugösku úr kolaverum, aukist mikið og orðið sífellt mikilvægari þáttur í sementsframleiðslu, segir í frétt Morgunblaðsins og stuðst við upplýsingar sem koma fram í matsásætlun vegna fyrirhugaðs vikurnáms á Mýrdalssandi. Með nýjum áherslum í orkuframleiðslu í Evrópu eru blikur á lofti með öflun þessa íauka. Þannig hafa stjórnvöld í Þýskalandi einsett sér að loka öllum kolaverum þar í landi fyrir árið 2038. Með því lokast fyrir helstu uppsprettu flugösku til notkunar við sementsframleiðslu. Ef ekki finnast önnur efni mun það leiða til aukinnar notkunar á sementsgjalli á nýjan leik með tilheyrandi aukningu á losun koldíoxíðs. En þá kemur vikurinn á Mýrdalssandi til sögunnar

    Besti vikur í Evrópu!

    Rannsóknir STEAG Power Minerals sýna að Kötluvikur er hentugt staðgönguefni. Vikurinn er gjall sem myndaðist í eldgosi í Kötlu og barst fram á Mýrdalssand í jökulhlaupi. Að því er fram kemur í gögnum fyrirtækisins sýna rannsóknir að vikurinn hefur nánast sömu tæknilegu eiginleika og flugaska og uppfyllir allar kröfur staðla sem íaukaefni í sement. Í frétt Morgunblaðsins kemur fram að þar sem sementsiðnaðurinn er nokkuð íhaldssamur er það talinn kostur að mulinn vikur af Mýrdalssandi er svipaður flugösku að lit og verður steypan fallega grá.

    Kötluvikurinn er talinn einsleitur og með stöðuga samsetningu og gæði. Ekki þarf að vinna vikurinn neitt, hann er svo hreinn að hægt er að senda hann óunninn til viðskiptavina. Þar er hann mulinn og blandað í sement. Vitaskuld hefur fjöldi annarra náma verið kannaður í þessu skyni, bæði hér á landi og víðar í Evrópu. Enginn önnur vikurnáma gefur sambærilegan gæðavikur og náman við Hafursey á Mýrdalssandi. Til dæmis er Hekluvikur allt öðruvísi og uppfyllir ekki gæðakröfur Evrópustaðals.

    Dregur úr losun

    En víkur þá að ávinningnum í heimi loftslagsbókhaldsins. Útreikningar á losun gróðurhúsalofttegunda vegna vikurnámsins eru birtir í tillögu að matsáætlun. Þar segir að fyrir hvert tonn af vikri sem notað er í sement losni 842 kílóum minna af koltvísýringi en ef sementsklinker væri notaður. Árleg vinnsla upp á milljón tonn, eins og fyrirtækið áætlar að verði þegar vinnslan verður komin í fullan gang, mun því minnka árlega losun koltvísýrings um 842 milljónir kílóa eða 842 þúsund tonnum. Til hliðsjónar má benda á að um 10-11 þúsund tonn fara á dag af CO2 frá gosinu í Fagradal. Það er því ekki nema 80 daga að vinna upp ávinninginn af trukkakeyrslunni en auðvitað eru eldgos fyrir utan bókhaldið.

    Verðþróun á losunarheimildum í Evrópu hefur gert það að verkum að vikursementið verður samkeppnishæft við annað hefðbundnara og óumhverfisvænt sement, að því er segir í tillögu að matsáætlun.

    mbl.is sótt 22/08/2021

  • Meira þarf til en papparör til þess að bjarga jörðinni

    Skiptar skoðanir eru á papparörunum sem tekið hafa við af plaströrum á drykkjarfernum sem og á pappa- og tréskeiðum sem komið hafa í stað plastskeiða. Svo virðist sem fólk skiptist í tvo hópa í umræðunni, annars vegar er hópur sem saknar plastsins og hins vegar er hópur sem fagnar breytingunni vegna jákvæðra umhverfislegra áhrifa. Að mati sölustjóra MS liggur vandamálið í því að plast skili sér ekki að öllu leyti í endurvinnslu. Umhverfisstjórnunarfræðingur segir breytinguna ekki raska núverandi neyslumynstri að neinu ráði.

    Grétar Þór Sigurðsson skrifar í Kjarnann.is 8. ágúst 2021

    Ekki eru allir á eitt sáttir með ný papparör sem komið hafa í stað plaströra á drykkjarfernum og arftakar plastskeiða í skyrdósum og í ísbúðum hafa einnig vakið mismikla lukku upp á síðkastið. Ástæðan fyrir þessari nýbreytni er ný Evróputilskipun sem innleidd var með breytingum á lögum sem tóku gildi í byrjun júlí þar sem kveðið er á um bann við ýmiss konar einnota plastvörum.

    Með lagabreytingunni er lagt bann við því að tilteknar plastvörur séu settar á markað, vörur á borð við einnota hnífapör úr plasti, diska úr plasti, hræripinna úr plasti fyrir drykkjarvörur og sogrör úr plasti, nema þau falli undir lög um lækningatæki. Bann við að slíkar vörur séu settar á markað þýðir að framleiðsla á slíkum vörum og innflutningur á þeim er bannaður. Verslunum verður því enn heimilt að selja sínar birgðir af þessum vörum en ljóst er að þegar þær birgðir eru uppurnar þá verða þessar vörur ekki í boði úti í búð.

    Það eru ekki bara þessar einnota vörur sem munu hverfa úr hillum búðanna. Þau áhöld sem fylgja matvælum sem við kaupum úti í búð taka breytingum. Líkt og áður segir hverfa plaströrin af drykkjarfernum og papparör koma í staðinn. Þá víkja plastskeiðar fyrir pappa- og tréskeiðum í skyrdósum. Það sama er uppi á teningnum í ísbúðum og á stöðum sem selja safa og svokölluð boozt þar sem pappinn kemur í stað plastsins, svo dæmi séu tekin.

    Breytingarnar fara misvel í fólk

    Í Facebook-hópnum Matartips! sem telur hátt í 50 þúsund meðlimi hefur fólk skipst á skoðunum um rörin frá því að þau komu fram á sjónarsviðið og svo virðist sem fólk skiptist í tvo hópa í viðbrögðum sínum við breytingunum. Annars vegar þau sem sakna plastsins og segja nýju áhöldin alls ekki jafn góð og þau gömlu. Fólk kvartar yfir því að nýju rörin henti ekki vökva jafn vel og plaströrin, þau mýkist mikið upp og að bragð úr rörunum skili sér í drykkina, þá henti þau alls ekki til þess að drekka þykkari drykki á borð við mjólkurhristing.

    Svo eru aðrir sem fagna breytingunum vegna þess að þær muni hafa jákvæð umhverfisleg áhrif, þær dragi úr óþarfa plastnotkun og fólk í þessum Facebook-hópi bendir gjarnan á að ekki sé nauðsynlegt að nota rör til þess að drekka drykki á borð við Kókómjólk og Svala.

    Áhuginn á þessum breytingum virðist vera mikill, fjöldi athugasemda við færslur í hópnum sem fjalla um þessar breytingar skipta iðulega tugum, ef ekki hundruðum. Inn á milli má svo finna húmorista sem birta myndir af ónotuðum plastskeiðum og plaströrum með orðunum: „Selst hæstbjóðanda!“

    Meðal þeirra sem lagt hafa orð í belg í umræðunni um papparörin er fjölmiðlamaðurinn Atli Fannar Bjarkason en hann tók þau fyrir á Twitter-síðu sinni í vikunni. Í vinsælli færslu sagði Atli Fannar breytinguna gera lítið í stóra samhenginu og að verið væri að færa ábyrgðina á hamfarahlýnun til fólksins í stað stórfyrirtækja.

    Viðbúið að misvel yrði tekið í breytingarnar

    Meðal þess sem er undanskilið banni eru matarílát sem ætluð eru undir matvæli til neyslu þar sem matarins er alla jafna neytt beint úr ílátinu og hann tilbúinn til neyslu strax. Þetta á til að mynda við um jógúrt- og skyrdósir og því verða þær enn um sinn úr plasti, þrátt fyrir að plastskeiðinni verði skipt út fyrir pappaskeið.

    Vinna stendur yfir hjá Mjólkursamsölunni við það að skipta bæði skeiðum og rörum úr plasti út fyrir pappaáhöld, að sögn Aðalsteins H. Magnússonar sölustjóra. „Við erum að klára gamlar framleiðslur og þetta er í rauninni að gerast þessa dagana og vikurnar. Þannig að það fara í alla nýja framleiðslu hjá okkur papparör á Kókómjólk, Hleðslu og Næringu og það allt saman. Síðan erum við með þessar pappaskeiðar í skyrinu, þannig að þetta er bara í vinnslu.“

    Aðalsteinn segir að fyrir fram hafi verið vitað að breytingarnar ættu eftir falla fólki misjafnlega vel. Þau pappaáhöld sem nú fylgja vörum MS voru einfaldlega bestu lausnirnar sem í boði voru. „Við erum líka alveg viss um það að með tímanum þá munu lausnir án plasts verða betri. Menn munu örugglega halda áfram að þróa papparör þannig að þau verði enn þá betri en þau eru í dag og það verður örugglega þróun í einhvers konar pappaskeiðum sem eru betri,“ segir hann.

    Spurður að því hvort fyrirtækið sé að leita einhverra annarra leiða til þess að minnka plastnotkun segir Aðalsteinn að þau hvetji fólk til þess að koma plastinu í endurvinnslu. „Það er í rauninni alltaf aðalatriðið ef að allir gætu hirt um plastið og sett það í rétta hringrás þá væri ekkert vandamál. En við erum auðvitað alltaf að skoða með okkar birgjum alls konar lausnir og okkur er enginn akkur í því að vera með plastumbúðir en hingað til hafa þær verið mjög góður miðill til þess að geyma mat og tryggja endingartíma og svoleiðis.“

    Aðalsteinn gat hvorki fullyrt um það hversu mikil minnkun yrði á notkun plasts hjá fyrirtækinu eftir breytingarnar, né hversu mikið plast fyrirtækið notaði á hverju ári. Hann ítrekaði að lokum mikilvægi þess að endurvinna efnið. „Plast sem slíkt er ekki endilega slæmt, heldur að fólk hendi því út í náttúruna. Umgengni fólks um plastið er ekki til fyrirmyndar oft og tíðum.“

    Breyting sem er ekki til þess fallin að breyta neyslumynstrinu

    Kjarninn ræddi einnig við Stefán Gíslason umhverfisstjórnunarfræðing um þessa nýju breytingu sem mun minnka framboð á einnota vörum úr plasti. Hann telur breytinguna ekki skipta mikla máli í hinu stóra samhengi. „Þetta er sýnilegt, þetta er eitthvað sem fólk skilur og raskar ekkert rosalega mikið neyslumynstri,“ segir Stefán. „Fólk sættir sig kannski við þetta og þetta lítur fyrir að vera rosa merkilegt en ég held að þetta skili okkur ekkert langt fram á veginn.“

    Spurður að því hvort pappi í umbúðanotkun sé mun betri fyrir umhverfið en plast segir Stefán það skipta verulegu máli hvernig það sé reiknað. Hann bendir á að ef horft sé á málið út frá loftslagsmálum þá geti umbúðir og áhöld úr pappa þurft að veri efnismeiri en sambærilegir hlutir úr plasti og þar af leiðandi þyngri og þá tapist eitthvað af ávinningnum í framleiðslu og flutningi.

    „Það er pínu vinsælt að ráðast á plastið því við erum að missa þetta út um allt og þetta liggur alls staðar og rekur á fjörur og endar í sjónum og er einhvers staðar á flækingi í þúsund ár því þetta brotnar ekki niður. Ef við gætum lokað fyrir þann straum að tapa þessu út í náttúruna, þá horfir málið öðruvísi við,“ segir Stefán en kostur pappans er sá að hann brotnar niður í náttúrunni ólíkt plastinu.

    „Ef þetta væri meðhöndlað eins og siðuðu fólki bæri að gera og þetta færi þá í brennslu til orkuvinnslu þá er það bara millistig fyrir olíuna sem annars væri brennt beint,“ segir Stefán en plast er búið til úr olíuafurðum. „Svo þetta er þyngdar sinnar virði í olíu þegar það er brennt.“

    Þessi breyting er ekki til þess fallin að breyta neyslumynstri fólks, nema að litlu leyti, sem er að mati Stefáns stóra vandamálið þegar umhverfismál eru annars vegar. „Með því að skipta út einhverju einu efni fyrir annað sem að er erfitt að fullyrða, án frekari skoðunar og án þess að vita forsendurnar, að það sé betra en það gamla þá ertu bara að auðvelda fólki að halda áfram í sams konar neyslumynstri sem er bara einnota neyslumenning.“

    Kjarninn.is sótt 10/08/2021

  • Telja hring­rás í At­lants­hafi ó­stöðuga vegna hnatt­rænnar hlýnunar

    Kjartan Kjartansson skrifar 6. ágúst 2021

    Vísbendingar eru um að lykilhringrás sjávar í Atlantshafinu hafi hægt á sér og ekki er loku fyrir það skotið að hún gæti stöðvast alveg haldi hnattræn hlýnun áfram að raska jafnvægi hafsins. Það hefði gríðarlega áhrif á veðurfar víða um heim, þar á meðal á Íslandi.

    Vísindamenn hafa lengi velt vöngum yfir því hvort að svonefnd veltihringrás Atlantshafsins (AMOC), sem Golfstraumurinn svonefndi er hluti af, gæti veikst vegna hlýnunar sjávar og ferskvatns frá bráðandi Grænlandsjökli. Fornloftslagsfræðingar hafa fundið vísbendingar um að hringrásin geti stöðvast skyndilega.

    AMOC er nokkurs konar færiband sem færir hlýjan og saltan sjó frá miðbaugi norður á bóginn og kaldan sjó suður frá norðurskautinu. Hringrásin dreifir varma um jörðina og hefur mikil áhrif á veðurfar víða um heim. Slökknaði á þessu færibandi gæti meðal annars kólnað til muna í Evrópu og austanverðri Norður-Ameríku.

    Ekki eru beinar athuganir sem sýna að hægt hafi á veltihringrásinni en ný greining á gögnum um hitastig og seltu sjávar sem ná tæp hundrað ár aftur í tímann gefur vísbendingar um að allir þeir þættir sem halda hringrásinni gangandi séu nú óstöðugri en áður, að sögn Washington Post.

    Hægari hringrás er viðkvæmari fyrir röskunum á jafnvægi hennar, hefur bandaríska blaðið eftir Niklas Boers, vísindamanni við Potsdam-loftslagsrannsóknastofnunina í Þýskalandi. Hringrásin gengur fyrir hita- og seltumismun á milli norðurs og suðurs en loftslagsbreytingar raska nú jafnvæginu.

    Boers segir nú ekki útilokað að AMOC gæti stöðvast með víðtækum afleiðingum fyrir heimsbyggðina. Rannsókn hans og félaga hans birtist í vísindaritinu Nature Climate Change.

    Kuldaskeið í þúsund ár

    Talið er að AMOC hafi stöðvast undir lok síðustu ísaldar þegar gríðarlegt magn ferskvatns úr risavöxnu jökullóni í Norður-Ameríku flæddi út í Atlantshafið. Þá hafi snarkólnað víða á norðurhveli jarðar, sérstaklega í Evrópu. Veðurvitni benda til þess að kuldaskeiðið hafi staðið yfir í þúsund ár.

    Líkurnar á að AMOC stöðvist á næstu 300 árunum voru ekki taldar miklar nema menn héldu áfram algerlega óheftri losun á gróðurhúsalofttegundum í skýrslu Sameinuðu þjóðanna um höfin og freðhvolf jarðar sem kom út árið 2019. Þar var þó gert ráð fyrir að hringrásin veiktist á þessari öld.

    Boers, höfundur nýju greiningarinnar, segir að rannsókn sín bendi til þess að vendipunkturinn fyrir hringrásina gæti verið mun nær en talið hefur verið. Það gæti þó þýtt allt frá fáum áratugum í nokkrar aldir, að því er segir í frétt The Guardian.

    „Öll teiknin á lofti eru í samræmi við að sjúklingurinn eigi við raunveruleg banvæn vandamál að stríða,“ segir hann.

    David Thornalley, vísindamaður við University College í London sem hefur birt rannsókn um að AMOC hafi ekki verið veikari í 1.600 ár, segir það áhyggjuefni að hringrásin virðist verða óstöðugri en menn viti enn ekki hvort að hún muni stöðvast eða hvenær það gæti þá gerst.

    Jafnvel þó að veltihringrásin stöðvaðist alveg og verulega kólnaði á norðurhveli jarðar stöðvaði það ekki hnattræna hlýnun til lengri tíma litið héldi stórfelld losun á gróðurhúsalofttegundum áfram. 

    Rannsókn sem birtist í Nature árið 2015 þar sem loftslagslíkön voru notuð til að áætla áhrif stöðvunar hringrásarinnar á loftslag benti til þess að staðbundið gæti hún vegið upp á móti hnattrænni hlýnun í meira en öld. Hnattrænt gæti kólnunin hins vegar varað í aðeins nokkra áratugi áður en aftur byrjaði að hlýna vegna vaxandi gróðurhúsaáhrifa.

    visir.is sótt 09/08/2021

  • Aftakaatburðir verði algengari

    Birtist á mbl.is 09/08/2021

    Skýr­ari og ít­ar­legri gögn gefa til kynna að lofts­lags­breyt­ing­ar geri það að verk­um að af­taka­at­b­urðir á borð við ákafari rign­ingu, öfg­ar í hita­bylgj­um og þurrka verði al­geng­ari og af­drifa­rík­ari en áður. Þetta er ein af meg­inniður­stöðum skýrslu milli­ríkja­nefnd­ar Sam­einuðu þjóðanna um lofts­lags­breyt­ing­ar sem kom út í dag. 

    Skýrsl­an er viðamik­il og fjall­ar um breyt­ing­ar sem hafa átt sér stað í loft­hjúpi, hafi, freðhvolfi, á landi og í líf­ríki. Hún er fyrsti hluti 6. ritraðar nefnd­ar­inn­ar um lofts­lags­breyt­ing­ar og er unn­in af vinnu­hópi sem fjall­ar um nátt­úru­vís­indi og vís­inda­lega þekk­ingu á breyt­ing­um á veðurfari og lofts­lags­kerf­inu. Í skýrsl­unni er kynnt besta mat hingað til á lík­legri hlýn­un og hækk­un sjáv­ar­borðs í framtíðinni.

    Í skýrsl­unni kem­ur fram að nú sé enn greini­legra en áður að at­hafn­ir mann­kyns­ins séu meg­in­or­sök marg­vís­legra breyt­inga á lofts­lagi. Jökl­ar hafa hopað mikið, stóru ís­breiðurn­ar á Suður­skautsland­inu og Græn­landi eru að missa massa sinn og jökl­ar og ís­breiður utan heim­skauta­svæða hafa rýrnað mikið á síðustu 30 árum. 

    Aðal­rit­ar­inn seg­ir ekk­ert rými fyr­ir af­sak­an­ir

    Ant­onio Guter­res, aðal­rit­ari Sam­einuðu þjóðanna er ómyrk­ur í máli í yf­ir­lýs­ingu sinni um skýrsl­una:

    „Hring­ing­ar viðvör­un­ar­bjalla eru ær­andi og sönn­un­ar­gögn­in eru óhrekj­an­leg: gróður­húsaloft­teg­und­ir frá brennslu jarðefna­eldsneyt­is og eyðing skóga eru að kæfa plán­et­una okk­ar og setja líf millj­arða manna í hættu.“

    „Þess­ari skýrslu ber að vera rot­högg fyr­ir kola og jarðefna­eldsneyti áður en þau ganga af plán­et­unni dauðri. Ríkj­um ber að hætta allri nýrri olíu­leit og -vinnslu. Frá og með 2030 þarf að fer­falda sól­ar- og vindorku­fram­leiðslu og þre­falda fjár­fest­ing­ar í end­ur­nýj­an­legri orku. Þetta er nauðsyn­legt til þess að ná því marki að nettó los­un gróður­húsaloff­teg­unda verði eng­in um miðja öld­ina.“

    „Ef við leggj­umst öll á eitt núna, get­um við af­stýrt lofts­lags­ham­förum. En eins og skýrsl­an sem kom út í dag sýn­ir fram á meg­um við eng­an tíma missa og það er ekk­ert rými fyr­ir af­sak­an­ir. Ég treysti því að odd­vit­ar ríkja og aðrir sem hlut eiga að máli tryggi að COP25, lofts­lags­ráðstefn­an verði ár­ang­urs­rík.“

    Meiri öfg­ar síðan 1950

    Skýrsl­an sýn­ir að síðan 1950 hafa verið meiri öfg­ar í ákafri úr­komu og þurrk­um og al­mennt meiri breyti­leiki í úr­komu víða á jörðinni. At­hafn­ir manna hafa haft áhrif á þess­ar breyt­ing­ar og hafa orðið breyt­ing­ar á úr­komu­mynstri víða um heim, þar með talið mons­ún-rign­ing­um. Auk þess hafa hita­belt­is­lægðir breyst og ná nú fleiri að verða öfl­ug­ir felli­byl­ir og ákaf­leg úr­koma fylg­ir þeim.

    Við áfram­hald­andi hlýn­un má gera ráð fyr­ir áfram­hald­andi breyt­ing­um á hnatt­rænni hringrás vatns, að al­mennt verði meiri upp­guf­un raka og meiri úr­koma þegar litið er til jarðar­inn­ar allr­ar þótt staðbundið geti þurrk­ar auk­ist. 

    Sam­kvæmt þróaðri reikn­ing­um en áður hafa verið til­tæk­ir er áætlað að meira en helm­ings­lík­ur séu á að hlýn­un nái 1,5°C snemma á fjórða ára­tug þess­ar­ar ald­ar, sem er fyrr en gert var ráð fyr­ir í sér­stakri skýrslu nefnd­ar­inn­ar sem kom út árið 2018.

    Verði ekki gripið til mik­ils sam­drátt­ar í los­un gróður­húsaloft­teg­unda mun að meðaltali hlýna meira en um 1,5°C og jafn­vel 2°C á öld­inni.

    Rýrn­un sex­fald­ast

    Rýrn­un íss á suður­hveli hækk­ar sjáv­ar­borð við Ísland meira en rýrn­un ís­breiðunn­ar á Græn­landi. Þá hef­ur rýrn­un Græn­lands­jök­uls sex­fald­ast á síðustu þrem­ur ára­tug­um og ís­breiðan á Suður­skautsland­inu tapað mikl­um massa. 

    Haf­ísút­breiðsla á norður­hveli hef­ur dreg­ist mjög mikið sam­an. Þótt marg­ir ferl­ar komi hér við sögu er ljós að at­hafn­ir mann­kyns hafi haft veru­leg áhrif um allt freðhvolfið. 

    Á heimsvísu hækkaði sjáv­ar­staða hraðar á síðustu öld en í að minnsta kosti 3.000 ár, að meðaltali um 20 senti­metra á milli 1901 og 2018. Hraði hækk­un­ar­inn­ar jókst eft­ir því sem leið á síðustu öld og voru at­hafn­ir manna mjög lík­lega leiðandi þátt­ur í þess­um breyt­ing­um síðan 1971.

    Því er spáð að verði ekk­ert aðhafst verði mjög lík­legt að fyr­ir miðbik 21. ald­ar­inn­ar verði Norðurís­hafið að minnsta kosti ís­laust að mestu að sum­ar­lagi. Hlýn­un mun einnig auka bráðnun sífrera og minnka árstíðabundna snjóþekju. 

    Horf­urn­ar dökk­ar

    Í skýrsl­unni seg­ir að nán­ast ör­uggt sé að sjáv­ar­staða muni halda áfram að hækka. Í þeirri sviðsmynd þar sem mest er lofað eru efri mörk hækk­un­ar um einn metri í lok ald­ar­inn­ar en einn til tveir metr­ar um miðbik næstu ald­ar. Ekki er hægt að úti­loka að hækk­un­in verði mun meiri, allt að tveir metr­ar í lok þess­ar­ar ald­ar og fimm metr­ar um miðbik þeirr­ar næstu, því mik­il óvissa rík­ir um stöðug­leika ís­breiðna á Græn­landi og Suður­skautsland­inu. 

    Ónóg þekk­ing er á hröðum og hugs­an­lega óaft­ur­kræf­um breyt­ing­um og því er ekki hægt að úti­loka breyt­ing­ar inn­an lofts­lags­kerf­is­ins sem eru af­drifa­rík­ar en lík­leg­ar, til dæm­is í haf­hringrás og massatapi ís­hvela. Lík­ur á hruni á ís­breiðum Suður­skauts­lands­ins vaxa með tíma. 

    Þá er talið mjög lík­legt að dragi úr styrk lóðréttr­ar hringrás­ar Atlants­hafs­ins á 21. öld, en ekki er víst hversu mikið. Miðlungs­vissa er fyr­ir því að hringrás­in hrynji ekki, en slíkt myndi hafa mik­il svæðis­bund­in áhrif á veðra­kerfi og úr­komu, allt frá kóln­un á sum­um svæðum og meiri hlýn­un á öðrum og jafn­vel til breyt­inga í mons­ún­kerf­um og mons­únúr­komu. 

    Áhrif á Ísland

    Breyt­ing­ar á ein­stök­um þátt­um í lofts­lags­kerf­is­ins geta haft af­leiðing­ar á Íslandi sam­kvæmt skýrsl­unni. Meðal þeirra eru hlýn­un sífrera í fjöll­um og hop jökla sem fylg­ir auk­in skriðuhætta, og einnig get­ur auk­in ákefð úr­komu eða rign­ing í stað snjó­komu að vetr­ar­lagi aukið skriðuhættu. 

    Breyt­ing­ar á haf­straum­um í Norður-Atlants­hafi geta orðið af­drifa­rík­ar hér á landi en á meðal ólík­legra en af­drifa­ríkra breyt­inga er óstöðug­leiki ís­breiðanna á Suður­skautsland­inu og Græn­landi þar sem jökl­arn­ir kelfa í sjó fram. 

    António Guter­res, aðal­fram­kvæmda­stjóri Sam­einuðu þjóðanna, seg­ir að skýrsl­an sé „rauð aðvör­un fyr­ir mann­kynið“.

    „Hring­ing­ar viðvör­un­ar­bjall­anna eru ær­andi og sönn­un­ar­gögn­in eru óhrekj­an­leg: gróður­húsaloft­teg­und­ir frá brennslu jarðefna­eldsneyt­is og eyðing skóga eru að kæfa plán­et­una okk­ar og setja líf millj­arða manna í hættu,“ seg­ir aðal­fram­kvæmda­stjór­inn í yf­ir­lýs­ingu.

    Mbl.is sótt 09/08/2021

  • Rafmagnið í mikilli sókn

    Hlutfall nýskráðra bifreiða sem nýta rafmagn eða blandaða orkugjafa er nú um 65,5% samanborið við 3% árið 2014.

    Andrea Sigurðardóttir skrifar á vb.is

    Hlutfall nýskráðra bifreiða sem nýta rafmagn eða blandaða orkugjafa er nú um 65,5%. Þróunin hefur verið hröð, en árið 2014 var hlutfall þeirra um 3%. 

    Um 7.783 fólksbifreiðar voru nýskráðar á fyrstu sjö mánuðum ársins, en nýskráningar hafa aukist um 37% í samanburði við sama tímabil á síðasta ári, þegar 5.676 nýjar fólksbifreiðar voru skráðar. Ríflega 46% bifreiðanna nýta blandaða orkugjafa, það er annaðhvort bensín eða dísil ásamt nýorku, en yfir 19% af nýju bifreiðunum ganga eingöngu fyrir rafmagni. 

    Samkvæmt tilkynningu frá Bílgreinasambandinu hafa um 3.200 bifreiðar selst til einstaklinga það sem af er ári, eða um 8% fleiri en á sama tímabili á síðasta ári, og um 1.100 til fyrirtækja annarra en bílaleiga, sem er aukning um tæp 7% milli ára. Þá hafa tæplega 3.400 fólksbifreiðar verið seldar til bílaleiga og er það ríflega tvöföldun frá sama tímabili á síðasta ári. 

    Í júlímánuði voru 1.742 nýjar fólksbifreiðar skráðar, eða um 17% fleiri en á sama tíma á síðasta ári. Af þeim hafa um 1.100 verið seldar til bílaleiga og er það rétt rúm helmingsaukning í samanburði við júlí á síðasta ári. 

    Tesla vinsælasta rafbifreiðin 

    Árið 2014 gengu yfir 96% nýskráðra bifreiða eingöngu fyrir bensíni eða dísil en hlutfallið hefur farið lækkandi undanfarin ár. Árið 2019 var hlutfallið komið niður í 72%, þá í 42% á síðasta ári og er undir 35% það sem af er ári. Bifreiðar sem nýta nýorku að hluta til eða að öllu leyti eru því um 65,5% af öllum nýskráðum fólksbílum. 

    Toyota og Kia hafa verið langvinsælustu tegundirnar líkt og í fyrra, þar sem nýskráðar Toyota-bifreiðar eru 1.328 en Kia 1.255. Þriðja vinsælasta tegundin er Hyundai með 557 nýskráðar bifreiðar. Tesla var þriðja vinsælasta tegundin í fyrra en nú sú fimmta með 325 nýskráðar bifreiðar á árinu. Tesla Model 3 er önnur vinsælasta undirtegundin það sem af er ári, á eftir Toyota Rav4. Toyota Land Cruiser er sú þriðja og Toyota Yaris fjórða. 

    Sé eingöngu litið til rafbíla hefur Tesla Model 3 verið langvinsælust með 318 nýskráðar bifreiðar, þá Kia Niro með 157 og Nissan Leaf með 120. Toyota Rav4 hefur verið vinsælasta tegundin með blandaða orkugjafa, með 345 nýskráðar bifreiðar, þá Toyota Yaris með 224 og Hyundai Tucson með 190. 

    Markaðshlutdeild Tesla í nýskráðum bifreiðum hefur aukist hratt, en í upphafi síðasta árs voru aðeins um 150 Teslur í umferð hér á landi en þær eru nú orðnar tæplega 1.400, þar af voru 907 Teslur nýskráðar á síðasta ári. Model 3 er langvinsælust á meðal Teslna, en yfir 1.200 slíkar eru nú í umferð hér á landi.

    vb.is sótt 08/08/2021

  • Van­nýtt tæki­færi í um­hverfis­málum

    Hraðallinn Hringiða miðar að því að á Íslandi rísi stór og stöndug fyrirtæki sem byggja á hugmyndafræði hringrásarhagkerfisins.

    Andrea Sigurðardóttir skrifar á vb.is

    Hringiða er viðskiptahraðall í umsjón Icelandic Startups sem ætlað er að draga fram, efla og styðja nýja tækni og aðferðir sem leysa aðsteðjandi úrlausnarefni í umhverfismálum þannig að þátttakendur verði í stakk búnir til að kynna verkefni sín fyrir fjárfestum og sækja styrki í Evrópusjóði. Hraðallinn var haldinn í fyrsta sinn fyrr á þessu ári og stefnt er að því að endurtaka leikinn. 

    „Á þessum 10 vikum eiga þátttakendur að öðlast grundvallarþekkingu í öllu því sem tengist rekstri sprotafyrirtækja, svo sem gerð viðskiptaáætlana, markaðssetningu, fjármálum og ýmsu fleira. Í gegnum hraðalinn hitta þátttakendur auk þess fjölda sérfræðinga úr atvinnulífinu sem veita þeim þá endurgjöf sem þarf til þess að þeir geti stigið á svið á fjárfestadeginum undir lok hraðalsins og sannfært fjárfesta um að taka þátt,“ segir Kristín Soffía Jónsdóttir, framkvæmdastjóri Icelandic Startups, og bætir við: „Sumir líkja hraðlinum við nokkurs konar mini-MBA nám og er sá samanburður ekki alveg út í bláinn.“ 

    Að sögn Kristínar kviknaði hugmyndin út frá því að Ísland væri ekki að uppfylla skuldbindingar sínar í umhverfismálum. Þau telji lausnina felast í sjálfbæru hagkerfi. „Ég er mikil áhugakona um hringrásarhagkerfið og mér þykir það mjög fangandi konsept, hvernig við getum fært okkur úr línulegu hagkerfi yfir í hringrásarhagkerfi og getum þannig mætt væntingum okkar og óskum um lífsstíl en á sama tíma skapað störf, aukið hagvöxt og dregið verulega úr umhverfisáhrifum okkar.“ 

    Öflugur hópur fólks kom að hraðlinum, sem skapaði vettvang þar sem nýsköpun, fjölbreytt þekking og reynsla mættust. „Þetta voru ekki bara bakhjarlar sem koma inn með undirskrift og fjármagn, heldur stigu inn með sitt besta fólk, mikla þekkingu og settu metnað í verkefnið, sem er ómetanlegt,“ segir hún og bætir við að stýrihópur Hringiðu hafi verið skipaður 20 sérfræðingum frá atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytinu, Reykjavíkurborg, Orkuveitu Reykjavíkur, Faxaflóahöfnum, Terra, Sorpu, Hvalfjarðarsveit og Þróunarfélögunum á Breið og Grundartanga. „Þannig að þetta varð í raun stór hugveita fyrirtækja og stofnana sem starfa innan hringrásarhagkerfisins.“ 

    Ísland sé frumkvöðlaland

    Hún segir Ísland að mörgu leyti mikið frumkvöðlaland, þar sem ákveðinn hluti þjóðarinnar sé tilbúinn að taka stökkið. „Þar sem fókusinn er á hverjum tíma, þar sem stjórnvöld setja fókusinn og þangað sem peningarnir leita, þar munum við sjá fyrirtæki spretta upp, og okkur þótti tímabært að setja enn sterkari fókus á þau tækifæri sem eru vannýtt í umhverfismálum.“ 

    Í hennar huga er hvert einasta óleysta umhverfismál vannýtt tækifæri og bendir hún á að hér á Íslandi séum við vel í stakk búin til að leysa þau fyrir tilstilli orkuauðlinda okkar. „Til dæmis liggja vannýtt tækifæri í efnisendurvinnslu, rafeldsneytisframleiðslu og geymslu á orku, og þarna liggja tækifæri í mikilli nýsköpun. Hringiðu var ætlað að draga fram þær hugmyndir og þau fyrirtæki sem vinna á grunni hringrásarhagkerfisins og efla þau, hraða vexti þeirra og hreinlega draga þau fram í dagsljósið,“ segir hún. 

    Það sé sorglegt að hugsa til þess að flestar tæknilausnir sem þurfi til að draga verulega úr losun séu til staðar en það vanti upp á að þær séu nýttar. „Þær eru oftast dýrari í innkaupum, en við megum ekki gleyma að horfa á kostnað heildarvirðiskeðjunnar. Ef við einblínum alltaf á hráan neytendakostnað á endavörunni sjáum við ekki heildarmyndina. Þegar allt er tekið saman verður kostnaðurinn meiri af því að nýta ekki umhverfisvænar lausnir. Það vantar meiri stuðning í umhverfinu, bæði fjármagn og viðskiptavini. Þarna geta stjórnvöld komið sterkari inn og ekki bara með fjármagn, heldur með því að skerpa á regluverki og skylda okkur inn í umhverfisvænni lifnaðarhætti.“ 

    vb.is sótt 08/08/2021

  • 15 milljarðar í metanól-framleiðslu á Reykjanesi

    Birtist á mbl.is 05/08/2021

    Hydrogen Vent­ur­es Lim­ited (H2V), alþjóðlegt orku­fyr­ir­tæki, hygg­ur á um­fangs­mikla fram­leiðslu vetn­is hér á landi sem verður nýtt við fram­leiðslu met­anóls.

    Met­an­ólfram­leiðslan verður að fullu um­hverf­i­s­væn en fyr­ir­hugað er að verk­smiðja H2V rísi í Auðlindag­arðinum á Reykja­nesi, í ná­grenni við annað af tveim­ur raf­orku­ver­um HS Orku.

    Verk­efnið skipt­ist í tvo áfanga. Í fyrri áfang­an­um er áætlað að af­kasta­geta verk­smiðju H2V nemi 30 mega­vött­um úr jarðhita við fram­leiðslu á grænu met­anóli. Í öðrum áfanga verði fram­leiðslu­geta fyr­ir­tæk­is­ins auk­in veru­lega, að því er kem­ur fram í til­kynn­ingu.

    Kostnaður við fyrsta áfanga er áætlaður ríf­lega 100 millj­ón­ir evra, sem sam­svar­ar um 15 millj­örðum ís­lenskra króna. Allt vetnið sem verður til verður vottað „grænt vetni“ sem þýðir að 100% ork­unn­ar sem notuð er til að fram­leiða það kem­ur frá end­ur­nýj­an­leg­um orku­gjöf­um.

    For­svars­menn H2V segja að met­anólið geti orðið hag­kvæm­ur og um­hverf­i­s­vænn orku­gjafi fyr­ir sjáv­ar­út­veg­inn auk inn­lenda bíla­flot­ans, ekki síst sendi- og vöru­bif­reiða. Verk­efnið færi

    Ísland nær mark­miði sínu um að ná kol­efn­is­hlut­leysi fyr­ir árið 2040. Meira en 80% af orku­notk­un Íslands bygg­ir nú þegar á end­ur­nýj­an­leg­um orku­gjöf­um, fyrst  og fremst jarðhita og vatns­afli. Mark­viss upp­bygg­ing innviða fyr­ir fram­leiðslu græns vetn­is og met­anóls get­ur, að mati for­svars­manna H2V, gert Ísland að leiðandi þjóð á sviði end­ur­nýj­an­legr­ar og hreinn­ar orku með að skipta út jarðefna­eldsneyti í sam­göng­um fyr­ir end­ur­nýj­an­lega orku­gjafa.

    „Ísland hef­ur sett sér metnaðarfull mark­mið um að draga úr kol­efn­is­los­un sinni og við telj­um að nýt­ing vetn­is sé þar lyk­il­atriði. Með reynslu sína á sviði end­ur­nýj­an­legr­ar orku get­ur Ísland verið í far­ar­broddi og sýnt heim­in­um hvernig hægt er að ná fullu kol­efn­is­hlut­leysi. Við erum spennt að vera hluti af þess­ari nýju bylt­ingu,” seg­ir Horacio Car­val­ho, fram­kvæmda­stjóri H2V, í til­kynn­ing­unni.

    Tóm­as Már Sig­urðsson, for­stjóri HS Orku, bæt­ir við: „Við erum mjög spennt fyr­ir þessu sam­starfi við H2V. Þeir búa yfir mik­illi þekk­ingu og reynslu sem nýt­ist vel við upp­bygg­ingu verk­efn­is af þess­ari stærðargráðu. Þá er ánægju­legt að þeir horfi til þeirra mögu­leika sem að Ísland og ekki síst Auðlindag­arður HS Orku býður upp á en auk raf­orku mun HS Orka geta séð þeim fyr­ir vatni og kol­díoxíði sem er nauðsyn­legt við fram­leiðslu met­anóls,” seg­ir hann.

    mbl.is sótt 05/08/2021

  • Loftslagsvegvísir sjávarútvegsins

    Eftir: Sigurgeir B Kristgeirsson birtist í Bændablaðinu 15/07/2021

    Eggert Benedikt Guðmundsson er forstöðumaður Grænvangs, sem ásamt sjö atvinnugreinafélögum kynnti nýlega Loftslagsvegvísi atvinnulífsins. Vegvísinum er ætlað að styðja við markmið íslenskra stjórnvalda um kolefnishlutlaust Ísland árið 2040.

    Atvinnugreinar landsins, þar með taldar sjávarútvegur og bændasamtökin, tóku höndum saman og unnu loftslagsvegvísinn í þeim tilgangi að veita yfirsýn yfir núverandi stöðu og setja loftslagsaðgerðir í stærra samhengi. Markmiðið er að auðvelda atvinnulífi og stjórnvöldum að finna í sameiningu aðgerðir, hvata, ívilnanir og fleira sem styðja við loftslagsaðgerðir íslensks atvinnulífs. Við heyrðum í Eggerti og báðum hann að segja okkur frá Loftslagsvegvísinum og þá einkum þeim hluta er snýr að sjávarútvegi.

    Sjávarútvegurinn hefur náð einstökum árangri

    ,,Í ljósi mikillar áherslu og vilja til að efla grænar lausnir og minnka útblástur gróðurhúsalofttegunda þá blasti við að atvinnulífið og stjórnvöld yrðu að taka höndum saman og Grænvangur var einmitt stofnaður í því skyni,“ sagði Eggert.
    ,,Út frá sjónarhóli sjávarútveg­sins er þetta sérstaklega áhuga­vert. Sjávarútvegurinn hefur dreg­ið úr losun fiskiskipa gróður­húsaloft­tegunda um 36% frá árinu 2005 sem er einstakt.Þetta er jákvæð afleiðing af tveimur þáttum. Annars hefur fiskveiðistjórnunarkerfið, sem var tekið upp um svipað leyti, gert sjávarútvegsfyrirtækjum kleift að stýra veiðum á hagkvæman hátt með fækkun skipa og lækkun kostnaðar, m.a. með minni olíunotkun. Samhliða voru fiskistofnar byggðir upp sem gerir veiðina auðveldari. Með þessu verður olíunotkun á hvert veitt kíló mun lægri. Hins vegar hafa nýsköpun og framfarir í hönnun skipa og veiðarfæra skipt miklu máli. Þar má nefna lögun skipsskrokka þannig að viðnám þeirra í sjónum er minna, betri skrúfubúnað auk betri nýtni vélanna sjálfra. Þróun veiðarfæra hefur minnkað viðnám og gert þau léttari. Það sem er sérstaklega skemmtilegt er að allt þetta er gert á forsendum sjávarútvegsins sjálfs og er drifið áfram af hagrænum hvötum. Þetta eru góðu fréttirnar sem er afskaplega gaman að segja frá.“

    Orkuskipti og fjárfestingarhvatar

    Það liggur fyrir að orkuskipti í sjávarútvegi verða flókin. Það er engin augljós leið í augnablikinu en menn eru að huga að lausnum segir Eggert ,,Hvort það verður vetni, lífdísill, ammoníak, metanól eða hreinlega rafmagn vitum við ekki. Það á allt eftir að skýrast og þróast, en væntanlega verður um blöndu af mismunandi lausnum að ræða.“

    Í vegvísinum er fjallað um fjár­festingar­hvata sem hvetja fyrirtæki til fjárfestinga í orku­skiptum. Um þá segir Eggert:
    ,,Margar af þeim fjárfestingum, sem þarf að ráðast í, geta verið dýrar og auk þess áhættusamar þannig að út frá arðsemissjónarmiðum fyrirtækja verða þær ekki réttlætanlegar. Hér þarf því að horfa til hvata og samstarfs milli sjávarútvegs og stjórnvalda. Sjávar­útvegurinn vill að sjálfsögðu leggja sitt af mörkum til að hægt verði að uppfylla þau markmið sem stjórnvöld hafa sett landinu. Eitt af því sem bent er á í vegvísinum er að gjöld, eins og kolefnisgjald sem lagt er á sjávarútveginn, verði nýtt til stuðnings við orkuskiptin og þróun grænna lausna. Það getur verið ljómandi fjárfesting fyrir samfélagið. Oft getur þetta verið eins og hænan og eggið. Það þarf að koma lausnum í víðtæka notkun til þess að gera þær viðráðanlegar, en kostnaður og áhætta í byrjun geta verið óyfirstíganleg. Það getur verið erfitt að réttlæta fjárfestingarnar til skamms tíma en til langs tíma fela þær í sér mikinn ábata fyrir samfélagið.“

    Lög, reglugerðir og skattlagning mega ekki þvælast fyrir

    Stjórnvöld setja lög og reglur, m.a. um stærð skipa, veiðisvæði og fleira auk þess að leggja á skatta. Í vegvísinum er bent á að lög og regluverk stjórnvalda megi ekki hindra orkusparnað og framþróun. Í núgildandi lögum er hins vegar að finna ákvæði sem koma í veg fyrir að sparneytnustu leiðir séu farnar í hönnun skipa. Hvernig sér Eggert fyrir sér að leysa úr þeim málum?

    ,,Við vitum að stjórnvöldum er alvara í því að minnka útblástur gróðurhúsalofttegunda. Það er afar mikilvægt að það fari fram samtal sjávarúvegsins og stjórnvalda um þessi mál. Starfsfólk í sjávarútvegi og tengdum greinum hefur mikla þekkingu á greininni sjálfri og tækninni, sem nýta þarf við setningu laga og reglugerða. Það er því algerlega augljóst í mínum huga að samstarf og samtal stjórnvalda og sjávarútvegsins er lykilatriði í því að losa um og fella niður lög og reglugerðir sem hindra vegferð okkar í átt að minni kolefnisútblæstri.“

    En það eru ekki bara að lög og reglugerðir þvælast fyrir. Skattar hafa nefnilega áhrif líka. Það var þannig að þegar Vinnslustöðin hf. lét byggja Breka VE þá var aðalforsenda nýsmíðinnar olíusparnaður upp á 150 milljónir króna á ári vegna stærri, hæggengari og hagkvæmari skrúfu. Af þessum 150 milljóna sparnaði fer 33% í hærra veiðigjald á greinina, eða 50 milljónir króna. Skattar hafa einfaldlega áhrif á hegðun fyrirtækjanna. Hverju svarar Eggert þessu?
    ,,Þetta eru hlutir sem þarf að taka á. Vegvísirinn er byrjun á löngu ferðalagi og til að hefja umræðu. Um slík sértæk dæmi var ekki fjallað í vinnunni. En það má segja stjórnvöldum til hróss að þau eru einlæg í ásetningi sínum um græna framtíð. Þau hafa lýst sig reiðubúin til að ryðja úr vegi sköttum, lögum og reglugerðum sem leiða til neikvæðra hvata og hindrunum af þeim toga sem þú ert að lýsa þarna. Hér reynir á samstarf og samtal eins og ég hef áður nefnt. Það mega ekki vera til ,,latar“ í kerfinu sem letja fólk og fyrirtæki til nauðsynlegra framfara í baráttunni við hlýnun jarðar og skynsamlega umhverfisvernd.“

    Óvissa um stjórn fiskveiða

    En er óvissa og sífelld umræða um stjórn fiskveiða ekki einn af þessum lötum í kerfinu? Hún skapar óvissu og letur fyrirtæki í sjávarútvegi til fjárfestinga, þar á meðal þeirra sem leiða til minnkunnar á útblæstri gróðurhúsalofttegunda. Hvernig sér Eggert þetta fyrir sér:

    ,,Aðalatriðið er að rekstrar­umhverfið sé þannig úr garði gert að eðlilegir hvatar stýri þróuninni í rétta átt. Rekstrarleg hagkvæmni og umhverfisvitund geta og eiga að fara saman. Samstarf sjávarútvegsins og stjórnvalda er því lykilinn að árangri hér sem víðar,“ sagði Eggert að lokum.

    Höfundur er búfræðingur og framkvæmda­stjóri Vinnslustöðvarinnar hf.
    í Vestmannaeyjum.

    bbl.is sótt 19/07/2021

  • Íslenska kvótakerfið er umhverfisvænt

    Eftir Sigurgeir B. Kristgeirsson birtist í Bændablaðinu 16/07/2021

    Dr. Stefán B Gunnlaugsson, dósent við Háskólann á Akureyri, hélt í vor afar fróðlegt erindi, í beinni útsendingu á netinu, um þróun íslensks sjávarútvegs síðustu áratugi.

    Þar fjallaði hann m.a. um umhverfisvæna hlið íslenska kvótakerfisins. Stefán varði nýlega doktorsritgerð sína um íslenskan sjávarútveg. Hann varð góðfúslega við beiðni okkar um stutt viðtal.

    Lélegt fiskirí sem hefur batnað mikið

    ,,Þegar ég var á sjó um 1990 var fiskirí lélegt. Það þótti gott að fá 10–12 tonn á sólarhring og þá var fiskurinn miklu smærri en hann er í dag. Ég sé þetta í gögnum sem ég hef rannsakað,“ segir Stefán.

    ,,Nú eru 30 metra togbátar að fylla sig á 2–3 dögum, þetta 40–80 tonn. Þetta hefði ekki verið hægt að gera 1990. Þetta er gríðarleg breyting í veiðum á þorski á þessum tíma, en ég hef mest rannsakað þorskveiðar af botnfisktegundum. Þetta hefur líka mikil og jákvæð áhrif á vinnslurnar. Þær afkasta meiru fyrir vikið og verða hagkvæmari,“ bætir Stefán við.

    ,,Það hefur margt gengið vel í uppbyggingu þorskstofnsins en þó er eitt sem vantar,“ segir Stefán, ,,og það er að það hafa engir stórir árgangar komið fram eins og áður gerðist þrátt fyrir stærri hrygningarstofn. Ástæða þess er ekki þekkt.“

    Kvótakerfið er umhverfisvænt

    Alkunna er að olíunotkun íslensks sjávarútvegs hefur dregist saman um 45% frá 1990–2017. Þetta hefur gerst á sama tíma og losun í fiskveiðum heimsins hefur aukist um 28% frá 1990–2011. Það sem skýrir þetta segir Stefán að ,,með kvótakerfinu var sókn takmörkuð og fyrirtækin neyddust til að fækka skipum og sameina aflaheimildir, með öðrum orðum að hagræða. Þannig lækkuðu þau kostnað og urðu arðbær. Stóri ávinningurinn var síðan að veiðistofn mikil­vægustu tegundarinnar, þorsk­urinn, stækkaði mikið og auðveld­ara var að sækja þorskinn. Með þessu mikla fiskiríi og fækkun skipa minnkaði olíunotkun Íslend­inga við veiðarnar. Þetta er algjör bylting því afli á sóknareiningu hefur aukist mikið. Við förum niður en heimurinn upp. Til þess að minnka losun í heiminum þarf að gera tvennt í fiskveiðum, að taka upp kvótakerfi og byggja upp fiskistofna. Allir umhverfis­verndarsinnar ættu því að styðja íslenska kvótakerfið!“ sagði Stefán að lokum.

    bbl.is sótt 19/06/2021

  • Icelandair skoðar vetnis- og rafknúið flug

    Icelandair kannar nú möguleikann á að taka upp vetnis- og rafknúnar vélar í innanlandsflugi félagsins.

    Birtist á vb.is 14/07/2021

    Icelandair Group hefur skrifað undir tvær viljayfirlýsingar um að kanna möguleika á orkuskiptum í innanlandsflugi félagsins. Annars vegar við Universal Hydrogen sem tilkynnt var um í morgun, en það er fyrirtæki sem hefur hannað orkuskiptabúnað sem gæti breytt Dash-8 vélum Icelandair í vetnisknúnar vélar. Þá hefur félagið einnig skrifað undir viljayfirlýsingu við Heart Aerospace sem vinnur að þróun farþegaflugvéla sem ganga fyrir rafmagni.

    „Icelandair hefur metnað til að minnka kolefnisspor af flugstarfsemi og til þess að ná alþjóðlegum viðmiðum um kolefnislosun er ljóst að þörf er á umhverfisvænum lausnum í flugi sem hægt er að taka í notkun sem fyrst. Stuttar flugleiðir og greiður aðgangur að raforku af endurnýjanlegum uppruna setur Ísland í lykilstöðu hvað varðar orkuskipti í innanlandsflugi. Verkefnin falla einnig vel að stefnuramma stjórnvalda um framtíð ferðaþjónustu sem miðar að því að gera Ísland leiðandi í sjálfbærni,“ segir í fréttatilkynningu flugfélagsins.

    Icelandair hefur unnið með Heart Aerospace um nokkurt skeið og mun á næstunni setja af stað greiningarvinnu í samvinnu við Universal Hydrogen. Á sama tíma mun félagið hefja samtal við helstu hagaðila, svo sem rafmagns- og vetnisframleiðendur, flutningafyrirtæki og flugvallarekendur.

    „Icelandair setur markið hátt þegar kemur að umhverfismálum og við teljum okkur vera í góðri stöðu til að verða á meðal fyrstu flugfélaga heims til að gera innanlandsflug kolefnislaust. Heart Aoerospace og Universal Hydrogen hafa kynnt spennandi lausnir sem henta vel fyrir innanlandsflug og hægt væri að taka í notkun innan fárra ára,“ segir Jens Þórðarson, framkvæmdastjóri flugrekstrar Icelandair Group.

    „Eftir því sem tækninni fleygir fram vonumst við til þess að hægt verði að nýta þá reynslu sem skapast af orkuskiptum í innanlandsflugi til hraðari innleiðingar nýrra orkugjafa í millilandaflugi. Það er ánægjulegt að vera á meðal fyrstu þátttakenda í þessum verkefnum sem gætu gjörbreytt kolefnislosun í innanlandsflugi á fáum árum.“

    vb.is sótt 14/07/2021

  • ÚR fær fyrsta sjálfbærnimerki Landsbankans

    Birtist á mbl.is 05/07/2021

    Útgerðarfé­lag Reykja­vík­ur hef­ur hlotið sjálf­bærni­merki Lands­bank­ans, fyrst fyr­ir­tækja. Þetta kem­ur fram í til­kynn­ingu frá Lands­bank­an­um. 

    Fé­lagið fær sjálf­bærni­merkið vegna MSC-vottaðra fisk­veiða.

    Í sjálf­bærni­merki Lands­bank­ans felst að þegar fyr­ir­tæki sæk­ir um lán hjá bank­an­um get­ur það óskað eft­ir sjálf­bærni­merk­inu. Til þess að hljóta það þarf verk­efnið sem verið er að fjár­magna að falla und­ir skil­greind skil­yrði og verk­efna­flokk í sjálf­bærri fjár­má­laum­gjörð Lands­bank­ans.

    Dæmi um sjálf­bær verk­efni eru til að mynda orku­skipti i sam­göng­um, end­ur­nýj­an­leg raf­orku­fram­leiðsla, sjálf­bærni­vottaðar fisk­veiðar, vist­væn­ar bygg­ing­ar og verk­efni sem stuðla að fé­lags­legri upp­bygg­ingu er kem­ur fram í til­kynn­ingu. 

    mbl.is sótt 06/07/2021

  • Lífdísill úr sláturúrgangi

    Birtist í Viðskiptablaðinu 02/07/2021

    SORPA og ÝMIR technologies semja um tilfærslu og gangsetningu á vinnslulínu ÝMIS til meðhöndlunar úrgangs frá dýraslátrun.

    SORPA bs. og ÝMIR technologies ehf. hafa gert með sér samkomulag um tilfærslu og gangsetningu á vinnslulínu ÝMIS til meðhöndlunar úrgangs frá dýraslátrun við GAJU í Álfsnesi. Búnaðinum er ætlað að leysa af hólmi urðun þessa vandmeðfarna úrgangsflokks og nýta þess í stað þau verðmæti sem í honum felast. Urðun lífræns úrgangs hefur í för með sér margvísleg neikvæð umhverfisáhrif, til dæmis mikla losun metangass, sem er 25 sinnum skaðlegri gróðurhúsaloftegund en koltvísýringur. 

    SORPA hefur um árabil unnið skipulega að því að draga úr urðun. Byggðasamlagið steig stórt skref í þeim efnum á síðasta ári, þegar GAJA var tekin í notkun. GAJA er eitt stærsta einstaka loftslagsverkefni sem ráðist hefur verið í á höfuðborgarsvæðinu frá því að heitt vatn var lagt í hús. Með vinnslu hennar á lífrænum úrgangi og því að hætta að urða úrgang er dregið úr losun gróðurhúsalofttegunda um tugi þúsunda tonna á hverju ári. 

    „Við dýraslátrun fellur til mikið magn úrgangsfitu sem ekki nýtist til manneldis eða sem fóður, en nýta má til framleiðslu á sjálfbæru samgöngueldsneyti. Ætla má að árlegt aðstreymi dýraleifa til ráðstöfunar hjá SORPU haldist svipað og verið hefur á næstu árum, en úr því hráefni, að viðbættri t.d. notaðri steikingarolíu sem Terra safnar, má framleiða á ársgrundvelli allt að milljón lítra af lífdísileldsneyti til íblöndunar á venjulega dísilbíla. Til þess að setja í samhengi þann sparnað í losun gróðurhúsalofttegunda sem þarna næst þá jafnast hann á við að skipta út 1.500 bílum sem ganga fyrir jarðefnaeldsneyti. Öll fjárfestingin í vinnslu sláturúrgangsfitunnar, auk framleiðslu og dreifingu lífdísils úr henni nemur aðeins brotabroti af þeim kostnaði sem hlytist af að skipta þeim bílum út fyrir til dæmis rafbíla. Sú fjárfesting kemur öll til baka og gott betur, þó miðað sé við hóflegar forsendur um söluverð sjálfbæra eldsneytisins," segir Sigurður Ingólfsson framkvæmdastjóri ÝMIR technologies um samstarfið.

    Afgerandi skref í að hætta að urða

    Jón Viggó Gunnarsson, framkvæmdastjóri SORPU, fagnar samstarfinu og leggur áherslu á gott samstarf við nýsköpunarfyrirtæki eins og Ýmir Technologies. „SORPA er að ganga í gegnum mikla umbreytingu. Eigendur SORPU hafa ákveðið að hætta urðun og horfa á úrgangsstrauma sem verðmæti sem á að koma aftur inn í hringrásarhagkerfið eftir því sem kostur er. Mikilvægur liður í að ná þessu markmiði SORPU eru rannsóknar- og þróunarsamvinna við þekkingarfyrirtæki eins og Ýmir technologies sem koma með tækninýjungar sem nýtast við minnka magn úrgangs sem fer í urðun. Samstarfið við Ýmir technologies hefur verið árangursríkt og mikilvægt fyrir SORPU. Nýsköpun og rannsóknir í umhverfis- og sjálfbærnimálum í samvinnu við íslenskt atvinnulíf er hluti af markmiðum SORPU og SORPA sækist sífellt eftir auknu samstarfi við aðila á markaði."

    Framkvæmdastjórar fyrirtækjanna, Jón Viggó Gunnarsson og Sigurður Ingólfsson, undirrituðu samkomulagið í húsakynnum Eyris sprota, eins af aðaleigendum ÝMIS, að viðstöddum stjórnarformanni SORPU, Líf Magneudóttur, fulltrúum Eyris sprota, SORPU og stjórnarmönnum ÝMIS. 

    vb.is sótt 04/07/2021

  • Leggja til umhverfisháskóla á Suðurnesjum

    Birtist á mbl.is 16/06/2021

    Alþjóðleg­ur um­hverf­is­háskóli á Suður­nesj­un­um, í sam­vinnu við Keili, er meðal aðgerða sem lagðar eru til af Suður­nesja­vett­vangi, sam­starfi sveit­ar­fé­lag­anna fjög­urra á Suður­nesj­um,  Isa­via, Kadeco og Sam­bands sveit­ar­fé­laga á Suður­nesj­um.

    Niður­stöðu vinnu sam­ráðsvett­vangs­ins voru kynnt­ar á fundi í Hljóma­höll­inni í Reykja­nes­bæ í dag und­ir yf­ir­skrift­inni Sjálf­bær framtíð Suður­nesja. 

    Til­gang­ur­inn er inn­leiðing Heims­mark­miða Sam­einuðu þjóðanna og hef­ur á vett­vang­in­um verið unnið að hug­mynd­um sem efla at­vinnu­líf og styrkja innviði svæðis­ins í átt að sjálf­bærri framtíð.

    Þá er lagt til að Suður­nes­in haldi sam­eig­in­legt kol­efn­is­bók­hald, bæði op­in­ber­ar stofn­an­ir og fyr­ir­tæki og að sömu­leiðis verði sam­eig­in­leg lofts­lags­stefna mótuð fyr­ir Suður­nes­in í heild.

    Einnig er lagt til að ásætt­an­leg lausn verði fund­in fyr­ir Suður­nesjalínu II.  Þetta er lagt til í sam­hengi við und­ir­mark­mið 7.1 um nú­tíma­lega og áreiðan­lega orkuþjón­ustu í boði alls staðar í heim­in­um á viðráðan­legu verði. 

    Lögð voru til tólf verk­efni und­ir fjór­um meg­in mark­miðum. 

    Önnur verk­efni sem lögð eru til eru: 

    • Aukn­ing á fjöl­breytni í at­vinnu­lífi á Suður­nesj­um.
    • Úrdrátt­ur á notk­un plasts, auk­in end­ur­vinnsla þess og mót­un aðgerða gegn plast­meng­un í hafi.
    • Ný­sköp­un­ar­vett­vang­ur um sjálf­bærni. 
    • Frá­rennslis­mál verði skoðuð í heild sinni á Suður­nesj­um. 
    • Um­hverf­i­s­væn­ar sam­göng­ur, göngu- og hjóla­stíg­ar. 
    • Sam­ræm­ing viðmiða um lág­marks­fram­færslu milli kerfa, stofn­anna og bæj­ar­fé­laga. 
    • Heil­stæð mennta­stefna á sviði sjálf­bærni.
    • Bætt aðgengi að geðheil­brigðisþjón­ustu á Suður­nesj­um.

    mbl.is sótt 16/06/2021

  • Orkuskipti hefjast í Grímsey

    ANNA ÞORBJÖRG JÓNASDÓTTIR skrifar á ruv.is 15/06/2021

    Skipulagsráð Akureyrarbæjar hefur samþykkt að tvær vindmyllur verði reistar í Grímsey í sumar. Þetta er tilraunaverkefni sem er fyrsta skref í átt til þess að Grímseyingar noti eingöngu rafmagn frá grænum orkugjöfum. Í Grímsey kemur öll orka frá díselrafstöðum. Lengi hefur verið rætt um hvernig hægt sé að finna umhverfisvænni leiðir sem einnig væru fjárhagslega hagstæðari, en olíubrennslan er mjög kostnaðarsöm.

    Litlar harðgerðar vindmyllur

    Í byrjun verða settar upp tvær vindmyllur á eyjunni en markmiðið er að þær verði alls sex. Vindmyllurnar tvær eru þegar komnar til Akureyrar en þegar búið er að ganga frá öllum tilskyldum leyfum verður farið í að koma vindmyllunum upp og gætu þær verið komnar í gagnið síðsumars. Þær eru einfaldar í uppsetningu en þarf þó að steypa undirstöður fyrir þær. Að öðru leyti er rask á umhverfinu lítið. Framkvæmdin er afturkræf og ef verkefnið tekst ekki eins vel og vonast er til er hægt að fjarlægja vindmyllurnar að loknu tilraunaárinu án mikils rasks á svæðinu. Vindmyllurnar eru litlar og er hæsti punktur þeirra frá jörðu tæplega 12 metrar. Nokkurn tíma tók að finna vindmyllur sem hentuðu umhverfinu. Sá búnaður og tækni sem varð fyrir valinu hefur nú þegar verið reyndur víða um heim við aðstæður sem eru sambærilegar og í Grímsey, t.d. í Alaska og Skotlandi.

    Tilraunaverkefni

    Vindmyllurnar tvær munu framleiða lítið brot af þeirri orku sem Grímseyingar þurfa, eða um 10%.  Markmiðið er að hverfa algjörlega frá því að brenna olíu og nota í staðinn fjölbreyttar leiðir. Guðmundur Haukur Sigurðarson er framkvæmdastjóri Vistorku sem kemur að verkefninu fyrir hönd Fallorku. Fallorka er dótturfyrirtæki Norðurorku og sér um uppsetningu og rekstur vindmyllanna. Guðmundur bendir á að uppsetning þessara tveggja vindmylla sé fyrst og fremst tilraunaverkefni.  „Við ætlum að gefa okkur eitt ár í það að meta bæði áhrif á hvernig veðrið í Grímsey fer með þær og staðsetningin, hvort hún sé gáfuleg og áhrif á fuglalíf og þess háttar.“

    Stefnt er að því að þarna verði alla vega sex vindmyllur í framtíðinni. Fyrsta skrefið í allsherjar orkuskiptum Guðmundur segir að þrátt fyrir að vindmyllurnar tvær muni sjá Grímseyingum fyrir mjög litlum hluta orkunnar sem þeir þurfa, sé skynsamlegt að fara svo rólega af stað. „Þetta er flókið, þetta er áhættusamt, þetta er kostnaðarsamt þannig að menn vilja stíga varlega til jarðar. Ef þetta gengur ekki upp í fyrstu tilraun er gott að vera ekki með of mikið undir,“ segir hann.

    Framtíðarsýnin er að nota fleiri umhverfisvæna orkugjafa til að framleiða rafmagn í Grímsey. Þegar hefur verið reynt að brenna lífdísilolíu og hefur hún reynst vel. „Sömuleiðis er stefnan á að setja upp sólarsellur sem eru jafnstórar í afli og vindmyllurnar. Þannig að þetta verður eins konar orkuframleiðslukeppni á milli þeirra,“ segir Guðmundur. Þessu tengt er einnig stefnt að því að setja upp eina litla Icewind-vindmyllu sem er framleidd í Reykjavík auk þess að setja upp rafhlöðupakka úr tjónuðum rafbílum.

    Í sátt við umhverfið

    Í umræðunni um vindmyllur eru raddir um neikvæð áhrif þeirra á fuglalíf háværar. Guðmundur segir að náttúruvernd hafi verið tekin inn í reikninginn þegar staðsetning vindmyllanna var ákveðin. Staður hafi verið valinn þar sem ekki eru margir fuglar. Þegar eru á svæðinu mjög stór fjarskiptamöstur. Vindmyllurnar eru einnig það litlar og standa þétt sem ætti að koma í veg fyrir að fuglar lendi í þeim.  Verkefnið er tilraunaverkefni og tilgangurinn einmitt að skoða hver áhrif þeirra eru á lífríkið sem og hvernig þær reynast sem orkugjafar.

    ruv.is sótt 15/06/2021

  • Hvítbók um aðlögun að loftslagsbreytingum í Samráðsgátt

    Birtist fyrst á  vef Umhverfis- og auðlindaráðuneytisins10. júní 2021

    Umhverfis- og auðlindaráðuneytið hefur sett hvítbók um aðlögun að loftslagsbreytingum til kynningar í Samráðsgátt stjórnvalda.

    Vinna við hvítbókina hefur staðið yfir frá því í desember 2020. Það var í lok síðasta árs sem umhverfis- og auðlindaráðherra skipaði starfshóp til að vinna tillögu að stefnu stjórnvalda varðandi aðlögunarmálin. Afrakstur þeirrar vinnu, hvítbók er nú sett í samráðsgátt til að tryggja víðtækt samráð um stefnu stjórnvalda í þessum efnum. Horft verður til hvítbókarinnar og athugasemda sem við hana berast við gerð stefnu og mótun heildstæðrar áætlunar íslenskra stjórnvalda um aðlögun að loftslagsbreytingum.

    Aðlögun að loftslagsbreytingum er viðamikið verkefni sem mikilvægt er að taka á með heildstæðum hætti, en felur í sér að setja fram aðgerðir til að auka viðnámsþrótt samfélagsins gegn áhrifum slíkra breytinga.

    Vinna við hvítbók felur í sér umfjöllun, markmið, árangur og gildi sem byggt er á. Að loknu samráði er farið yfir helstu sjónarmið sem þar koma fram áður en hin endanlega stefna er útfærð. Hvítbók um aðlögun að loftslagsbreytingum fjallar um aðlögun að loftslagsbreytingum, áhrifum breytinganna og þeirri náttúruvá sem þeim kann að fylgja. Meðal annarra viðfangsefna stefnunnar eru m.a. tillögur að grunngildum og grunnmarkmiðum stjórnvalda til að vinna út frá vegna loftslagsbreytinga, auk sértækra markmiða fyrir tiltekna málaflokka, s.s. varðandi mismunandi þætti samfélagsins þar sem aðlögunar kann að vera þörf.  Má þar nefna skipulag, vatn og fráveitur, orkumál, samgöngur, atvinnuvegi, þjóðarhag, lýðheilsu og félagslega innviði. Einnig er farið yfir núverandi stofnanagerð og næstu skref.

    „Aðlögun að loftslagsbreytingum er mjög víðfeðmt viðfangsefni sem samfélagið í heild þarf að tileinka sér á næstu árum,“ segir Guðmundur Ingi Guðbrandsson, umhverfis- og auðlindaráðherra. Loftslagsbreytingar munu hafa í för með sér ýmiss konar samfélagsleg áhrif. En ef rétt er á málum haldið geta aðgerðir til aðlögunar skapað samfélaginu sterkari innviði og loftslagsþolnara samfélag en ella og á sama tíma skapað ný störf. Þess vegna er aðlögunarvinnan sem nú er hafin svo mikilvæg.“

    Umsögnum skal skilað í samráðsgátt stjórnvalda og er frestur til þess til 23. júní næstkomandi.

    Hvítbók um aðlögun að loftslagsbreytingum — Drög að stefnu

    stjornarradid.is sótt 14/06/2021

  • Efna til samtals um loftslagsmál og sjávarútveg

    Gunnlaugur Snær Ólafsson gso@mbl.is skrifar á mbl.is þann 01/06/2021

    Það er ekki ein­ung­is ríkið sem mun þurfa að leggja sitt af mörk­um í þágu lofts­lags­mark­miðanna og er því mik­il­vægt að eiga sam­tal við at­vinnu­grein­arn­ar, út­skýr­ir Guðný Kára­dótt­ir, verk­efna­stjóri hjá Lofts­lags­ráði, í sam­tali við 200 míl­ur. Ráðið stend­ur fyr­ir streym­is­fundi um sjáv­ar­út­vegi og lofts­lagsvæna upp­bygg­ingu í grein­inni á morg­un.

    „Á þess­um viðburði verður varpað ljósi á los­un gróður­húsaloft­teg­unda frá sjáv­ar­út­vegi, ástæður fyr­ir sam­drætti á síðustu árum skoðaðar og rætt hvernig auka megi metnaðinn, áskor­an­ir og tæki­færi, sem og að tengja lofts­lags­metnað við framtíðar­sýn grein­ar­inn­ar,“ seg­ir í lýs­ingu fund­ar­ins.

    Þát­tak­end­ur í sam­tal­inu verða Gréta María Grét­ars­dótt­ir, fram­kvæmda­stjóri ný­sköp­un­ar, sam­fé­lags­ábyrgðar og fjár­festa­tengsla hjá Brim, Pét­ur Haf­steinn Páls­son, fram­kvæmda­stjóri Vís­is, Sveinn Agn­ars­son, pró­fess­or í hag­fræði við viðskipta­deild HÍ og Bjarni Hjart­ar­son, far­ar­tækja­hönnuður hjá NAVIS.

    Einnig taka þátt Hall­dór Þor­geirs­son, formaður Lofts­lags­ráðs og Hrönn Hrafns­dótt­ir, sér­fræðing­ur á um­hverf­is- og skipu­lags­sviði Reykja­vík­ur­borg­ar. Fund­ar­stjóri er Snjó­laug Ólafs­dótt­ir ráðgjafi í sjálf­bærni­mál­um hjá EY.

    mbl.is sótt 14/06/2021

  • Umhverfisvænar sóttvarnir á heimsmælikvarða

    Birtist í Fréttablaðinu þriðjudaginn 11. maí 2021

    Bacoban er byltingarkennd lausn í þrifum og sótthreinsun fyrir heimili og fyrirtæki. Efnið veitir bestu sóttvörn gegn vírusum, inflúensu, bakteríum, myglu og sveppagróum.

    Nýlega kom á markað hérlendis ný og byltingarkennd lausn í þrifum og sótthreinsun sem heitir Bacoban og er ætluð bæði heimilum og fyrirtækjum. Um er að ræða eitt efni sem í raun leysir af hólmi öll önnur hreinsiefni sem notuð voru áður. Hreinsiefnið veitir bestu sóttvörn sem möguleiki er á gegn vírusum (Coronavirus), inflúensu, bakteríum, myglu og sveppagróum og er um leið umhverfisvænt, segir Davíð Már Sigurðsson, markaðsstjóri og einn eigenda BE Nano. „Við kaup á Bacoban má einfaldlega skipta út öðrum efnum því Bacoban dugar eitt og sér á alla fleti eins og gólf, veggi, glerhúsgögn, borðplötur og salerni. Auk þess auðveldar varan öll eftir þrif um allt að 50% vegna smáeindarhúðar sem hún myndar sem ver gegn vökva og óhreinindum. Því festast óhreinindin ekki við heldur liggja ofan á smáeindarhúðinni. Einnig má nefna að smáeindarhúðin ver parket og innréttingar gegn útfjólubláum geislum sólarinnar. Vegna fyrrnefndra eiginleika er hægt að nota Bacoban sjaldnar en önnur hreinsiefni og því eru heimili og fyrirtæki ekki bara að fá betra efni heldur spara fjármuni á sama tíma.“

    Vitsmunavara fyrir vitsmunaverur

    Hann segir fjölda fyrirtækja og heimila hérlendis nú þegar hafa skipt út eldri hreinsiefnum og tekið inn Bacoban. „Það skiptir öllu máli að hafa eitt umhverfisvænt efni sem dugar á alla fleti innandyra til þrifa og sótthreinsunar, í stað margra ólíkra og misgóðra efna. Við erum að sjá flugfélög, fyrirtæki í sjávarútvegi og ferðaþjónustu, verslunarkjarna, skóla, sundlaugar, björgunarsveitir, matvælaframleiðendur, heilsugæslur, sjúkrahús og fjölmarga aðra aðila nota Bacoban með mjög góðum árangri.“

    Þessi fyrirtæki sáu að sögn Davíðs líka tækifæri til að minnka kolefnisspor sitt enda bara eitt umhverfisvænt efni í stað allt að 10 (sum innihalda eiturefni) og mun minni förgun á plastumbúðum.

    Varan og virkni hennar er sannreynd og vottuð af viðurkenndum alþjóðastofnunum eins og Institut Fresenius (ASTM Standard E-2180), ISEGA, MIKROLAB, SGZ, ISO 9001 og ISO 14001. Skráð af Alþjóðaheilbrigðismálastofnunni (WHO) um hollustuhætti og örverufræði.

    Árangursríkar sóttvarnir eru mikilvægar

    Davíð segir eitt erfiðasta verkefnið við þrif á heimilum, skrifstofum og fyrirtækjum vera skilvirka hreinsun sýkla og baktería. „Flest sótthreinsiefni sem eru fáanleg á markaðnum í dag geta einungis veitt skammtíma sótthreinsunarvernd. Þær sótthreinsunaraðferðir sem oftast eru notaðar eru því aðeins árangursríkar í nokkrar sekúndur til nokkurra mínútna á meðan efnið gufar upp. Eftir uppgufun geta því þessi sömu yfirborð mengast og orðið smitandi strax aftur með örverum, einfaldlega með því að ganga yfir teppi, opna gluggatjöld, sitja í sófa eða snerta yfirborðið. Næstum allir fletir eru opnir fyrir mengun frá sýklum sem valda alls konar áhrifum eins og t.d. slæmri lykt og útbreiðslu smitsjúkdóma.“

    Hann segir Bacoban sannarlega vera tíu daga virka vörn gegn bakteríum, vírusum, sveppum og myglu. „Efnið er að lágmarki 100 sinnum áhrifaríkari vörn en mörg önnur almenn sótthreinsiefni. Árlega er talið að 3-5 milljónir alvarlegra tilfella inflúensu eigi sér stað í heiminum og 290.000-350.000 dauðsföll séu fylgikvilli þeirra. Kannanir á þýskum öldrunarheimilum sýndu fram á 80% minni veikindi af völdum árlegrar inflúensu eftir að skipt var yfir í Bacoban við sótthreinsun.“

    Gerið kröfu um rétt vottaðar vörur

    Bacoban er því að sögn Davíðs langbesta lausnin á markaðnum í dag. „Ef þú vilt eyða minni tíma og fjármunum í sótthreinsun og þrif, ef þú vilt vera umhverfisvænni og farga minna af plasti, ef þú vilt vernda þína nánustu gegn árlegum flensuvírusum, veirum, myglusveppum og bakteríum, þá er Bacoban svo sannarlega rétta varan fyrir þig og þína.“

    Bacoban er sérlega hagkvæmt og drjúgt enda blandast efnið 1 á móti 100. Einnig fæst það tilbúið til notkunar og í blautþurrkum.

    Allar nánari upplýsingar má finna á www.bacoban.is

    frettabladid.is sótt 17/05/2021

  • Nú þarf sjálf­bærni í öllum rekstri

    Tómas Njáll Möller skrifar á visir.is 27. apríl 2021

    Við erum á tímamótunvarðandi þróun umhverfis okkar og samfélaga. Við stöndum á krossgötum þar sem val um leiðir, aðgerðir og aðgerðarleysi ræður miklu um hvort við náum að snúa samfélögum okkar, framleiðslu og neyslu á braut sjálfbærni. Það mun hafa mikil áhrif á framtíð okkar, barna okkar og afkomenda þeirra. Við stöndum frammi fyrir gríðarlegri áskorun varðandi loftslagmál og grundvöllvistkerfa sem við treystum á. Þessar áskoranir kunna að virka ógnvekjandi en þær fela í líka í sér óþrjótandi tækifæri fyrir nýsköpun, ný atvinnutækifæri og sterkari samkeppnisstöðu.

    Frá Holocene til Anthropocene – hvað er það?

    Í fyrsta sinn í sögu jarðar eru athafnir manna ráðandi þáttur í þróun vistkerfa. Við lok síðustu ísaldar tók við rúmlega tíu þúsund ára tímabil sem er nefnt Holocene (nútíminn). Á þeim tíma hefur hitastig sveiflast á um einnar gráðu bili. Það skapaði aðstæður fyrir manninn að þróa þau nútímasamfélög sem við þekkjum. Upp úr 1950 tók við nýtt tímabil sem nefnist Anthropocene. Það vísar til áhrifa mannsins sem birtast m.a. í óæskilegri hlýnun loftslags, ógnun líffræðilegs fjölbreytileika og ójafnvægis í mikilvægum vistkerfum. Þessi áhrif mannsins munu að óbreyttu valda mannkyninu gríðarlegum búsifjum. Iðnbyltingin hefur fært okkur fordæmalausa velmegun en því miður byggir hún ekki á sjálfbærum forsendum.

    Mikilvægur vitnisburður um stöðuna og leiðir fram á við

    Sir David Attenborough dregur upp sterka mynd í bók sinni A Life on Our Planet sem og í samnefndri kvikmynd. Bókin byggir á ævistarfi hans en hann er nú 94 ára. Attenborough bendir okkur á að frá árinu 1938 hafi mannfjöldi farið úr 2,3 milljörðum í 7,8 milljarða og villt landsvæði minnkað úr 64% í 35%. Á sama tíma hefur kolefni í andrúmsloftinu aukist um nær helming og er nú meira en nokkru sinni í sögu mannkyns. Attenborough kveðst hafa áhyggjur fyrir hönd þeirra sem lifa munu næstu 90 árin ef við höldum óbreyttum lifnaðarháttum. Vísindamenn benda á að líf á jörðinni sé á leið á endastöð. Attenborough bendir okkur þó á leið til bjartari framtíðar en sú leið krefst þess að við stýrum athöfnum okkar innan ramma sjálfbærs hagkerfis. Til þess þurfum við að:

    • hætta að reikna með að vöxtur geti verið óendanlegur
    • færa okkur yfir í hreina orku
    • vernda lífríki heimshafanna og gefa þeim færi á að ná fyrri styrk
    • taka minna pláss fyrir athafnir okkar
    • veita villtri náttúru meira rými
    • skapa aðstæður til að stöðva fólksfjölgun og síðast en ekki síst;
    • ná tökum á sjálfbærri þróun og lifnaðarháttum

    Við höfum þekkinguna og framtíðin er í okkar höndum. Viljinn er allt sem þarf.

    Tilvísun til heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun:

    Samstillt náum við miklu meiri árangri

    Grunnstef Festu - miðstöðvar um samfélagsábyrgð og sjálfbærni - er að vera umræðuvaki, fræðsluvettvangur og brúarsmiður. Með því að horfa á stóru myndina og setja hlutina í samhengi vill Festa styðja aðildarfélög sín og aðra til að vinna að sjálfbæru samfélagi. Samfélagi sem útilokar ekki komandi kynslóðir frá því að geta lifað góðu lífi.

    Meðal helstu áherslumála Festu eru heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun, loftslagsmarkmið, hringrásarhagkerfi, fjárfestingar í þágu sjálfbærni og vegvísar fyrir sjálfbæran rekstur. Á vef Festu (www.samfelagsabyrgd.is) má finna ýmsan fróðleik og leiðbeiningar fyrir fyrirtæki, stofnanir og einyrkja varðandi sjálfbæran rekstur.

    Vegferðin að sjálfbæru samfélagi getur falið í sér óþrjótandi tækifæri fyrir Ísland til að skapa ný og góð störf, styðja við sanngjarnt samfélag, viðhalda lífsgæðum, skapa sjálfbær fjárfestingartækifæri og efla samkeppnisstöðu okkar. Bill Gates bendir á það og útskýrir í nýlegri bók sinni, How to Avoid a Climate Disaster, að þau ríki sem nái fyrst kolefnishlutleysi muni standa mun betur að vígi í samkeppninni.

    Áratugur aðgerða er runninn upp

    Þjóðir heims settu sér skýr og metnaðarfull markmið árið 2015 með gerð Parísarsáttmálans um aðgerðir í loftslagsmálum og með samþykkt heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun.

    Sáttmálarnir eru öflugir vegvísar og innihalda mikilvæg markmið sem er brýnt að ná fyrir árið 2030. Það er viðeigandi að nefna nýhafinn áratug, áratug aðgerða. Við þurfum að vinna saman að settum markmiðum, sýna áræðni og framsýni. Það er ekki eftir neinu að bíða.

    Höfundur er formaður Festu – miðstöðvar um samfélagsábyrgð og sjálfbærni og yfirlögfræðingur lífeyrissjóðs verzlunarmanna.

    visir.is sótt 15/05/2021

  • Ótal tækifæri til grænnar atvinnuppbyggingar

    Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri SI, og Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar skrifa um orkuvinnslu í Morgunblaðinu. 

    Lausn loftslagsmála felst aðallega í þrennu. Í fyrsta lagi að stórauka endurnýjanlega orkuvinnslu. Í öðru lagi að minnka kolefnisspor framleiðslu og þar með neyslu okkar með nýsköpun og nýjum eða breyttum framleiðsluferlum. Í þriðja lagi þarf að fanga og nýta eða farga þeirri kolefnislosun sem eftir stendur. Ótal tækifæri leynast á Íslandi til grænnar atvinnuuppbyggingar í tengslum við framangreindar lausnir, þar á meðal fullkomið orkusjálfstæði landsins. 

    Tækifæri okkar byggjast á að við eigum þegar öflugt orkukerfi með hverfandi kolefnisspor og lítið vistspor, en landnýting í þágu vinnslu og flutnings endurnýjanlegrar orku á Íslandi er í dag áætlað um 0,4% af landinu. Sambærilegt umfang er um 1,5-2% í Noregi og Danmörku. Með þessari nýtingu hefur okkur tekist að gera bæði raforku- og hitaorkunotkun að fullu endurnýjanlega og nú vinnum við að sama árangri í samgöngum. Á þessum sama grunni flytjum við þegar út orkusæknar vörur og þjónustu með eitthvert lægsta kolefnisspor á alþjóðlegum markaði, sem eru hluti af lausn loftslagsmála. Tækifæri okkar er að byggja á þessum öfluga grunni og bæta við orkukerfi okkar með áframhaldandi ábyrgri nýtingu íslenskra orkuauðlinda, ekki síst vaxandi vindorku, aukinni grænni framleiðslu í núverandi og nýjum iðngreinum og nýtingu hugvits okkar og reynslu sem getur orðið öðrum fordæmi um hvernig bæta megi efnahagslega velsæld, samfélag og umhverfi. 

    Þetta eru staðreyndir, ekki óljósir framtíðardraumar. En til þess að við náum að sækja tækifærin þurfum við að bera kennsl á þau og stefna saman á að þau verði að veruleika. Þar getur orkufyrirtæki þjóðarinnar, Landsvirkjun, sannarlega lagt sitt af mörkum. Samtök iðnaðarins og fjölmörg aðildarfélög þeirra leika þar sömuleiðis lykilhlutverk. Stjórnvöld verða þó að vera hér í fararbroddi, tala fyrir tækifærum, framkvæma til samræmis og ryðja hindrunum úr vegi. 

    Það eru sameiginlegir hagsmunir Landsvirkjunar og Samtaka iðnaðarins að benda á þau orkutengdu tækifæri sem felast í grænni framtíð. En við ætlum að gera meira: Við ætlum saman að taka virkan þátt í að auka það sem verður til skiptanna í samfélagi okkar. Þar liggja sameiginlegir hagsmunir allra Íslendinga.

    Orkusjálfstæði 

    Við eigum óhikað að stefna að því að vera sjálfbær í orkumálum, ná fullu orkusjálfstæði. Heimurinn er nú á hraðferð inn í nýjan veruleika rafbíla, vetnisskipa og -flugvéla og annars græns samgöngumáta og við eigum alla möguleika á að vinna matvæli og fisk með því að nýta grænu orkuna okkar. Öll okkar rafrænu samskipti kalla á vinnslu og vörslu gagna í gagnaverum, sem þegar hafa risið hér og getur sá iðnaður haldið áfram að vaxa og dafna með tilheyrandi útflutningstekjum og þekkingu fyrir þjóðarbúið. Þessi græna framtíð kallar bæði á orkuvinnslu og uppbyggingu græns iðnaðar. 

    Ekkert af þessu gerist nema þau sem halda um stjórnvölinn séu sammála okkur um mikilvægi þess að stefna í þessa átt. Vissulega hafa mörg skref verið stigin á þeirri braut, en betur má ef duga skal. Við eigum í harðri samkeppni við önnur lönd, sem einnig bjóða græna orku. Sú samkeppni harðnar enn meira, nú þegar beislun vinds og sólar verður æ algengari um allan heim og saxar á forskotið sem orka vatnsafls og jarðvarma tryggði okkur áður. 

    Verum reiðubúin 

    Erum við reiðubúin að taka á móti þeim sem vilja byggja hér næstu gagnaver? Rafhlöðuverksmiðju til að mæta þörfum rafbílaframleiðenda? Stór gróðurhús sem tryggja ferskt grænmeti allan ársins hring? Getum við tryggt aðstöðuna, orkuna, samstarf við önnur fyrirtæki, sveitarstjórnir og aðra hagaðila? 

    Því miður skortir enn töluvert upp á. Landsvirkjun er reiðubúin að mæta þessari áskorun og það eru Samtök iðnaðarins og íslensk iðnfyrirtæki líka. En stjórnvöld verða að ryðja brautina, tryggja að löggjöf sé með þeim hætti að við missum ekki forskot okkar, hvort sem þar er rætt um skipulagsmál, umhverfismál, skattamál eða hvert annað atriði sem snertir rekstur fyrirtækjanna. Frumkvöðlar eru vissulega tilbúnir til að taka ýmsa áhættu og skapa grundvöll undir starfsemi sína, en það þarf að ryðja hindrunum úr vegi. Ef við getum tryggt snör viðbrögð og fyrirsjáanleika í rekstrarumhverfinu eru allar líkur á að hér byggist upp enn öflugri grænn iðnaður til framtíðar. 

    Allar Norðurlandaþjóðirnar vinna hörðum höndum að því að ná þessum áhugaverðu nýju atvinnutækifærum til sín. Þar hefur náið samstarf atvinnulífs, stjórnvalda og annarra hagaðila þegar skilað miklum árangri. Samkeppnin er og verður mikil en við vitum að saman getum við náð miklum árangri.

     Ísland er land endurnýjanlegrar orku og framlag okkar til loftslagsmála og sjálfbærrar þróunar er mikilvægt. Við eigum að leggjast á eitt og vernda og styrkja græna ímynd landsins. Í því felst að grípa og sækja nýju tækifærin og jafnframt halda áfram að bæta þann grunn sem fyrir er með grænni lausnum, í takt við breytta tíma.

    Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri SI, og Hörður Arnarson, forstjóri Landsvirkjunar.

    Sótt af si.is10/05/2021

  • Umhverfisráðherra kynnir nýja loftslagsskrifstofu

    Birtist fyrst á mbl.is  5.5.2021

    Stofnuð hef­ur verið skrif­stofa lofts­lagsþjón­ustu og aðlög­un­ar á Veður­stofu Íslands. Þetta til­kynnti Guðmund­ur Ingi Guðbrands­son, um­hverf­is- og auðlindaráðherra á árs­fundi Veður­stofu Íslands sem hald­inn var í dag.

    „Í dag stíg­um við mik­il­vægt skref fram á við og þar er mér mik­il ánægja að til­kynna um aukið fram­lag [um­hverf­is]ráðuneyt­is­ins til Veður­stofu Íslands svo koma megi á sér­stakri skrif­stofu hjá stofn­unni, skrif­stofu lofts­lagsþjón­ustu og aðlög­un­ar,“ sagði ráðherr­ann í er­indi sínu á árs­fundinum. 

    Skrif­stof­an á að vera, sam­kvæmt til­kynn­ingu Veður­stof­unn­ar sem fylgdi ávarpi ráðherr­ans, vett­vang­ur fag­stofn­anna og hagaðila. Mun skrif­stof­an styðja sam­fé­lagið í ákvörðunum og aðgerðum vegna aðlög­un­ar að áhrif­um lofts­lags­breyt­inga. Auk þess mun skrif­stof­an sinna sam­starfi á þessu sviði við alþjóðastofn­an­ir og sinna miðlun um áhrif lofts­lags­breyt­inga til hags­munaaðila og al­menn­ings.

    Veður­stofa Íslands mun veita skrif­stofu lofts­lagsþjón­ustu og aðlög­un­ar for­ystu, en skrif­stof­an verður sam­eig­in­leg­ur vett­vang­ur há­skóla­sam­fé­lags­ins, Rannís, fag­stofn­ana og hagaðila. Þor­steinn Sigðurs­son, for­stjóri Haf­rann­sókn­ar­stofn­un­ar sagði á árs­fund­in­um að hann vonaðist til þess að skrif­stof­an valdi því að stjórn­völd og vís­inda­sam­fé­lagið verði meira sam­stíga í viðbrögðum þeirra við lofts­lags­breyt­ing­ar.

    Brú milli vís­inda og sam­fé­lags

    „Á sama hátt og við bregðumst við þegar nátt­úru­vá á borð við eld­gos á Reykja­nesskaga dyn­ur yfir eða of­an­flóð á Seyðis­firði, þarf sam­fé­lagið að beita rétt­um aðgerðum við að vakta og tak­ast á við lofts­lags­breyt­ing­ar. Þær aðgerðir þurfa að byggja á vís­inda­leg­um grunni og þá töl­um við gjarn­an um að mynda „brú milli vís­inda og sam­fé­lags,“ sagði Árni Snorra­son, for­stjóri Veður­stofu Íslands, í til­kynn­ing­unni.

    Lofts­lags­breyt­ing­ar og áhrif þeirra á ís­lensku sam­fé­lagi voru miðpunkt­ur árs­fund­ar Veður­stofu Íslands og snertu all­ir mæl­end­ur á því umræðuefni, þar á meðal Hall­dór Björns­son hóp­stjóri veðurs og lofts­lags á Veður­stofu Íslands og Bryn­hild­ur Davíðsdótt­ir, pró­fess­or í um­hverf­is- og auðlinda­fræði við Há­skóla Íslands.

    Veður­stofa Íslands er tengiliður Íslands við milli­ríkja­nefnd Sam­einuðu þjóðanna um lofts­lags­breyt­ing­ar (IPCC)  í umboði um­hverf­is- og auðlindaráðuneyt­is­ins. Þær niður­stöður sem birt­ar hafa verið í skýrsl­um IPCC eru vís­inda­leg­ar for­send­ur fyr­ir þeim alþjóðlegu aðgerðum sem farið hef­ur verið í til að upp­fylla lofts­lags­samn­ing Sam­einuðu þjóðanna (UN­FCCC) og bók­an­ir hans, þar á meðal Kyoto- og Par­ís­ar­samn­ing­inn.

    mbl.is sótt 05/05/2021

  • Hvað getum við gert?

    Þar sem ég sit hér og horfi á lífrænu banana sem ég bar með mér heim úr versluninni í gær, þá fer ég að hugsa um hversu stórt kolefnisspor þeir skilja eftir sig. Það þyrmir hálfpartinn yfir mig því þeir eru líklega komnir alla leið frá Perú sem þýðir að þeir hafa ferðast ansi langt til þess eins að lenda í mínum maga. Það sem meira er að grænmeti og ávextir sem eru fluttir yfir hálfan hnöttinn tapa bæði gæðum og næringargildi á leið sinni til þín. Bananar eru þrátt fyrir það hollir og góðir fyrir alla en eru þeir nauðsynlegir?

    Grænmeti og ávextir sem hafa ferðast langar leiðir með flugvélum skilja eftir sig stórt kolefnisspor á meðan kálið sem þú getur ræktað í glugganum þínum, á svölunum eða garðinum er með hverfandi kolefnispor. Fyrir utan umbúðir sem þú sleppur við að bera heim til þín og þarft síðan að farga á viðeigandi hátt og bætir þar með við kolefnissporið þitt. Svo ekki sé minnst á allt það hráefni sem vex villt úti í náttúrunni rétt við bæjardyrnar hjá okkur hvar sem við búum á Íslandi.

    Ruv.is er um þessar mundir að sýna frábæra stutta þætti um loftslagsmál í umsjón Sævars Helga Bragasonar. Í þættinum, sem sýndur var síðasta þriðjudagskvöld, fjallaði hann það hvernig við getum ræktað okkar eigið grænmeti og nýtt okkur gæði landsins. Það var mjög athyglisvert að sjá hvað við getum ræktað margt sjálf án þess að vera með heilu akrana undir. Þáttarstjórnandi heimsótti konu sem ræktar allt sitt grænmeti í litlu gróðurhúsi í bakgarðinum og aðra sem ræktar á svölunum sínum, jafnframt ræddi hann við veitingamann sem tínir fjörugrös, hvönn og fleira til að nota í rétti á veitingastaðnum sínum.

    Þessi þáttur styrkti mig enn frekar í þeirri trú að við getum gert svo miklu betur hvað varðar sjálfbærni okkar og með því minnkað kolefnissporið okkar, því ákvað ég að kynna mér málið betur.

    Mitt eigið grænmeti

    Heimagerður ræktunarkassi frá höfundi greinarinnar

    Það þarf ekki bara að vera fjarlægur draumur að vera sjálfbær um sitt eigið grænmeti og kartöflur yfir sumartímann að minnsta kosti.

    Ef þú býrð í þéttbýli og hefur enga aðstöðu þá bjóða öll stærri bæjarfélög upp á matjurtagarða til leigu. í Reykjavík eru t.d. um 600 matjurtagarðar víðsvegar um borgina sem einstaklingar geta leigt. Þetta er frábært fyrir þá sem hafa ekki aðstöðu eða vilja ekki rækta heima hjá sér, það er líka kostur að geta gengið að tilbúnu beði og þurfa ekki að útbúa slíkt sjálfur því það er jú ákveðið umstang sem hentar kannski ekki öllum.

    Áður en þú skellir þér á hnéin og byrjar að gróðursetja er gott að hafa eftirfarandi í huga:

    1. Hvar ætla ég að rækta? Á svölum, í glugga eða garði?
    2. Hversu mikið sólarljós er á þeim stað? Það skiptir máli á hvort ræktunarstaður er í norður eða suður varðandi hvað er hægt að rækta og hvað síður.
    3. Í hverju ætla ég að rækta? Á ég plastbox eða gamla blómapotta sem ég get notað?
    4. Hvað nota ég mest? Notar þú mintu í þeytinga eða mikið af hvítlauk í matargerð?
    5. Hvað finnst mér gott að borða? Þetta er augljós en góð spurning enda minni tilgangur að rækta það sem þér finnst ekki gott að borða.
    6. Gæti ég sparað mér peninga? Matjurtir eru til dæmis dýrar út í búð, því er spurning hvort þú viljir að rækta þær sjálf/ur.
    Forræktun á brokkolí í stofuglugga höfundar

    Þegar þú hefur svarað þessum spurningum getur þú hafist handa og tekið næstu skref. Það er mjög auðvelt að forrækta kál, kryddjurtir og alls konar sjálfur í gluggakistunni, það er líka hægt að kaupa forræktaðar plöntur á mörgum gróðrarstöðvum og öruggara fyrir algjöra byrjendur.

    Ræktun fyrir byrjendur, grein sem Dagný Gísladóttir skrifaði á nfl.is er full af fróðleik sem gæti komið að gagni við fyrstu skrefin en listinn hér að ofan er fenginn að láni þaðan að mestu óbreyttur.

    Tímaritið "Lifum betur - Í boði náttúrunnar" hefur einnig birt greinar um heimaræktun og gagnleg ráð. sumar þeirra má lesa frítt á netinu en ég mæli alveg með áskrift af þessu flotta tímariti fyrir áhugafólk um umhverfismál.

    Ég stend sjálf í þessum framkvæmdum heima hjá mér í mínum pínulitla garði og gluggarnir mínir eru fullir af litlum plöntum sem verða vonandi að grænmeti þegar fram líða stundir. Það hefur komið mér skemmtilega á óvart hvað ég hef gaman af þessu stússi. Í öllu tali um núvitund og að róa hugann þá mæli ég heilshugar með því að rækta garðinn sinn, það gefur mér að minnsta kosti stórkostlega hugarró.

    Það sem náttúran gefur okkur

    Matarbúr náttúrunnar á Íslandi er fjölbreyttara en margan grunar og því vel þess virði að kynna sér það aðeins betur. Þar má nefna ber, sveppi, fjallagrös, hvönn, blóðberg og mjaðjurt en þó er ekki allt upp talið. Þessar íslensku jurtir og fleiri til hafa í gegnum tíðini allt verið notaðar í lækningaskyni, sem krydd í matargerð og til að búa til te.

    Náttúrulækningafélag Íslands hefur staðið fyrir fræðslu um nýtingu þessarra náttúruauðlinda auk tínsluferða, sem er spennandi bæði fyrir byrjendur og lengra komna.

    Ég mæli eindregið með bókinni "Íslenskar lækningajurtir - notkun þeirra, tínsla og rannsóknir" eftir Önnu Rósu grasalækni, hafir þú áhuga á að fræðast betur um það sem íslensk náttúra getur fært okkur.

    Fjaran er lítið nýttur fjársjóður

    Söl og annar sjávar- og fjörugróður hefur líka verið notaður til matargerðar og því alveg þess virði að skella sér í fjöruferð og athuga hvað þú getur fundið í fjörunni þinni.

    GunnaPéturs

    Guðrún Hallgrímsdóttir, segir í greininni Fjaran - gósenland sem birt var á vef Háskóla Íslands:

    „Næstum allt þang og þari í fjörum sem ekki hafa orðið fyrir mengun er ætt og inniheldur öll helstu næringarefnin auk þess sem það er uppspretta fyrir bæði vitamin og steinefni, lífsnauðsynlegar amínósýrur og ómettuðu fitusýrurnar, omega 3 og omega 6 í æskilegum hlutföllum fyrir heilsuna.  Það er óhætt að segja að þangið sé gullnáma góðra næringarefna."

    Það er hægt að nota aðföng úr fjörunni í margs konar rétti bæði til bragðbætingar og til að skreyta matinn hvort sem um er að ræða þang eða fjörugróður.

    Það er freistandi að kaupa allskonar framandi ávexti og grænmeti í stórmarkaðinum með tilheyrandi kolefnispori og umbúðafargi. Ég hvet þig því til að skoða hvað þú getur gert til að minnka þitt kolefnisspor og taka fyrsta skrefið í átt að sjálfbærni. Ég vona að þessi skrf mín hafi kveikt í einhverjum og þeir drífi sig af stað að rækta og nýta það sem hægt að finna í náttúrunni bæði til sjávar og sveita.

    Er ekki kominn tími til að staldra við og líta sér nær?

    Heimildir
    Skessuhorn
    Hvað getum við gert?
    Ræktun fyrir byrjendur
    Fjaran - gósenland

  • Örplast finnst í Vatnajökli

    Jóhann Bjarni Kolbeinsson skrifar 25/04/2021 á ruv.is

    Örplast er að finna í Vatnajökli, samkvæmt nýrri íslenskri rannsókn. Þetta er í fyrsta sinn sem staðfesting hefur fengist á því að örplast sé í íslenskum jökli. Líklegt er talið að örplast sé einnig að finna í öllum öðrum jöklum hér á landi.

    Það voru vísindamenn við Háskólann í Reykjavík, Háskólann í Gautaborg og Veðurstofu Íslands sem unnu rannsóknina í sameiningu. Fyrstu niðurstöður hennar voru nýlega birtar í vísindaritinu Sustainability.

    „Helstu niðurstöður voru þær að við fundum örplast í jöklinum, sem hafði ekki verið staðfest áður. Við höfðum séð vísbendingar erlendis frá að menn hefðu verið að finna örplast í Ölpunum en það hafði ekki verið gert hér á landi áður,“ segir Einar Jón Ásbjörnsson, lektor við verkfræðideild Háskólans í Reykjavík, og einn þeirra sem stóðu að rannsókninni.

    Er þetta mikið af örplasti?

    „Við erum ekki búin að magnsetja það. Fyrstu drögin að þessari rannsókn voru bara að staðfesta tilurð örplasts í jöklinum,“ segir Einar.

    Kemst hugsanlega í hringrásina

    Vísindamennirnir greindu örplastagnir í snjókjörnum sem safnað var á afskekktum og óspilltum stað á Vatnajökli. Einar segir að næst á dagskrá sé að kanna hvernig örplastið berst í jökulinn.

    Er möguleiki á að þetta sé uppgufun og að það komi með regnvatni?

    „Það gæti gert það, það gæti komið frá sjónum. Menn hafa verið að skoða hvort örplast úr sjónum geti komist upp í hringrásina, og það er framtíðarrannsókn,“ segir Einar.

    Frumniðurstöður sambærilegrar rannsóknar í Hofsjökli benda til þess að örplast sé einnig að finna þar.

    Þannig að ef það er örplast í Hofsjökli og Vatnajökli, er þá ekki líklegt að það sé örplast í öllum íslenskum jöklum?

    „Jú það má gera fastlega ráð fyrir því,“ segir Einar.

    Í framhaldi af þessum niðurstöðum verður rannsakað hvernig plastagnirnar hafa áhrif á ljósnæmi íssins og byggingu hans, og hvort þær geti mögulega haft áhrif á bráðnun jökla.

    Það er sem sagt möguleiki að örplast í jöklum geti flýtt fyrir bráðnun þeirra?

    „Flýtt eða hægt. Það er ómögulegt að segja núna,“ segir Einar.

    ruv.is sótt 26/04/2021

  • Ætla að farga milljónum tonna kol­tví­sýrings í Straums­vík


    Kjartan Kjartansson
     skrifar á visi.is 22. apríl 2021 08:01

    Um sexhundruð ný störf eru sögð geta skapast með tilkomu kolefnisförgunarmiðstöðvar sem Carbfix, dótturfyrirtæki Orku náttúrunnar, ætlar að byggja í Straumsvík. Miðstöðin, sem á að taka við kolefni frá Norður-Evrópu, verður kynnt á opnum fundi á degi jarðar í dag.

    Móttöku- og förgunarmiðstöðin á að taka við og farga allt að þremur milljónum tonna af koltvísýringi á ári fullbyggð og verður hún sú fyrsta sinnar tegundar, að því er segir í tilkynningu frá Carbfix. Til samanburðar var losun gróðurhúsalofttegunda á Íslandi án landnotkunar og skógræktar um 4,7 milljónir tonna koltvísýringsígilda árið 2019 samkvæmt tölum Umhverfisstofnunar.

    Við förgunina verður notuð tækni fyrirtækisins til þess að binda kolefnið í berg sem Orkuveita Reykjavíkur, Háskóli Íslands og erlendir háskólar hafa þróað saman við Hellisheiðarvirkjun undanfarin ár.

    Byggja á miðstöðina, sem nefnist Coda Terminal, í þremur áföngum. Undirbúningur að fyrsta áfanga á að hefjast um mitt þetta ár með forhönnun og vinnu við leyfisferla. Rannsóknarboranir eiga að hefjast á næsta ári og rekstur árið 2025. Miðstöðin verði fullbyggð árið 2030.

    Straumsvík sögð ákjósanlegur staður

    Tækni Carbfix til kolefnisbindingar felur í sér að koltvísýringur er leystur upp í vatni og honum svo dælt djúpt niður í berglög þar sem hann steinrennur á innan við tveimur árum. Kolefnisförgun með þessum hætti er sögð hafa óveruleg umhverfisáhrif þar sem hún krefst aðeins rafmagns og vatns og hún hraðar náttúrulegum ferlum kolefnishringrásar.

    Umhverfi Straumsvíkur er sagt bjóða upp á kjöraðstæður til varanlegar kolefnisbindingar með tækninni. Þar sé gnægð af fersku basalti og öflugum grunnvatnsstraumum, raforkuþörf starfseminnar sé lítil og dreifikerfi sé þegar til staðar. Aðeins þurfi að byggja upp geymslutanka í nágrenni hafnarbakka, lagnir og niðurdælingarholur.

    Kolefnið sem verður fargað í miðstöðinni í Straumsvík verður flutt til landsins í vökvaformi með sérhönnuðum skipum sem ganga fyrir grænu eldsneyti. Einnig er ætlunin að farga þar koltvísýringi frá innlendum iðnaði og beint úr andrúmslofti.

    Jarðfræðingar Carbfix hafa reiknað út að íslenskt basalt geti bundið gríðarlegt magn kolefnis með þessum hætti. Á landinu öllu megi líklega binda áttatíu- til tvöhundruðfalda árlega losun mannkynsins á koltvísýringi.

    Ódýrara að farga en kaupa losunarheimildir

    Binding kolefnis er ein af þeim leiðum sem hafa verið nefndar til sögunar í glímunni við loftslagsbreytingar af völdum manna. Í tilkynningu Carbfix kemur fram að fyrirtæki sem falla undir viðskiptakerfi Evrópusambandsins með losunarheimildir geti notað kolefnisförgun þess til frádráttar í losunarbókhaldi sínu. Með viðskiptakerfinu þurfa fyrirtækin að greiða fyrir heimildir til losunar á koltvísýringi og fer gjaldið hækkandi með tímanum til að skapa hvata til samdráttar í losun.

    Carbfix segir að ódýrara sé að farga kolefninu með aðferð þess en að kaupa losunarheimildir í kerfinu. Þannig kosti það nú um 3.500 krónur að binda hvert tonn af koltvísýringi á Hellisheiði en 6.600 krónur að heimild til að losa eitt tonn í viðskiptakerfinu.

    Förgunarmiðstöðin verður kynnt á opnum fundi sem verður streymt á Vísi. Hann hefst klukkan 11:00 og verður Andri Snær Magnason, rithöfundur, gestur fundarins.

    visir.is sótt 23/04/2021

  • Við­skipta­vin­ir Íslandsbanka geta mælt kol­efn­is­spor sín

    Eftirfarandi birtist á vef Íslandsbanka 21/04/2021

    Með nýrri lausn býður Íslandsbanki notendum Íslandsbankaappsins að sjá áætlað kolefnisspor sitt. Bankinn nýtir til þess lausn, Carbon Insight, frá fjártæknifyrirtækinu Meniga, sem áætlar kolefnisspor einkaneyslu fólks. Íslandsbanki er meðal fyrstu banka í heiminum sem nýtir lausnina.

    Lausnin er í samræmi við markmið Íslandsbanka um að vera hreyfiafl til góðra verka í íslensku samfélagi. Aðgerðir í loftslagsmálum er eitt fjögurra heimsmarkmiða Sameinuðu þjóðanna sem bankinn hefur tileinkað sér og viðskiptavinir hafa lýst yfir miklum vilja til að styðja við sjálfbærnistefnu bankans. Því hefur Íslandsbanki stigið það skref að auðvelda viðskiptavinum sínum yfirsýn yfir kolefnisspor þeirra. 

    Kolefnisspor færslna er reiknað út með því að nota gagnagrunn, Meniga Carbon Index, sem inniheldur kolefnisspor um 80 útgjaldaflokka. Þegar vara eða þjónusta er keypt er færsluupphæð margfölduð á móti kolefnisgildi viðkomandi útgjaldaflokks. Með þær upplýsingar að vopni getur fólk hagað innkaupum sínum og neyslu með þeim hætti sem er best til þess fallinn að draga úr kolefnisspori þeirra. 

    „Meðal almennings ríkir bæði vilji og áhugi fyrir því að takmarka kolefnisspor og hafa þannig jákvæð áhrif á umhverfið. Það er því með miklu stolti sem Íslandsbanki býður viðskiptavinum sínum að hafa betri yfirsýn yfir kolefnisspor einkaneyslu og því hvernig sporið skiptist eftir útgjaldaflokkum - og auðvelda þeim þannig að draga úr kolefnisspori sínu á áhrifaríkastan hátt.
    Með því að sjá svart á hvítu hvaða innkaup valda mestri mengun, geta viðskiptavinir Íslandsbanka skipulagt innkaup sín með það fyrir augum að lágmarka kolefnisspor sitt og um leið útgjöld. Með þessu viljum við ásamt viðskiptavinum okkar vera hreyfiafl til góðra verka.“
    Birna Einarsdóttir, bankastjóri Íslandsbanka

    islandsbanki.is sótt 21/04/2021

  • Nýsamþykkt lög stuðla að stórauknum framlögum til almannaheillastarfsemi

    Birtist á stjornarradid.is 21/04/2021

    Gera má ráð fyrir milljarðaaukningu til almannaheillastarfsemi með nýsamþykktu frumvarpi fjármála- og efnahagsráðherra.

    Nýsamþykkt lög taka gildi 1. nóvember 2021. Þau fela í sér nýja heimild fyrir einstaklinga til að draga allt að 350 þúsund krónur á ári frá skattskyldum tekjum sínum utan atvinnurekstrar vegna framlaga til almannaheillastarfsemi. Þá er einnig kveðið á um tvöföldun á hlutfalli sem atvinnurekstraraðilar mega draga frá skattskyldum tekjum vegna slíkra framlaga og fer það úr 0,75% í 1,5%. Slík framlög hækkuðu um milljarð króna árið 2016, þegar hlutfallið var hækkað úr 0,5% í 0,75%.

    Við þetta bætist að nýleg frádráttarheimild atvinnurekenda vegna framlaga til kolefnisjöfnunar tvöfaldast, úr 0,75% í 1,5%. Alls geta atvinnurekendur því fengið frádrátt sem nemur 3% á ári vegna framlaga sinna.

    Samkvæmt lögunum ber þeim sem styrkja almannaheillastarfsemi með þessum hætti að fá móttökukvittun frá móttakanda styrksins, en móttakandi sendir Skattinum í kjölfarið nauðsynlegar upplýsingar um gjafir eða framlög frá einstaklingum á hverju almanaksári. Umræddar upplýsingar eru í framhaldinu forskráðar á skattframtal einstaklings vegna næstliðins tekjuárs.

    Þá þarf það skilyrði að vera uppfyllt að móttakandi gjafar eða framlags sé skráður í sérstaka almannaheillaskrá hjá fyrirtækjaskrá Skattsins á því tímamarki þegar gjöf er afhent eða framlag er veitt.

    Léttari skattbyrði

    Samhliða auknum hvötum til að styðja við almannaheillastarfsemi voru samþykktar ýmsar undanþágur frá greiðslu skatta fyrir félög til almannaheilla. Þannig er lagt til að þau verði undanþegin greiðslu tekjuskatts og staðgreiðslu skatts af fjármagnstekjum, auk undanþágu frá greiðslu virðisaukaskatts með nánar tilgreindum skilyrðum.

    Enn fremur var samþykkt að aðilar sem starfa til almannaheilla verði undanþegnir greiðslu stimpilgjalda og geti auk þess sótt endurgreiðslu allt að 60% greidds virðisaukaskatts af vinnu manna á byggingarstað við byggingu, viðhald eða endurbætur á mannvirkjum sem alfarið eru í eigu þeirra. Þá er í lögunum veitt undanþága frá greiðslu erfðafjárskatts af gjöfum til aðila í almannaheillastarfsemi.

    Ný lög fela í sér að hugtakið almannaheill er tekið upp í 4. grein laga um tekjuskatt í stað orðsins almenningsheill. Í ákvæðinu er nánar tilgreint hvaða aðilar falla undir skilgreininguna, en til þeirra teljast meðal annars ýmis mannúðar- og líknarstarfsemi, æskulýðs- og íþróttastarfsemi, björgunarsveitir og neytenda- og forvarnarstarfsemi.

    Gert er ráð fyrir að lagabreytingin hafi neikvæð áhrif á skatttekjur ríkissjóðs sem nemur um 2 milljörðum króna á ári, en áhrifin eru ótímabundin.

    Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra:

    “Bætt umhverfi almannaheillastarfsemi hefur verið mér hugleikið um árabil. Það er því gríðarlega ánægjulegt að frumvarpið sé orðið að lögum, en málið hlaut afgerandi stuðning í þinginu. Með lögunum breikkum við tekjustofn almannaheillafélaga verulega og aukum á sama tíma möguleika fólks til að styðja við félög að eigin vali, án milligöngu ríkisins.”

    stjornarradid.is sótt 21/04/2021

  • MÁ BJÓÐA ÞÉR BIRKIFRÆ

    Birt fyrst á bb.is 26/03/2021

    Landsátak Landgræðslunnar og Skógræktarinnar í söfnun birkifræs hófst haustið 2020 og mikill fjöldi fræja safnaðist.

    Átakið er liður í því að útbreiða á ný birkiskóglendi sem þakti a.m.k. fjórðung landsins við landnám. Á rýru landi er gjarnan kolefnislosun því þar er gamall jarðvegur enn að rotna. Ef landið klæðist birkiskógi stöðvast þessi losun og binding hefst í staðinn. Svona verkefni eru því líka loftslagsverkefni.

    Birkið er frumherjategund sem sáir sér mikið út á eigin spýtur ef hún fær til þess frið. Birkið heldur því starfinu áfram ef vel tekst til að koma því af stað á nýjum svæðum. Landgræðslan og Skógræktin vilja auka vitund og áhuga fólks á eflingu náttúrunnar og útbreiðslu birkis, víðis og annars gróðurs á landinu. Verkefni af þessu tagi hvetur fólk til að taka til hendinni í umhverfismálum.

    Skólum landsins býðst nú að fá birkifræ úr þessum fræbanka til sáningar og/eða tilraunar með spírun og vöxt. . Nánari upplýsingar um landsátakið á birkiskogur.is

    bb.is sótt 19/04/2021

  • Vilja banna stutt innanlandsflug

    Birt fyrst á ruv.is 12.04.2021

    Neðri deild franska þingsins hefur samþykkt bann við stuttu innanlandsflugi. Með banninu er ætlunin að minnka kolefnislosun. Verði það að lögum nær það til flugferða á milli staða þar sem hægt er að fara sömu leið með lest, að því gefnu að lestarferðin taki innan við tvær og hálfa klukkustund.

    Öldungadeild þingsins á eftir að fjalla um bannið, sem gæti haft að í för með sér að ekki verði flogið frá París til Lyon og Bordeaux, svo dæmi séu tekin.

    Áður var til skoðunar að fella niður allar flugferðir innanlands sem eru styttri en fjórir tímar en fallið var frá því eftir mótmæli úr nokkrum landshlutum sem þá hefðu misst flugsamgöngur. Einnig bárust andmæli frá flugfélaginu KLM, sem hefur, líkt og flest flugfélög, orðið fyrir skakkaföllum í faraldrinum. 

    Samtök neytenda í Frakklandi, UFC-Que Chosir, höfðu skorað á þingið að halda sig við að banna flug þar sem lestarferðir taka fjóra tíma eða minna og í umfjöllun Guardian um málið segir að flugvél losi 77 sinnum meira kolefni á hvern farþega en lest, jafnvel þó að lestarferðin sé ódýrari. 

    Reglur sem þessar hafa verið til skoðunar í nágrannaríkjunum. Ríkisstjórn Austurríkis tilkynni í júní að sérstakur skattur, 30 evrur, yrði lagður á alla flugmiða í ferðir sem eru styttri en 350 kílómetrar, og sem hægt er að fara með lest á innan við þremur tímum. 

    Í Hollandi hafa síðan árið 2013 verið gerðar tilraunir til að banna stuttar flugferðir innanlands. Þingið samþykkti árið 2019 bann við flugi frá Schiphol-flugvelli í Amsterdam til Zaventem-flugvallar í Belgíu, um 150 kílómetra leið, en bannað braut í bága við reglur Evrópusambandsins um frjálsa för og tók því aldrei gildi. 

    ruv.is sótt 19/04/2021

  • Skemmtilegt frumkvöðlaverkefni! Vindmyllugámar Sidewind styðja við umhverfismarkmið Samskipa

    Birt fyrst á samskip.is 14/04/2021

    Í apríl hófust fyrstu mælingar tengdar rannsóknarverkefni Sidewind um borð í Helgafelli, flutninga­skipi Samskipa. Sidewind er íslenskt frumkvöðlafyrirtæki sem vinnur að þróun umhverfisvænna lausna fyrir flutningaskip og nýtur stuðning Samskipa við verkefnið.

    Sidewind stefnir að framleiðslu vindtúrbína sem komið er fyrir í opnum gámum. Vindmyllugámarnir nýta hliðarvind sem annars færi til spillis til framleiðslu rafmagns. Verkefnið fellur afar vel að umhverfis- og sjálfbærnimarkmiðum Samskipa því með notkun tækninnar eru líkur á að draga megi umtalsvert úr notkun jarðefnaeldsneytis í flutningunum og þá um leið útblæstri frá flutningaskip­unum.

    Sidewind telur að með aðferðinni megi framleiða 5 til 30 prósent af orkuþörf skipa. Frumgerð vindmyllu Sidewind hefur þegar verið prófuð í vindgöngum í Háskólanum í Reykjavík, vindmælingar eru hafnar um borð í Helgafelli og vinna við smíði frumgerðar í fullri stærð sem verður prófuð um borð er að hefjast.

    „Okkur finnst frábært að fá svona öflugt fyrirtæki eins og Samskip með okkur í lið. Samstarfið mun efla báða aðila við þróun grænna lausna,“ segir Óskar Svavarsson stofnandi  og forstjóri Sidewind.  

    „Við hlökkum til samstarfsins við Sidewind og finnst þetta verkefni afar spennandi. Samskip eru ávallt með augun opin fyrir tækifærum til að draga úr umhverfisáhrifum starfseminnar og gleður okkur að fá að taka þátt í þróun þessarar nýju tækni,“ segir Þórunn Inga Ingjaldsdóttir, forstöðu­maður markaðs- og samskiptadeildar Samskipa.

    Skrifað var undir samning um stuðning Samskipa við verkefnið föstudaginn 9. apríl síðastliðinn.

    Sidewind ehf. er frumkvöðlafyrirtæki með höfuðstöðvar í Reykjavík. Fyrirtækið er í eigu stofnend­anna, Maríu Kristínar Þrastardóttur og Óskars Svavarssonar. Sidewind byggir á hugmynd Óskars um framleiðslu rafmagns með láréttum vindtúrbínum í opnum gámum.

    Sidewind er meðal fyrirtækja sem nýverið voru tilnefnd til nýsköpunarverðlauna Samorku. Sjá nánar hér.

  • Gróðursetja tré í heimsfaraldri

    Þrátt fyrir að Bretland hafi verið meira og minna í höftum og allt lokað, eins og víða annars staðar á tímum covid-19, hefur loftslagshópur í þorpi í jaðri Yorkshire Dales ekki slegið slöku við.

    Heilu þorpin og margir skólar á svæðinu hafa tekið þátt og gróðursett milljón tré og í þeim tilgangi að draga úr losun koltvísýrings, með því að búa til ný skóglendi.

    Til stendur að planta hundruðum trjáa á landi umhverfis Newton-le-Willows, neðarlega í Wensleydale, til að takast á við loftslagskreppuna. Samkvæmt vísindamönnum er gróðursetning milljarða trjáa um allan heim ein stærsta og ódýrasta leiðin til að minnka CO2 í andrúmsloftinu.

    Bob Sampson, fyrrverandi ráðgjafi um landnýtingar í landbúnaðarráðuneytinu og meðlimur í loftslagshópi þorpsins, hefur skrifað landeigendum á svæðinu og beðið um leyfi til að rækta tré á landi þeirra. Sjö bændur hafa samþykkt hingað til og núna vinnur að hann því að fá þorpsbúa og aðra til að styrkja verkefnið og aðstoða við útplöntun.

    Íbúar sýna mikla samfélagslega ábyrgð

    Hópurinn biðlar til þorpsbúa að reiða fram 2 pund hver til að standa straum af kostnaði við tré, reyr og spíral til að vernda þau gegn kanínum. Þrátt fyrir að eiga enn eftir að tilkynna áætlanir sínar í fréttabréfinu í þorpinu hafa þeir þegar fengið styrk til að gróðursetja rúmlega 150 tré. Hópurinn stofnaði hóp á WhatsApp, þegar fyrsta lokunin vegna covid var sett á í mars í fyrra, og setti þar inn færslu um verkefnið og viðbrögðin létu ekki á sér standa. „Það hafa verið mjög jákvæð viðbrögð, miklu betri en ég bjóst við,“ segir Sampson.

    „Við munum gróðursetja mismunandi tegundir trjáa eftir því hvað hentar viðeigandi stöðum og munu þau nýtast bæði loftslaginu og umhverfinu hvað varðar landslag og dýralíf.“

    Þetta er ekki eina samfélagið sem er að takast á við loftslagskreppuna í heimsfaraldrinum með þessum hætti. Frá fyrstu lokun hefur aukning orðið á fjölda fólks sem tekur þátt í verkefnum sem miða að því að bæta nærumhverfi sitt.

    Woodland Trust, sem útvegar, skólum og samfélagshópum, ungplöntur til útplöntunar endurgjaldslaust, hefur upplifað þetta af eigin raun. Í fyrra sendi félagið frá sér rúmlega eina milljón trjáa. Þrátt fyrir Covid bárust fleiri umsóknir um ungplöntur fyrir vorið 2021 en árið áður og því er Woodland Trust núna að senda út nálægt hálfa milljón ungplanta. Strax í desember jókst eftirspurnin dag frá degi um 5.000 til 10.000 tré, eða að meðaltalið um 4.000 tré á dag.

    Samkvæmt samtökum garðyrkjuverslana, í Bretlandi, jókst sala á harðgerðum plöntum, runnum og trjám um 50% frá 13. maí 2020 (þegar þau opnuðu aftur) til 31. janúar samanborið við sama tímabil árið áður. Þannig að áhuginn á plöntun virðist ekki einskorðast við félagasamtök og skóla.

    Kay Clark, framkvæmdastjóri samfélagsþróunar hjá Royal Horticultural Society, hefur einnig séð mikinn áhuga frá því heimsfaraldurinn hófst. „Við höfum fundið að það er aukning í stofnun nýrra samfélagshópa, fólk kemur og hefur enga reynslu eða kunnáttu og er að gera hlutina í fyrsta skipti. Það er ótrúlegt, “segir hún. Símtölum hefur fjölgað og meirihlutinn er fyrirspurnir frá þeim sem eru að stíga sín fyrstu skref, bætir hún við. „Ég held að við höfum aldrei upplifað annað eins. Þetta hefur verið stórkostlegt og mikið að gera."

    Minningarskógur og ávaxtatré

    RHS býður fólki upp á að planta trjám til minningar um þá sem hafa týnt lífi á heimsfaraldrinum. Fimm hundruð tré hafa þegar verið gróðurset og RHS hefur búið til kort á netinu þar sem hægt er að fylgjast með hvar þau eru.

    Í Somerset hjálpaði Food Forest verkefnið til við að auðvelda stofnun tveggja hektara matarskógar rétt fyrir jól. Það er annað eins skipulagt í nóvember á þessu ári nálægt einu verst settu svæði sýslunnar. Frá upphafi heimsfaraldursins hafa samtökin plantað nálægt 2.000 trjám á fimm stöðum.

    Tristan Faith, stofnandi, segir: „Síðan í mars hefur verið raunveruleg breyting í átt að sjálfsbjargarviðleitni og fólk að hugsa um hvað það geti gert. Það hefur haft sláandi áhrif ... og allir vilja planta ávaxtatrjám. “ Hann hefur tekið eftir straumi fólks sem býr í blokkum sem hefur samband til að fá upplýsingar um hvernig það getur tekið þátt. Því allir vilja vera með og rækta sína ávexti.

    Hundruð mílna norður í Dumfries og Galloway hefur Margaret Pool, formaður Langholm Initiative sem eru góðgerðarsamtök, einnig séð meiri áhuga fólks á umhverfinu og fleiri sjálfboðaliða. „Áhugi almennings fyrir okkur hefur stóraukist síðan heimsfaraldurinn hófst, við tökum því fagnandi og eru allir sjálfboðaliðar velkomnir “ Góðgerðarsamtökin eru um það bil að hefja vinnu við nýtt friðland, þar á meðal 200 hektara skóglendi, á Langholm Moor.

    Mun þessi þróun halda áfram? Clark hjá RHS telur það. „Þetta er eins og vakning,“ segir hún. „Þegar fólk byrjar að taka þátt í samfélagsverkefnum og eða byrjar að rækta hluti er það ekki eitthvað sem það hættir svo auðveldlega að gera. Þetta verður hluti af lífi þínu. “

    Það væri forvitnilegt að vita hvort sama hugafar og samheldni í baráttunni við loftslagsvandann ríki á Íslandi?

    heimild
    theguardian.com

  • Skrif­ræð­i sveit­ar­stjórn­a tef­ur skóg­rækt

    Birtist fyrst í frettabladid.is 11/04/2021

    Dæmi eru um að skóg­ræktar­á­form ein­stak­linga og fé­laga­sam­taka tefjist vegna skipu­lags­hindrana sveitar­fé­laga. Skóg­ræktar­stjóri Skóg­ræktar ríkisins segir þetta „veru­legt á­hyggju­efni“ sem stafi fyrst og fremst af skrif­ræði ein­staka sveitar­stjórna.

    rétta­blaðið greindi ný­lega frá töfum á fyrir­hugaðri skóg­rækt í landi Skál­holts­kirkju­staðar vegna skipu­lags­hindrunar. Sveitar­stjórn Blá­skóga­byggðar synjaði verk­efninu um fram­kvæmda­leyfi á grund­velli þess að breyta þyrfti deili­skipu­lagi svæðisins en á­formað hafði verið að rækta svo­kallaðan lofts­lags­skóg til kol­efnis­jöfnunar í sam­starfi við Kol­viðar­sjóð.

    Þröstur Ey­steins­son, skóg­ræktar­stjóri Skóg­ræktarinnar, segir þetta ekki vera eins­dæmi en hann segir sam­bæri­leg mál koma upp nokkrum sinnum á ári:

    „Það er veru­legt á­hyggju­efni, þegar við erum að reyna að setja okkur mark­mið í skóg­rækt, til dæmis að binda miklu meira kol­efni frá and­rúms­loftinu, að það séu þá svona hlutir sem letja mjög á­huga fólks á að rækta skóg. Það er hægt að drepa hann al­gjör­lega niður og við vitum um dæmi þess að fólk hafi gefist upp og hætt við,“ segir Þröstur.

    Hafa ekki efni á að borga hálfa milljón í start­gjald

    Guð­mundur Einar Skaga­lín Trausta­son er for­maður Skóg­ræktar­fé­lags Álfta­fjarðar sem á­formað hafði að sækja um fram­kvæmda­leyfi til skóg­ræktar á 6 hektara landi í Múla­þingi. Guð­mundur sendi inn ó­form­lega fyrir­spurn til sveitar­stjórnarinnar í febrúar á þessu ári til að spyrjast fyrir um mögu­legan kostnað við með­ferð málsins. Landið sem um ræðir er skil­greint sem land­búnaðar­land og fékk Guð­mundur þau svör að nauð­syn­legt væri að fara út í breytingar á aðal­skipu­lagi sveitar­fé­lagsins áður en hægt væri að hefja skóg­rækt á landinu.

    Skipu­lags­full­trúar Múla­þings gáfu Guð­mundi þau svör að kostnaðurinn við slíkar skipu­lags­breytingar myndi nema tæpum 500.000 krónum en Guð­mundur segir skóg­ræktar­fé­lagið ekki hafa efni á slíku, þar sem um sé að ræða fá­mennt fé­lag á­huga­manna:

    „Við erum fimm­tán manns í þessu fé­lagi, við getum ekki slegið út hálfri milljón í start­gjald. Við eigum eftir að gera girðingu, sem við náttúr­lega kostum sjálf, og við getum ekki farið að borga fyrst hálfa milljón, svo að girða og svo að planta. Þetta gengur ekki upp,“ segir Guð­mundur.

    Í patt­stöðu milli sveitar­stjórnar og Minja­stofnunar

    Jakob K. Kristjáns­son, land­eig­andi á Hóli í Hvamms­sveit, sótti um fram­kvæmda­leyfi hjá sveitar­stjórn Dala­byggðar til skóg­ræktar á­samt tveimur öðrum land­eig­endum haustið 2019. Um­sóknirnar voru sam­þykktar í mars 2020 en voru þó bundnar þeim skil­yrðum að fyrir þyrfti að liggja um­sögn Minja­stofnunar Ís­lands um forn­minjar og sam­þykki eig­enda að­liggjandi jarða.

    Þegar Jakob óskaði eftir um­sögn Minja­stofnunar fékk hann hins vegar það svar að ekki væri hægt að veita hana þar sem Dala­byggð hefði ekki lokið forn­leifa­skráningu í tengslum við aðal­skipu­lag sveitar­fé­lagsins. Honum var því gefinn sá kostur að láta sjálfur fram­kvæma forn­leifa­skráningu á eigin kostnað en einu aðilarnir sem geta fram­kvæmt slíkar skráningar eru sjálf­stætt starfandi forn­leifa­fræðingar og getur kostnaðurinn við slíkt hlaupið á hundruðum þúsunda og allt upp í nokkrar milljónir króna.

    „Þá ertu kominn með svona Catch-22 dæmi,“ segir Jakob og bætir við að krafan um að um­sögn Minja­stofnunar liggi fyrir áður en fram­kvæmda­leyfi sé veitt sé hvergi að finna í lögum.

    „Þar með ertu kominn í svona stöðu þar sem að sveitar­stjórn af­greiðir ekki málið vegna þess að þeir segja að það sé skil­yrði að um­sögn Minja­stofnunar liggi fyrir, Minja­stofnun segir að sveitar­stjórn sé ekki búin að ljúka skráningu forn­minja í sínu landi, þess vegna geti þau ekki veitt um­sögn og skógar­bóndinn situr fastur þarna á milli,“ segir Jakob.

    Kærðu til úr­skurðar­nefndar um­hverfis- og auð­linda­mála

    Jakob og hinir land­eig­endurnir á­kváðu að fara þá leið að kæra málið til úr­skurðar­nefndar um­hverfis- og auð­linda­mála í lok mars 2020. Úr­skurður var gefinn út í októ­ber sama ár og sam­kvæmt honum var ekki laga­stoð til að krefjast sam­þykkis eig­enda annarra jarða og var það skil­yrði því fellt úr gildi. Skil­yrðið um að um­sögn Minja­stofnunar skyldi liggja fyrir var þó talið lög­mætt og látið standa en úr­skurðar­nefndin mat það svo að skil­yrðið hafi þegar verið upp­fyllt með bréfum sem Minja­stofnun sendi varðandi um­ræddar jarðir í apríl 2020.

    Í úr­skurðinum var jafn­framt tekið fram að „af hálfu sveitar­fé­lagsins var sam­þykkt fram­kvæmda­leyfanna ekki bundin skil­yrði um efni um­sagnanna heldur einungis að þeirra yrði aflað.“

    Jakob segir úr­skurðinn vera for­dæmis­gefandi og það helsta sem megi túlka úr honum sé það að Minja­stofnun hafi ekki laga­heimild til að stöðva skóg­rækt með því að láta á­byrgðina á forn­leifa­skráningu í hendur land­eig­enda. Sveitar­stjórnir geti beðið um um­sögn Minja­stofnunar áður en þær veiti fram­kvæmda­leyfi en þær séu ekki skyldugar til þess og efni um­sagnanna sé ekki for­senda fyrir leyfis­veitingunni.

    „Þannig að niður­staðan er ein­fald­lega sú að það er engin laga­heimild fyrir hendi til þess að þessi um­sögn Minja­stofnunar verði skil­yrði og því síður er laga­heimild fyrir hendi að skógar­bóndi skuli borga fyrir þessa forn­minja­skráningu,“ segir Jakob.

    Í kjöl­far úr­skurðarins fékk Jakob hið lang­þráða fram­kvæmda­leyfi og fær hann út­hlutað fyrstu plöntunum í vor og getur þá loks hafið hina eigin­legu skóg­rækt. Þó er ljóst að þessi mála­ferli hafa sett stórt strik í reikninginn og tafið fram­kvæmdina um hátt í tvö ár.

    skógræktarstjóri
    Þröstur Eysteinsson, skógræktarstjóri Skógræktarinnar, segir geðþótta ekki eiga heima í opinberri stjórnsýslu. Mynd/Aðsend

    Geð­þótti á ekki heima í opin­berri stjórn­sýslu

    Þröstur Ey­steins­son, skóg­ræktar­stjóri Skógræktarinnar, segir sveitar­fé­lög hafa völd til að hrein­lega koma í veg fyrir skóg­rækt:

    „Það er búið að koma hlutum þannig fyrir að sveitar­fé­lög hafa skipu­lags­valdið um skipu­lag lands og þau hafa völd til að bók­staf­lega koma í veg fyrir skóg­rækt í sveitar­fé­laginu. Sveitar­fé­lög geta tekið þá stefnu að beita svona hlutum sem er heimild fyrir í lögum, vissu­lega, til að koma í veg fyrir að fólk vilji fara í skóg­rækt og það er með því að gera til dæmis fram­kvæmda­leyfis­ferlið ó­þarf­lega erfitt, það er með því að túlka skipu­lags­lög ó­þarf­lega strangt,“ segir Þröstur.

    Skrif­ræði komi í sjálfu sér ekki í veg fyrir skóg­rækt en það geti hæg­lega orðið til þess að hún tefjist eða fæli frá til­vonandi skógar­bændur eins og gerðist í máli Guð­mundar Einars. Þröstur segir þó vilja vera hjá Skóg­ræktinni til að leysa þau á­greinings­mál sem koma upp á milli skógar­bænda og sveitar­stjórna.

    „Skipu­lags­valdið þarf að vera byggt á lögum, geð­þótti á ekki heima í opin­berri stjórn­sýslu, það er það sem þetta snýst um. Fólk sem er ráðið til starfa hefur ýmsar skoðanir, þá er ég að tala um skipu­lags­full­trúa, en þegar fólk í stjórn­sýslu lætur sínar per­sónu­legu skoðanir hafa á­hrif, þá er um geð­þótta að ræða og það á ekki heima í opin­berri stjórn­sýslu,“ segir Þröstur.

    frettabladid.is sótt 11/04/2021

  • Notendum fjölgað um 72%

    Notendum hugbúnaðar Klappa fjölgaði um 72% milli ára. Eru nú ríflega fjögur þúsund í yfir tuttugu löndum.

    Hugbúnaðarfyrirtækið Klappir hefur vaxið jafnt á síðastliðnu einu og hálfu ári ári. Félagið hefur undanfarin fimm ár þróað stafrænar lausnir á sviði umhverfismála sem miða að því að lágmarka vistspor. Á síðasta ári fjölgaði notendum hugbúnaðarins um 72%. Klappir eru nú með yfir 300 íslenska hlutahafa, og rúmlega fjögur þúsund notendur í yfir 20 löndum nýta lausnir félagsins. Klappir voru skráðar á First North markað Nasdaq á Íslandi árið 2017.

    „Við erum afar ánægð með þann árangur sem hefur náðst að undanförnu og nýjum notendum hefur fjölgað hratt. Lausnirnar sem við höfum þróað mynda einstaka samverkandi heildarlausn á sviði umhverfismála á Íslandi. Með hugbúnaðinum geta fyrirtækir og stofnanir lágmarkað vistspor sitt, tryggt fylgni við umhverfislöggjöf hverju sinni og sýnt fram á árangurinn með því að nota stafræna tækni til að halda grænt bókhald. Á sama tíma er hægt að draga úr rekstrarkostnaði. Stafrænar lausnir okkar styðja við aðgerðir ríkisstjórnarinnar í loftlagsmálum og Stafrænt Ísland á mörgum sviðum,“ segir Jón Ágúst Þorsteinsson, forstjóri Klappa.

    Jón segir að hlutafé Klappa hafi verið aukið í lok síðasta sumars og sjóðstaða félagsins sé góð.

    „Við höfum unnið að því að styrkja þjónustuframboð og hugbúnaðarlausnirnar þannig að þær geti mætt nýjum þörfum markaðarins. Lögum og reglugerðum á sviðið umhverfismála fjölgar stöðugt og hratt á alþjóðavísu og það er mikilvægt að hugbúnaður Klappa endurspegli þá þróun. Notendum fjölgaði um 72% á milli ára eða úr 2.328 árið 2019 í fjögur þúsund notendur á síðasta ári. Notendur í yfir 20 löndum nýta nú lausnir okkar og það er mjög ánægjulegt,“ segir Jón.

    Tekjur vegna hugbúnaðaráskrifta Klappa hækkuðu um 8,7% á milli ára og EBITDA af reglulegri starfsemi var 25,1 milljón króna. Eigið fé félagsins nemur að sögn Jóns samtals 414,7 milljónum króna og heildareignir 484,5 milljónum króna.

    „Við munum áfram leggja áherslu á að styrkja innviði félagsins, efla markaðssetningu og dreifingu á lausnum félagsins bæði hér heima sem og á alþjóðamörkuðum,“ segir Jón.

    Hann segir að uppbygging á stafrænni tækni fyrir umhverfismál sé mjög brýnt og Klappir hafi unnið að því að auka og efla umhverfisvitund inn í atvinnulífið á Íslandi. Hann segir það skapa mikil verðmæti fyrir samfélagið. „Við Íslendingar erum í dauðafæri að ná góðum árangri í umverfis- og samélagsmálum í nánustu framtíð.“

    Græna hagkerfið fer ört stækkandi

    Jón nefnir að íslensk fyrirtæki, sveitafélög og stofnanir sé nú að auka mjög nýtingu á þessum stafræna lausnarpalli.

    „Eða vistkerfi eins og við köllum hugbúnaðinn okkar. Umhverfis- og loftlagsmál koma til með að vega sífellt þyngra í rekstri og því er mikilvægara en áður að halda sérstakt grænt bókhald utan um umhverfis- og samfélagsáhrif fyrirtækja, sveitarfélaga og ríkisstofnana. Þau sem hafa náð að sinna þessu vel spara umtalsverðar fjárhæðir þegar þau hafa tekið umhverfismálin föstum tökum. Græna hagkerfið fer ört stækkandi og félög sem eru með allt í góðum málum hjá sér munu fá meiri velvild hjá lánastofnunum og fjárfestum heldur en þau félög sem eru ekki að sinna umhverfismálum og láta þau mæta afgangi. Fyrirtæki verða að sýna fram á ábyrga umhverfisstefnu og að þau séu að vinna í átt að sjálfbærni Með notkun á stafrænni tækni má stuðla að því að vistkeðja fyrirtækja verði sjálfbærari,“ segir Jón.

    vb.is sótt 08/04/2021

  • Sólmar Marel

    Sólmar Marel fjölyrki er mikil áhugamanneskja  um mannlífið, atvinnulífið, stöðu fjölyrkja  (öryrkja) um tungumálið okkar og orðræðuna  um stöðu minnihlutahópa í samfélaginu.  

    Umræðan um stöðu öryrkja (fjölyrkja) í  samfélaginu er neikvæð, sérstaklega þegar  horft er til lítillar atvinnuþátttöku þeirra  á vinnumarkaði. Bæði vegna fordóma,  fyrirkomulags bótagreiðslna og skorts á  tækifærum á vinnumarkaði.  

    Sólmar Marel fjölyrki, ber nafn sem  kyngreinir ekki persónuna þar sem bæði nöfnin eru gjaldgeng fyrir konur og karla. Samfélag  sem mismunar einstaklingum eftir efnahag og  þar sem fordómum er leyft að þrífast missir af  hæfileikum og sköpunarkrafti þeirra sem búa  við fötlun og skerðingar hverskonar. 

    Sólmar Marel fjölyrki, vinnur að því að brjóta  upp þessa ímynd. Hann er hvetjandi og leiðandi  í að skapa jákvæða umræðu og byggja upp nýja  ímynd og sýn á getu, hæfileika og framlag fólks í  þessari stöðu í samfélaginu. 

    Nauðsynlegt er að atvinnulífið og fjölyrkjar,  snúi sér í sömu átt að þeim möguleikum sem  felast í ólíkri lífsreynslu og bakgrunni, því hvert  og eitt okkar skiptir máli, sem heild. Öll erum  við einstök þó ólík séum.  

    Sólmar Marel byrjar hvern dag á eftirfarandi:.  „Ég skipti máli þegar ég er einn af ykkur.  

    Sólmar Marel ákvað því að gefa út litla verkefnabók er fyrir þig til að  skapa og búa til „ný störf “ og leika þér með  ímyndunaraflið og fallegu starfsheitin okkar, þú manst við erum í þessu saman. 

    Ávinningur umræðu um getu og framlag  fjölyrkja (öryrkja) til samfélagsins dregur úr  fordómum og eflir sjálfstraust og sjálfsmynd  fólks í þeirri stöðu. 

    Umræðan og aðgerðir geta klárlega verið  atvinnurekendum hvatning til að virkja og  nýta mannauð fjölyrkja (öryrkja) betur, þannig  fellur hún afar vel að samfélagslegum ávinningi  heildarinnar.  

    Við erum samfélag allra. 

  • Meniga fær 1,5 milljarða fjármögnun og hjálpar fólki að á­ætla kol­efnis­sporið

    Íslenska fjártæknifyrirtækið Meniga hefur tryggt sér 1,5 milljarðs króna fjármögnun. Fjármögnunin var leidd af hollenska fjárfestingasjóðnum Velocity Capital Fintech Futures og íslenska fjárfestingasjóðnum Frumtak Ventures.

    Aðrir þátttakendur voru sænski fjárfestingasjóðurinn Industrifonden, breski sjóðurinn UK Future Fund og bankarnir UniCredit, Swedbank, BPCE og Íslandsbanki. Þessir bankar og fjárfestingasjóðir eiga það sameiginlegt að hafa verið lengi í hópi eigenda og viðskiptavina Meniga.

    Þetta kemur fram í tilkynningu frá fyrirtækinu sem segir að heimsfaraldurinn hafi valdið því að eftirspurn eftir stafrænni bankaþjónustu hafi stóraukist um allan heim. Bæði hafi faraldurinn gert það að verkum að aðgengi að útibúum hafi verið skert sökum fjöldatakmarkana og þá þurfi margir meiri aðstoð við heimilisfjármál sín.

    Gera notendum kleift að sjá áætlað kolefnisspor

    Að sögn forsvarsmanna fyrirtækisins verður sölu- og þjónustuteymi Meniga eflt til að mæta þessari auknu eftirspurn á heimsvísu auk þess sem áhersla verði lögð á vöruþróun og nýsköpun. 

    „Sérstaklega verður horft til þróunar og markaðssetningar á vörum þar sem fjártækni og umhverfismál koma saman. Á meðal nýrra vara Meniga er umhverfisvaran Carbon Insight en hún gerir bönkum mögulegt að valdefla viðskiptavini sína í umhverfismálum. Með Carbon Insight geta notendur netbanka séð áætlað kolefnisspor á einkaneyslu sinni og gripið til aðgerða til lágmarka það. Vörunni er ætlað að hjálpa fólki um allan heim að berjast við loftlagsbreytingar.“

    Vaxandi eftirspurn eftir grænum lausnum

    Minnst fjórir bankar í jafnmörgum löndum munu taka nýja lausn Meniga í gagnið á þessu ári. MENIGA

    Georg Lúðvíksson, forstjóri og meðstofnandi Meniga, segir starfsfólk vera mjög ánægt með áframhaldandi stuðning fjárfesta.

    „Nýtt fjármagn mun gera okkur kleift að markaðssetja vörur okkar til væntanlegra viðskiptavina um allan heim. Carbon Insight er gott dæmi um vöru sem mikill áhugi er á en að minnsta kosti fjórir bankar í jafnmörgum löndum munu taka hana í gagnið á þessu ári og við sjáum vaxandi eftirspurn eftir henni hjá bönkum um allan heim,“ segir Georg í tilkynningu.

    Svana Gunnarsdóttir, framkvæmdastjóri Frumtak Ventures, segir sjóðstýringafyrirtækið vera sannfært um að Meniga hafi mjög spennandi vaxtarmöguleika.

    „Meniga hefur fest sig í sessi sem öflugur brautryðjandi í fjártæknilausnum fyrir helstu banka um allan heim, en sá markaður er nú í örum vexti sem aldrei fyrr,“ segir Svana í tilkynningu.

    Um 160 starfsmenn starfa nú hjá Meniga sem er með skrifstofur í sjö löndum. Að sögn fyrirtækisins hefur hugbúnaður þess verið innleiddur hjá yfir 160 fjármálastofnunum og er aðgengilegur yfir 90 milljónum einstaklinga í 30 löndum. 

    visir.is sótt 25/03/2021

  • Krefjast þess að fá sæti við borðið þar sem loftslagsmálin eru rædd

    Verkalýðshreyfingin þarf að eiga sæti við borðið til að hægt sé að tryggja réttlát umskipti yfir í kolefnislaust samfélag.

    Verkalýðshreyfingin þarf að eiga sæti við borðið til að hægt sé að tryggja réttlát umskipti yfir í kolefnislaust samfélag. Loftslagsmál er líka hagsmunamál launþega. Þetta segir hagfræðingur BSRB. Ný skýrsla ASÍ, BHM og BSRB sem unnin er í samvinnu við norræn og þýsk bandalög stéttarfélaga varpar ljósi á stöðu Íslands og kröfur verkalýðshreyfingarinnar um réttlát umskipti.

    Stéttarfélögin leggja til að vinnuhópi verði komið á fót sem hafi það hlutverk að leggja grunninn að stefnu um réttlát umskipti á Íslandi. Sigríður Ingibjörg Ingadóttir hagfræðingur BSRB var spurð hvað fælist í réttlátum umskiptum í loftslagsmálum.

    „Það þarf að hámarka áhrifin af aðgerðum til að ná kolefnishlutleysi en lágmarka kostnaðinn sem launafólk og almenningur þarf að bera af þeim aðgerðum.“

    Vilja koma að stefnumótun

    Gæta þurfi að því að kostnaður dreifist ekki með ósanngjörnum hætti. Sigríður segir að hingað til hafi verkalýðshreyfingin ekki átt sæti við borðið þar sem stefna og aðgerðir til að draga úr losun eru mótaðar.

    „Við teljum það algjörlega fráleitt því þarna eru ríkir hagsmunir launafólks og almennings og við eigum að sitja við borðið þar sem verið er að fjalla um slíka hagsmuni. Við erum vön því í málefnum sem varða atvinnuleysistryggingar, lífeyrismál, húsnæðismál og fæðingarorlof. Loftslagsmálin eru líka stórt hagsmunamál fyrir launafólk og almenning.“

    Kalla eftir greiningu á áhrifum á vinnumarkað

    Stjórnvöld verði að tryggja fólki atvinnu- og afkomuöryggi. Ekki sé ljóst hvers konar áhrif breytingarnar muni hafa á vinnumarkað.

    „Því hefur aldrei verið gefinn gaumur af stjórnvöldum og það verður að gera greiningu á því svo við áttum okkur á þessu. Þetta tengist líka fjórðu iðnbyltingunni. Störf munu hverfa. Þetta tengist allt og þetta þarf að skoða sérstaklega og grípa til ráðstafana svo fólk styðji þær breytingar sem nauðsynlegar eru.“

    Bregðast þurfi við sem allra fyrst.

    „Við höfum tíu ár til stefnu til að forða mestu hamförunum og það segir sig sjálft að þá þurfa að verða breytingar á framleiðsluferlum, orkunotkun og neyslumynstri en það eru líka gríðarleg tækifæri til að fjárfesta í lausnum sem eru loftslagsvænar.“

    Skapa þurfi ný störf og góð störf sem séu loftslagsvæn.

    „Og þá skiptir máli að fólk fái tækifæri til að mennta sig fyrir ný störf og hafi atvinnu og afkomuöryggi þannig að það er alls ekki þannig að þetta beri dauðann í sér heldur verðum við að vera hugrökk og framsækin til að nýta þau tækifæri sem við höfum.“

    visir.is sótt 22/03/2021

  • Ef lífið gefur þér sítrónur eða kannski bara appelsínur


    Á vorin er loftið í Sevilla ljúft og ilmar af azahar, appelsínublóminu, en 5,7milljón kílóa af beiskum ávöxtum 48.000 trjáa falla á götur borgarinnar á veturna sem skapa hættu fyrir vegfarendur og höfuðverk fyrir hreinsunardeild borgarinnar.

    Spænskir ​​verkfræðingar hafa uppfært gömlu sítrusklisjuna og yfirfært hana yfir í umhverfisvernd - þegar lífið gefur þér appelsínur, búðu til rafmagn. Í Sevilla er byrjað að endunýta mörg tonn af ávöxtum sem falla til jarðar af 48.000 appelsínutrjám borgarinnar. Í stað þess að að þær rotni á götum borgarinnar flestum til ama og óþrifnaðar, mun metanið úr þessum rotnandi appelsínum fljótlega verða að hreinni orku.

    Vatnsfyrirtæki í eigu Sevilla borgar, Emasesa, mun hefja þessa vegferð með því að nota 35 tonn af ávöxtum í verksmiðju sem þegar býr til rafmagn úr lífrænum úrgangi. Metanið sem verður tekið úr gerjuðum appelsínum mun knýja rafala fyrir vatnshreinsistöðvar borgarinnar. Ef appelsínugula tilraunin verður árangursrík gætu gamlir ávextir einhvern tíma framleitt meira rafmagn heldur en vatnsfyrirtækin þurfa að nota og því verði til afgangsafl. Vísindamenn greina frá því að fyrstu prófanir sýniram á að 1.000 kíló af appelsínum geti fullnægt rafmagnsþörf fimm heimila í sólarhring. Ef allar appelsínur Sevilla væru notaðar gætu þær framleitt rafmagn fyrir 73.000 heimili.

    „Emasesa er nú fyrirmynd á Spáni fyrir sjálfbærni og baráttu gegn loftslagsbreytingum,“ sagði Juan Espadas Cejas, borgarstjóri Sevilla, á blaðamannafundi við upphaf verkefnisins. „Nýjar fjárfestingar beinast sérstaklega að vatnshreinsistöðvum sem nota næstum 40% af þeirri orku sem þarf til að sjá borginni fyrir neysluvatni og hreinlætisaðstöðu,“ sagði hann. „Þetta verkefni mun hjálpa okkur að ná markmiðum okkar um að draga úr losun, auka sjálfbærni og stuðla að hringlaga hagkerfi.“

    „Við vonum að innan tíðar náum við að endurvinna allar appelsínur borgarinnar,“ sagði Benigno López, yfirmaður umhverfissviðs Emasesa, eins og The Guardian greindi frá. „Safinn er ávaxtasykur sem samanstendur af mjög stuttum kolefniskeðjum og því er árangur þessara kolefniskeðja við gerjunina er mjög mikill. Þetta snýst ekki bara um að spara peninga. Appelsínurnar eru vandamál fyrir borgina og við framleiðum verðmæti úr úrgangi. “ López áætlaði að Sevilla þyrfti að fjárfesta fyrir um 250.000 evrum til þess að verkefnið verði að veruleika.

    Appelsínurnar eru til prýði meðan þær eru á trjánum en þegar þær falla og merjast undir hjólum bíla verða göturnar klístraðar af safa og svartar af flugum. Þær eru beiskar og eru því ekki borðaðar og þess vegna fer svona fyrir þeim, fjöldi manns starfar við að hreinsa þær upp af götunni til að gera borgarbúum lífið bærilegra.

    Spánverjar kynntust appelsínutrjánum fyrir um 1000 árum frá Aröbum en þær eiga uppruna sinn í Asíu. „Tréin hafa fest rætur hér og eru ónæm fyrir mengun og hafa aðlagast svæðinu vel,“ sagði Fernando Mora Figueroa, yfirmaður garðadeildar Sevilla. „Fólk segir að borgin Sevilla sé stærsti appelsínulundur heimsins.“

    Það verður því spennandi að fylgjast með því hvernig þessu verkefni vindur fram í náinni framtíð og hvort villtustu draumar Sevilla rætast. Verður Sevilla fyrsta borgin í heiminum til að búa til rafmagn til heimilisnota úr appelsínum?

    Heimild:
    The Guardian

  • Framleiða prótein úr þörungum og losa bara súrefni

    Á Hellisheiði eru áform um að stækka til muna verksmiðju sem framleiðir umhverfisvænan próteingjafa. Hugmyndin var sniðin að aðstæðum við Hellisheiðarvirkjun og eini úrgangur frá verksmiðjunni er súrefni.

    Gera má ráð fyrir að á næstu 30 árum verði jarðarbúar orðnir um 10 milljarðar talsins - og þann fjölda þarf að brauðfæða.  Fyrirtækið Vaxa technology var stofnað árið 2017. Í verksmiðjunni eru ræktaðir þörungar í kerjum.  Hugmyndin kemur frá bandarískum og ísraelskum hópi vísindamanna og fjárfesta sem komu hingað til lands og klæðskerasniðu hugmynd sína að Hellisheiði.

    „Við fáum orku, við fáum rafmagn, við fáum heitt og kalt vatn, við fáum kælivatn. Við erum með landið hérna frá ON og kerfið er hannað utan um þessi atriði til að búa til mat á sem hagkvæmastan og þægilegastan hátt með eins litlu umhverfisspori og hægt er,“ 

    Og hvert er umhverfissporið?

    Neikvætt. Við erum með neikvætt sótspor,“ segir Kristinn Hafliðason, framkvæmdastjóri Vaxa technology á Íslandi.

    Þörungar eru einfruma lífverur sem ljóstillífa. Þeir fá orku frá LED ljósum í stað sólarljóss og umbreyta koltvísýringi og vatni í lífmassa. Daglega er svo tekið jafn mikið út úr kerfinu og vex þar á dag. Útkoman, lífmassinn, er góður próteingjafi. Matvælaframleiðsla framtíðarinnar stendur frammi fyrir mikilli áskorun við að fullnægja vaxandi próteinþörf jarðarbúa. 

    „Varan okkar er fólgin í biomassa. Þörungurinn hann fjölgar sér með frumuskiptingu þannig að hann tvöfaldar sig á ákveðnum tíma, og eina afgangsvaran, eða úrgangsvaran er súrefni,“ segir Kristinn.

    Stærstur hluti framleiðslunnar er fluttur til útlanda, og er notaður til manneldis, í fiskafóður, litarefni í matvæli, snyrtivörur og fleira. 

    „Við erum á fósturstigi í dag, við erum búin að fulllesta fyrsta húsið okkar sem er 500 fermetrar, erum að byggja 1000 fermetra hús núna, og við munum eyða næstu 12-18 mánuðum í að fulllesta það með vélum. Svo er planið að stækka úr 500 fm í 15.000 fm.

    Einnig var fjallað var um verksmiðjuna í þáttunum Hvað getum við gert? sem má sjá hér.

    ruv.is sótt 07/03/2021

  • Rauð viðvör­un fyr­ir heim­inn all­an

    Ríki heims verða að taka mun metnaðarfyllri skref til að draga úr los­un gróður­húsaloft­teg­unda ætli þau sér að standa við skuld­bind­ing­ar sín­ar gagn­vart Par­ís­ar­sam­komu­lag­inu og tryggja að meðal­hita­stig á jörðu hækki ekki um meira en tvær gráður – helst und­ir 1,5 gráðum — fyr­ir árið 2100.

    Ný skýrsla lofts­lags­ráðs Sam­einuðu þjóðanna sýn­ir að upp­færð eða ný lands­mark­mið sem ríki heims hafa skilað inn myndu aðeins skila þeim um 0,5% sam­drætti í los­un gróður­húsaloft­teg­unda milli ár­anna 2010 og 2030.

    Þetta hlut­fall þyrfti að vera 45% til að ná metnaðarfyllra mark­miði Par­ís­ar­sam­komu­lags­ins, um 1,5 gráða há­marks­hækk­un, en 25% til að ná hinu, um 2 gráða há­marks­hækk­un. Aðal­rit­ari Sam­einuðu þjóðanna kall­ar skýrsl­una rauða viðvör­un fyr­ir heim­inn all­an.

    Aðeins 74 ríki, sem sam­an­lagt standa und­ir 30% af los­un gróður­húsaloft­teg­unda í heim­in­um, höfðu sent inn upp­færð eða ný lands­mark­mið fyr­ir árs­lok 2020 eins og þeim bar skylda til. Ísland var ekki eitt þeirra, en upp­færð mark­mið Íslands voru send inn nú í síðasta mánuði og eru því ekki í skýrsl­unni.

    Metnaðarleysi hjá ís­lensk­um stjórn­völd­um

    Upp­fært lands­mark­mið Íslands kveður á um þátt­töku í sam­eig­in­legu mark­miði Evr­ópu­ríkja um 55% sam­drátt í los­un gróður­húsaloft­teg­unda fyr­ir árið 2030, sam­an­borið við árið 1990. Ríki ESB, ásamt Íslandi og Nor­egi, stefna því að því að draga úr los­un á svæðinu í heild um 55% en fyr­ir­hugað er að ná mark­miðinu meðal ann­ars með þátt­töku fyr­ir­tækja í viðskipta­kerfi ESB með los­un­ar­heim­ild­ir ásamt kröf­um um hlut­falls­leg­an sam­drátt fyr­ir hvert ríki sem út­hlutað er sam­kvæmt innri reikni­regl­um mark­miðsins. Má gera ráð fyr­ir að fyr­ir Ísland hljóði það upp á um 40% sam­drátt.

    „Íslensk stjórn­völd hafa hins veg­ar ekki sett sér sjálf­stætt mark­mið um sam­drátt í los­un,“ seg­ir Tinna Hall­gríms­dótt­ir, vara­formaður Ungra um­hverf­issinna. Þessu sé öðru­vísi farið í Nor­egi en lands­mark­mið Nor­egs staðfest­ir áfram­hald­andi þátt­töku í sam­eig­in­legu mark­miði Evr­ópu­ríkja ásamt því að setja sjálf­stætt mark­mið fyr­ir ríkið um 50-55% sam­drátt í heild­ar­los­un án land­notk­un­ar.

    „Það sýn­ir ákveðna stefnu­festu í mála­flokkn­um að setja fram eigið mark­mið. Við hefðum viljað sjá sjálf­stæðan metnað hjá ís­lensk­um stjórn­völd­um sem sýna hversu mik­inn vilja þau hafa til að draga úr los­un, í stað þess að fylgja ein­ung­is þeim sam­drætti sem okk­ur verður út­hlutað og ekki setja markið neitt hærra,“ seg­ir Tinna. Ísland hafi lýst því yfir að það ætli að vera leiðandi í lofts­lags­mál­um, en það sé ekki að sjá á aðgerðum stjórn­valda.

    Þá hafa sam­tök­in vakið at­hygli á skorti á áþreif­an­leg­um mark­miðum. „Til stend­ur að lög­festa mark­mið um kol­efn­is­hlut­laust Ísland árið 2040, en við erum ekki með neitt lög­fest mark­mið í millitíðinni.“

    Los­un ríkja enn að aukast 

    Þegar kem­ur að lofts­lags­mál­um er stjórn­völd­um tamt að setja sér há­leit mark­mið langt fram í tím­ann. Ef orðum fylgja ekki gjörðir verða það seinni tíma stjórn­mála­menn sem þurfa að súpa seyðið. Þannig hafa ríki sett sér ýmis mark­mið um til­tek­inn sam­drátt um los­un gróður­húsaloft­teg­unda fyr­ir til­tekið ár­tal, svo sem 2030, en þar með er ekki sagt að sam­drátt­ur­inn sé haf­inn.

    Í skýrsl­unni kem­ur fram að sam­kvæmt lands­mark­miðum ríkj­anna 74 verði sam­an­lagður út­blást­ur þeirra af gróður­húsaloft­teg­und­um 2,2 pró­sent­um meiri árið 2025 en var árið 2010, eða sem nem­ur 14,03 gígat­onn­um af kolt­ví­sýr­ingsí­gild­um. Á ár­un­um 2025-2030 á svo að bæta upp fyr­ir það með þeim af­leiðing­um að los­un verður 0,5 pró­sent­um minni en árið 2010. Sem fyrr seg­ir þarf sá sam­drátt­ur að vera 25-45% eigi mark­mið Par­ís­ar­sam­komu­lags­ins að nást.

    Vert er þó að taka fram að skýrsl­an end­ur­spegl­ar aðeins aðgerðir þeirra 74 ríkja sem sendu inn upp­færð eða ný lands­mark­mið fyr­ir ára­mót og því er mögu­leiki að staðan breyt­ist er öll ríki hafa sent inn sín mark­mið. Hins veg­ar þykir skýrsl­an sýna svart á hvítu hve sterk þörf er á rót­tæk­ari aðgerðum af hálfu þeirra aðild­ar­ríkja sem ekki voru með í skýrsl­unni, eigi að ná mark­miðum sátt­mál­ans.

    mbl.is sótt 07/03/2021

  • Að snúa vörn í sókn

    Nzambi Matee er frumkvöðull með frábær markmið sem eru að breyta plasti, sem annars væri urðað, í sjálfbært, sterkt byggingarefni. Fyrirtæki hennar, Gjenge Makers, notar plastúrgang og býr til úr honum múrsteina sem hafa tvöfalt burðarþol á við steypu.

    Gjenge Makers hefur aðsetur í Naíróbí í Kenía, þar sem mengun vegna plastsúrgangs er orðið alvarlegt vandamál. Rannsókn sem studd var af National Environmental Management Agency (NEMA) leiddi í ljós að meira en helmingur nautgripa nálægt þéttbýli í Kenía voru með plast í maganum. Til að berjast gegn þessu lögleiddu stjórnvöld í Kenía bann við notkun plastpoka árið 2017 og á síðastað ári bönnuðu þeir notkun einnota plasts á náttúruverndarsvæðum. Bannið nær þó aðeins til einnota plasts neytenda. Plastúrgangur frá verslunum og þjónustu er ennþá stórkostlegt vandamál þar í landi eins og víða annars staðar.

    Nzambi Matee sagði blaðamönnum að hún væri „þreytt á því að vera bara á hliðarlínunni“ og ákvað því að taka til sinna ráða og finna gagnlega lausn fyrir plastúrgang. Með ferli og kunnáttu í efnisverkfræði hannaði hún múrstein úr endurunnu plasti og sandi, þjappað og hitað þannig að úr varð sterkur og sjálfbær valkostur við steypu. Trefjarík uppbygging plastsins gerir það ekki aðeins léttara heldur einnig minna brothætt en steypu.

    „Varan okkar er um það bil fimm til sjö sinnum sterkari en steypa,“ sagði Matee við Reuters um nýjustu framleiðslu múrsteina Gjenge Makers. Hún kaupir plast frá endurvinnslufyrirtækjum og fær einnig fríar sendingar af plastúrgangi frá umbúðaverksmiðjum. Eins og stendur getur verksmiðjan Gjenge Makers framleitt allt að 1.500 múrsteina á hverjum degi.

    https://youtu.be/QbZKP4UAtL8

    Fyrirtækið býður músteina til íbúða- og atvinnuhúsnæðisbygginga. Múrsteinn sem er 60 mm er nógu sterkur til þess að hægt sé að nota hann í bílastæði og vegi, 30 mm múrsteininn er hægt að nota fyrir garða og gangstíga. Þessi létti múrsteinn hefur tvöfaldan styrk steypu og kemur að auki í mögum litum.

    Framleiðslan er aðeins á byrjunarreit en nú þegar hefur verksmiðjan samt endurunnið 20 tonn af plasti síðan 2017 og skapað 120 störf í Naíróbí. Að auki eru Gjenge múrsteinar hagkvæmur valkostur á markaðnum. Þeir kosta um það bil $ 7,70 á fermetra, á móti $ 98 á fermetra garð þar sem notuð væri steypa sem framleidd er í Bandaríkjunum.

    Að sögn Matee hefur þetta ekki alltaf verið dans á rósum og hún segir: "Ég stökk eiginlega fram af bjargbrún án þess að hafa svo mikið sem fallhlíf. Í frjálsa fallinu var ég á sama tíma að byggja upp fyrirtækið. En er það ekki þá sem frábærir hlutir gerast?"

    Með frumkvöðlum eins og Matee kveiknar vonarljós um að hægt sé að snúa á mengunarkreppuna í heiminum. Til að lesa meira um ferli og áhrif Gjenge Makers geturðu farið á heimasíðu þeirra eða YouTube rás. Þú getur líka smellt hér til að fræðast meira um leiðir til að berjast gegn plastmengun.

    Tengdir pistlar:
    Vilt þú halda áfram að tilheyra plastkynslóðinni?
    Plast, böl eða blessun?

    Heimild EcoNews

  • BYKO leggur áherslu á sjálfbærni

    BYKO vinnur að innleiðingu fjögurra heimsmarkmiða SÞ inn í alla starfsemi fyrirtækisins.

    BYKO leggur mikið upp úr samfélagsábyrgð og sjálfbærni til framtíðar. Stjórnendur og starfsfólk leggja mikið upp úr góðum stjórnunarháttum og áherslu á jákvæð langtímaáhrif á starfsemina.

    Samfélagsábyrgð hefur verið hluti af rekstri BYKO frá stofnun þess árið 1962 en þá stunduðu eigendur garðrækt og síðar meir skógrækt til að láta gott af sér leiða til náttúrunnar, segir Berglind Ósk Ólafsdóttir, verkefnastjóri umhverfismála hjá BYKO.

    „Fyrirtækið hefur frá upphafi lagt mikla áherslu á umhverfismál og samfélagsábyrgð en nú er tímabært að hugsa lengra inn í reksturinn með sjálfbærni að leiðarljósi. Sjálfbærni byggist ekki eingöngu á umhverfismálum, heldur einnig á félagslegum þáttum, menningarmálum, heilsu og velferð og efnahagslífi.“

    Viðurkennd umhverfismerki

    BYKO hefur sett sér markmið um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, minnka myndun úrgangs, mæla árangurinn og upplýsa um stöðu mála, segir Berglind.

    „Við leggjum áherslu á að umhverfisvottuðu vörurnar okkar séu vottaðar af óháðum aðilum og að umhverfismerkin séu viðurkennd merki. Timbur er almennt umhverfisvænt byggingarefni og allt okkar timbur kemur frá sjálfbærri skógrækt en vottun á skógrækt þýðir að timbrið sé ræktað samkvæmt ákveðnum sjálfbærniviðmiðum. BYKO kaupir rekjanleikavottað timbur þar sem allir helstu birgjar fyrirtækisins eru með rekjanleikavottun.“

    Árið 2019 setti BYKO sér heildstæða sjálfbærnistefnu byggða á þeim heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna sem fyrirtækið vinnur að ásamt því að gefa út fyrstu samfélagsskýrslu fyrir rekstrarárið 2019.

    Ánægðara starfsfólk

    Berglind Ósk Ólafsdóttir verkefnisstjóri umhverfismála hjá BYKO segir það mestu máli skipta, bæði í dag og til framtíðar, að starfsfólki fyrirtækisins líði sem best í vinnunni, að upplifun viðskiptavina sé sem best og að þekking og upplýsingagjöf skili sér til neytenda, viðskiptavina, starfsfólks og birgja fyrirtækisins.

    „Helsti ávinningur samfélagsábyrgðar gefur betri og skýrari rekstur, rekstrarsparnað og hjálpar stjórnendum að greina helstu áhættuþættina, greina hvar tækifærin eru, hvar sóun er og gefur fyrirtækjum samkeppnisforskot á markaði. Starfsfólk verður einnig ánægðara, horft er til heilsu og öryggis starfsmanna og síðast en ekki síst vilja fyrirtæki mæta komandi kynslóðum þar sem þau hafa skyldur gagnvart þeim að ganga ekki um of á takmarkaðar auðlindir jarðar.“

    Vistvæn byggingarefni

    Byggingariðnaðurinn hefur lykilhlutverki að gegna í loftslagsmálum og er hann ábyrgur fyrir um 39 prósent af kolefnislosun og 40 prósent af úrgangsmyndun á heimsvísu, að sögn Berglindar.

    „BYKO ber ábyrgð í þeirri virðiskeðju og í gegnum sjálfbærnistefnu fyrirtækisins leggjum við áherslu á að geta boðið upp á vistvæn byggingarefni í öllum okkar vöruflokkum til framtíðar. Þá skiptir máli að fræðsla sé í fyrirrúmi, bæði í innra starfi, þar sem starfsfólk okkar fær reglulega þjálfun í umhverfismálum og vistvænum byggingarefnum, sem og að fræða markaðinn um vistvænt vöruframboð og geta boðið viðskiptavinum upp á þann valmöguleika að velja vistvænni efni.“

    Hvatning til nýsköpunar

    BYKO hefur einnig skilgreint vistvænt vöruframboð sem hentar vel í framkvæmdir sem eiga að vera BREEAM vottaðar, en það er ákveðið vistvottunarkerfi sem kom fyrst fram árið 1990.

    „Í dag er BREEAM með yfir 80 prósent markaðshlutdeild í Evrópu þegar kemur að mati á umhverfisáhrifum bygginga. Kerfið hefur verið mikil hvatning til nýsköpunar í byggingageiranum og er notað í yfir 70 löndum á heimsvísu. BYKO hefur því skilgreint inn á heimasíðu sinni þær vörur sem henta fyrir BREEAM annars vegar og Svaninn hins vegar.“

    Fyrir nokkrum árum tók BYKO þátt í verkefni í samstarfi með Visthús þar sem fyrsta Svansvottaða íbúðarhúsið var byggt á Íslandi.

    „Þar öðluðust starfsmenn BYKO mikla reynslu og þekkingu gagnvart vistvænum byggingum en hlutverk fyrirtækisins var að koma með vistvæn byggingarefni, annaðhvort Svansvottaðar vörur eða vörur sem væru leyfilegar í Svansvottuð hús.“

    Einnig hófst nýlega samstarf milli BYKO og Visthönnunar um byggingu Svansvottaðs einbýlishúss í Hafnarfirði.

    „Þar veitum við Visthönnun ráðleggingar varðandi efnisval. Með tilkomu þess verkefnis munum við geta miðlað þekkingu okkar áfram og öðlast nýja sýn og nálgun á Svansvottuð verkefni.“

    Auknar kröfur hins opinbera

    Í gegnum umhverfisstefnu fyrirtækisins býður BYKO upp á valmöguleikann á að kaupa vistvænni byggingarefni og hjálpa viðskiptavinum sínum með því að útvega ýmis gögn, til dæmis vottanir á verkefni sem er verið að byggja eftir ákveðnum vistvottunarkerfum, eins og til dæmis BREEAM.

    „Þetta styður til að mynda við heimsmarkmiðið um ábyrga neyslu og framleiðslu. Ríki og sveitarfélög eru í auknum mæli farin að gera auknar kröfur um að byggingaraðilar byggi eftir ákveðnum vistvottunarkerfum. Svona kerfi taka á mörgum þáttum en vægi byggingarefna er þó mismikið," segir Berglind.

    Með því að birta rétt gögn, til dæmis umhverfisyfirlýsingar eða hvers kyns vottanir sem til þarf í slík vottunarkerfi, þá er BYKO að auðvelda viðskiptavinum sínum, til dæmis hönnuðum, verkfræðingum, arkitektum og verktökum sem eru að byggja eftir slíku kerfi, að afla sér þessara gagna á auðveldari hátt.

    „Við birtum þessi gögn í gegnum vöruframboð okkar á heimasíðu BYKO og með því móti geta þeir sem þurfa sótt sér þessi gögn sjálfir og fengið þau stig sem til þarf í viðkomandi vottunarkerfi, en BREEAM vottunarkerfið byggist á stigagjöf úr ýmsum flokkum, og er byggingarefni einn af þeim flokkum.“

    Meðvituð um hlutverk sitt

    Berglind segir samfélagsábyrgð og sjálfbærni skipta BYKO mjög miklu máli til framtíðar og að stjórnendur fyrirtækisins leggi mikið upp úr góðum stjórnarháttum og áherslu á jákvæð langtímaáhrif á starfsemina.

    „Áskoranir BYKO liggja í að gera byggingariðnaðinn og byggingarefni á Íslandi umhverfisvænni. Við viljum stuðla að aukinni notkun timburs, bjóða upp á byggingarefni sem hafa ekki skaðleg áhrif á umhverfið eða heilsu fólks og minnka kolefnisspor við flutninga, hvort heldur sem er innanlands eða á milli landa.

    BYKO er leiðandi birgi byggingarefnis á Íslandi og gerir sér grein fyrir sínu hlutverki og ábyrgð.

    Sjá nánar á byko.is

    Þessi umfjöllun birtist fyrst í sérblaðinu Samfélagsábyrgð fyrirtækja, föstudaginn 25. febrúar 2021.

    frettabladid.is sótt 01/03/2021

  • Ráðherra leggur fram aðgerðaáætlun orkustefnu

    Ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, hefur lagt fram á Alþingi skýrslu um langtímaorkustefnu og aðgerðaáætlun sem ætlað er að framfylgja markmiðum hennar.

    Orkustefnan felur í sér framtíðarsýn og leiðarljós í orkumálum fyrir Ísland til 2050 og byggir á vinnu starfshóps sem skipaður var af ráðherra 2018 með fulltrúum allra þingflokka og fjögurra ráðuneyta. Var hún kynnt opinberlega í október sl. Sjá: www.orkustefna.is

    Á grundvelli stefnunnar hefur á vettvangi atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytis verið unnin aðgerðaáætlun með 38 skilgreindum aðgerðum og verkefnum sem er ætlað að framfylgja stefnunni og styðja við hana. Er sú aðgerðaáætlun nú lögð fram með skýrslu ráðherra til Alþingis sem fylgiskjal við orkustefnuna (bls. 35 og áfram).

    Aðgerðaáætlunin fylgir fimm meginstoðum orkustefnunnar um orkuöryggi, orkuskipti, orkunýtni, samfélag og efnahag og umhverfi. Undir hverri meginstoð er að finna skilgreind verkefni og aðgerðir, stöðu hverrar aðgerðar og tengingu hennar við texta orkustefnu.

    Sem dæmi um aðgerðir má nefna að stutt verði við uppbyggingu vetnis- og rafeldsneytisframleiðslu, endurbætur gerðar á regluverki um framkvæmdir, raforkuöryggi skilgreint í lögum, viðmið sett um dreifða framleiðslu og flutningsgetu milli landshluta í þágu orkuöryggis, betri yfirsýn fáist yfir jafnvægi framboðs og eftirspurnar raforku, sviðsmyndir unnar um orkuskipti á hafi, möguleikar Íslands til að verða leiðandi í orkuskiptum í flugi greindir, tækifæri til nýtingar glatvarma kortlagðar, leyfisveitingar einfaldaðar vegna uppfærslu á eldri virkjunum, dreifikostnaður raforku jafnaður um landið og breytingar gerðar á regluverki flutnings- og dreififyrirtækja með aukna hagkvæmni og lægra verð til neytenda að leiðarljósi. Sumar aðgerðirnar eru þegar komnar vel á veg.

    „Ein stærstu tíðindi orkustefnunnar er markmiðið um að Ísland verði óháð jarðefnaeldsneyti í síðasta lagi 2050 og að mínu mati eigum við að stefna að því að ná því markmiði fyrst allra landa. Það er ekki bara stórt umhverfismál heldur líka stórt efnahagsmál,“ segir Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir, ferðamála-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra.

    „Markmiðið um sjálfbæra orkuframtíð er stórt og kallar á fjölmargar aðgerðir sem hrinda þarf í framkvæmd. Það er von mín að með þeirri aðgerðaáætlun sem ég hef nú lagt fram sé búið að varða veginn með skýrum hætti til að uppfylla þá metnaðarfullu framtíðarsýn fyrir Ísland sem fram kemur í orkustefnunni,“ segir Þórdís Kolbrún.

    Orkustefnu og aðgerðaáætlunina má finna hér .

    stjornarradid.is sótt 17/02/2021

  • Íslandsbanki ger­ist að­ili að Grænni byggð

    Íslandsbanki hefur fyrstur fjármálafyrirtækja á Íslandi gerst aðili að Grænni byggð. Grænni byggð (Green Building Council Iceland) er samstarfsvettvangur um sjálfbæra þróun byggðar og var stofnað árið 2010.

    Samtökin eru hluti af World Green Building Council og eru rekin án hagnaðarmarkmiða. Samtökin vinna í rannsóknar- og þróunarverkefnum og halda reglulega fræðsluviðburði sem hvetja til stöðugra umbóta í anda sjálfbærrar þróunar hins byggða umhverfis.

    Í október 2020 birti Íslandsbanki sjálfbæran fjármálaramma, þann fyrsta sinnar tegundar á Íslandi en ramminn nær meðal annars utanum fjármögnun grænna bygginga.

    "Íslandsbanki leggur áherslu á að vera hreyfiafl til góðra verka og bjóða upp á vörur sem hvort í senn uppfylla þarfir viðskiptavina okkar og hafa jákvæð umhverfis- og samfélagsleg áhrif. Græn húsnæðislán á hagstæðum kjörum sem bankinn kynnti í síðasta mánuði eru liður í þessari vegferð en við viljum ýta undir fjárfestingu í vistvottuðu húsnæði. Enn sem komið er eru hlutfallslega fáar vistvottaðar byggingar á Íslandi í samanburði við nágrannalöndin en viðbúið að eftirspurn eftir slíku húsnæði haldi áfram að vaxa. Hlutverk Grænnar byggðar við fræðslu og rannsóknir á sviði sjálfbærrar þróunar á húsnæðismarkaði er mikilvægur liður í að þessi markaður þroskist og við erum stolt af því að styðja við þeirra góða starf með þessum hætti."
    Birna Einarsdóttir, bankastjóri Íslandsbanka

    Þórhildur Fjóla Kristjánsdóttir, framkvæmdastjóri Grænnar byggðar:

    "Gífurleg fjárfesting liggur í fasteignum á heimsvísu og um helming allrar auðlindanýtingar má rekja til byggingariðnaðarins. Innan Evrópubandalagsins er kolefnisspor byggingariðnaðarins um 35% af heildarlosun.  Aðild Íslandsbanka að Grænni byggð er merki um þá bylgju vitundarvakningar um burði fjárfesta og fjármálageirans til að beita sér fyrir sjálfbærari byggingariðnaði og rekstri bygginga. Grænni byggð fagnar því að fá til liðs við sig jafn sterkan aðila og Íslandsbanka sem fyrsta aðilann úr fjármálageiranum en aðild Íslandsbanka að Grænni byggð markar tímamót fyrir félagið, þar sem nú spanna aðildarfélög Grænni byggðar alla virðiskeðjuna í byggingariðnaði. Við hjá Grænni byggð gerum miklar væntingar til samstarfsins enda er samráð og samvinna hagaðila árangursríkasta aðferðin til framfara í átt að raunverulegum breytingum og sjálfbærari byggð."

    islandsbanki.is sótt 17/02/2021

  • Erum við að eyðileggja náttúruna með einnota grímum?

    COVID-19 er stórfellt efnahagslegt og heilsufarslegt vandamál sem veldur félagslegri og efnahagslegri röskun á áður óþekktum skala.

    Á tímum COVID-19 verðum við öll að gera auka varúðarráðstafanir til að vernda okkur gegn vírusinum. Þetta felur í sér tveggja metra regluna, sótthreinsun og notkun persónuhlífa eins og grímu og hanska. Það hins vegar veldur því að plastmengun verður enn stærra vandamál en áður. Plastmengun var vandamál löngu fyrir þennan heimsfaraldur en hefur versnað til mikilla muna. Flestar grímur eru gerðar úr endingargóðum plastefnum og þær geta verið í umhverfinu í nokkra áratugi upp í hundruð ára. Jafnvel ónotaðar grímur eru uppspretta örplasts, sem síðan kemst inn í mannslíkamann vegna rangrar förgunar.

    Heimsfaraldurinn hefur þýtt það að pantanir á einnota grímum og hönskum hefur rokið upp úr öllu valdi. Talið er að í hverjum mánuði sé um 129 milljarðar andlitsgríma og 65 milljarðar hanska notaðir og fargað á heimsvísu, á tímum covid heimsfaraldursins. Samkvæmt viðskiptaráðgjafafyrirtækinu Grand View Research hefur sala á einnota andlitsgrímum, á heimsvísu, aukist frá áætluðum 800 milljónum Bandaríkjadala árið 2019 í 166 milljarða Bandaríkjadala árið 2020.

    Dýralíf og gróður eru í hættu

    Götur, strendur og höf hafa orðið fyrir flóðbylgju af úrgangi COVID-19, eins og einnota andlitsgrímum, gúmmihönskum, handhreinsiefnum og matarumbúðum. Hundruð gríma eru dreifðar um strendur og veltast síðan um í hafinu. Sjávardýrum stafar ógn af þessu þar sem þau gleypa þetta eða flækjast í grímum og hönskum, því þau kunna eðlilega ekki að forðast þennan úrgang. Samkvæmt umhverfishópi í Hong Kong, munu meira en 1,5 milljarður einnota andlitsgríma enda í heimshöfunum á þessu ári og þannig menga sjóinn með tonnum af plasti og stofna dýralífi sjávar í hættu.

    Dýralíf sjávar er ekki bara í hættu vegna þessa, heldur sér maður reglulega myndir af viltum dýrum sem eru ósjálfbjarga og í lífshættu, við það að hafa flækst í einnota grímum. Maður fer varla um nema rekast á einnota grímur liggjandi á götum Reykjavíkur, þessar grímur fjúka gjarnan og lenda þá á óæskilegum stöðum eins og í gróðri, ám, vötnum og sjónum. Sóðaskapurinn sem af þessu hlýst er ekki bara sjónmengun heldur raunveruleg hætta sem ógnar dýralífi í nágrenni borga og bæja.

    Hvað getur þú gert?

    Hér eru nokkrar ábendingar sem vert er að hafa í huga þegar kemur að grímunotkun almennings:

    • Notaðu fjölnota grímur án einnota sía. Þvoðu þær reglulega í þvottavél eins og leiðbeiningar um efnið segir til um.
    • Reyndu að hafa með þér vara grímu svo þú þurfir ekki að nota eða kaupa einnota grímu.
    • Ef þú þarft að nota einnota grímu skaltu fara með hana heim og setja hana síðan beint í ruslatunnu með loki. Ef þetta er ekki mögulegt skaltu setja hana í næstu lokaða ruslatunnu.
    • Ekki setja einnota grímur í endurvinnsluna, þær eru ekki úr endurvinnanlegum efnum.
    • Hvað sem þú gerir, E K K I henda þeim á víðavangi!

    Til lengri tíma litið verða stjórnvöld og framleiðendur að leggja sig alla fram um að hanna grímur sem ekki munu skaða jörðina og neytendur ættu að sjálfsögðu að krefjast þess. Andlitsgrímur verða líklega skylda, alls staðar þar sem fólk kemur saman, næstu mánuðina. Það er því mikilvægt að við höfum það í huga að þegar við höfum náð tökum á þessum heimsfaraldri og almenningur verður að mestu hættur að nota einnota grímur, munu umhverfisáhrifin vara í áratugi ef ekki aldir.

    Heimildir
    Happy Eco News
    phys.org

  • Covid smá­mál í sam­an­b­urði við lofts­lags­vand­ann

    Auðjöf­ur­inn og stofn­andi Microsoft, Bill Gates, seg­ir að það að binda enda á kór­ónu­veirufar­ald­ur­inn sé „mjög, mjög auðvelt“ í sam­an­b­urði við það að snúa þró­un­inni í hlýn­un jarðar til betri veg­ar. 

    Þá seg­ir Gates að ef mann­kynið fyndi lausn á lofts­lags­vánni væri það „hið magnaðasta sem mann­kynið hef­ur nokk­urn tím­ann gert“. Í sam­tali við blaðamann BBC seg­ir Gates að fólk ætti ekki að van­meta stærð áskor­un­ar­inn­ar. 

    Eng­in for­dæmi fyr­ir vænt­an­leg­um um­skipt­um

    „Við höf­um aldrei farið í gegn­um um­skipti sam­bæri­leg þeim sem við ætl­um okk­ur í á næstu 30 árum. Það eru eng­in for­dæmi fyr­ir þessu,“ seg­ir Gates.

    Hann seg­ir tvær töl­ur mik­il­væg­ar í þessu sam­hengi, núll og 51 millj­arður. Hin síðar­nefnda stend­ur fyr­ir tonn­in af gróður­húsaloft­teg­und­um sem bæt­ast við and­rúms­loftið ár­lega en að sögn Gates þarf heims­byggðin að færa 51 millj­arð tonna niður í núll.

    Gates seg­ir að tækn­in geti aðstoðað heims­byggðina við að ná því mark­miði, ný­sköp­un­ar­átak á gríðar­stór­um skala sé svarið við lofts­lags­vánni. Gates tel­ur að þetta sé ekki mögu­legt nema rík­is­stjórn­ir heims­ins grípi til aðgerða. 

    mbl.is sótt 15/02/2021

  • Olían er á útleið

    Olíurisinn Shell segir hámarki olíuframleiðslu náð í tilkynningu frá fyrirtækinu. Hámarki hafi verið náð árið 2019 og ekki sé útlit fyrir að annað eins magn olíu verði framleitt í framtíðinni. Losun koltvísýrings hafi náð hámarki árið 2018, þar sem 1.7 gígatonnum af koltvísýringi var sleppt út í andrúmsloftið.

    Þessi tilkynning Shell ætti ekki að koma á óvart þar sem niðursveifla hefur verið á olíumörkuðum undanfarin ár. Shell afskrifaði eignir fyrir tæpa 22 milljarða dollara í fyrra og fyrir skemmstu tilkynnti bandaríski olíuframleiðandinn Exxon Mobil um 22 milljarða dollara tap á síðasta ári. Það er stærsta tap fyrirtækisins á einu ári í fjóra áratugi.

    COVID-19 faraldurinn hefur átt stóran þátt í erfiðu gengi olíufyrirtækja þar sem orkunotkun hefur minnkað og verð á olíu fallið í samræmi við það. Alþjóðaorkumálastofnunin lýsti því yfir í fyrra að „varasamt“ ástand gæti orðið viðvarandi í bransanum. Í septem­ber tók olíu­risinn í sama streng og Shell hefur nú gert og sagði að olíu­tindinum hefði verið náð og fram undan væri niður­sveifla í olíu­fram­leiðslu og notkun.

    Í tilkynningu Shell kom einnig fram að fyrirtækið stefndi að því að vera hlutlaust hvað losun koltvísýrings varðaði árið 2050, meðal annars með að auka hlut sinn í framleiðslu orku með lífeldsneyti. Rannsóknir benda hins vegar til þess að slík orkuframleiðsla sé litlu minna mengandi en framleiðsla orku með náttúrugasi og dísilolíu.

    Shell stefnir að því að hlutur lí­felds­neytis og vetnis í orku­fram­leiðslu þess verði um 10 prósent fyrir árið 2030. Það ætlar sömu­leiðis að auka fram­leiðslu orku með náttúrugasi og bæta slíka fram­leiðslu­getu um sem nemur um sjö milljónum tonna fyrir miðjan ára­tuginn. Þrátt fyrir Shell ætli sér að eyða þremur milljörðum dollara í endur­nýjan­lega orku­gjafa á komandi árum eyðir það enn tugum milljarða dollara í leit að olíu og náttúrugasi.

    Þó svo að Shell telji að há­marks­fram­leiðslu olíu sé náð, sem eru góðar fréttir fyrir um­hverfið, mun það hafa slæm á­hrif á starfs­fólk þess. Það gerir ráð fyrir að aukin fram­leiðsla orku með endur­nýtan­legum að­ferðum leiði til þess að um tíu prósentum af starfs­fólki þess verði sagt upp.

    frettabladid.is sótt 15/02/2021

  • Byggjum grænni framtíð

    Athygli er vakin á opnum kynningarfundi um spennandi samstarfsverkefni stjórnvalda og hagaðila byggingariðnaðarins um vistvænni mannvirkjagerð.

    Verkefnið heitir Byggjum grænni framtíð og á rætur sínar að rekja til aðgerðar C.3 í aðgerðaáætlun stjórnvalda í loftslagsmálum.

    Viðfangsefnið felst í að afla upplýsinga um losun mannvirkjagerðar á viðmiðunarári (2018), setja markmið um að minnka þá losun til 2030 og skilgreina aðgerðir svo það takist. Síðar á þessu ári verða niðurstöðurnar gefnar út í sérstöku skjali; Vegvísi að vistvænum mannvirkjum 2030.

    Um 35 sérfræðingar víðsvegar úr byggingariðnaðinum hafa þegar hafið störf í sex hópum á vegum verkefnisins. Allir hagaðilar eru hvattir til að taka þátt í vinnustofum og samtölum sem munu fara fram á vegum hópanna á næstu vikum og mánuðum. Í vor verða svo drög að niðurstöðunum opnar fyrir umsagnir áður en endanleg útgáfa vegvísisins verður gefin út.

    Sérfræðingur HMS er verkefnastjóri verkefnisins en í verkefnastjórn sitja fulltrúar frá Grænni byggð, SI, Umhverfisstofnun, Vegagerðinni, Samtökum iðnaðarins og félagsmálaráðuneytinu.

    Á kynningarfundi verkefnisins þann 18. febrúar n.k. verður fjallað nánar um þetta spennandi og brýna verkefni, auk þess sem fulltrúar þriggja ólíkra hagaðila fjalla um tækifæri, áskoranir og ávinning varðandi vistvænni mannvirkjagerð út frá þeirra sjónarhorni.

    Teams-hlekkur á fundinn er eftirfarandi:
    https://teams.microsoft.com/l/meetup-join/19%3ameeting_Y2NiMjZiMWQtNzEyNS00MTNiLTlkNmItN2ViMGJhZTg5ZWEw%40thread.v2/0?context=%7b%22Tid%22%3a%22c7256472-2622-417e-8955-a54eeb0a110e%22%2c%22Oid%22%3a%2277abf675-972e-4f33-b250-0f1b5d4ecd16%22%7d

    Fundurinn er öllum opinn.

    Dagskrá:

    Fundarstjóri: Lárus M. K. Ólafsson, Samtök iðnaðarins

    • Þóra Margrét Þorgeirsdóttir, HMS, verkefnastjóri Byggjum grænni framtíð „Byggjum grænni framtíð; Vegvísir að vistvænni mannvirkjagerð 2030“
    • Sigríður Ósk Björnsdóttir, VSÓ/HÍ, hópstjóri í hóp 6, mælingar „Byggjum grænni framtíð; mælingar og markmið
    • Gylfi Gíslason, framkvæmdastjóri Jáverks „Byggingarverktakar byggja grænni framtíð: Tækifæri, áskoranir, ávinningur
    • Aldís Hafsteinsdóttir, formaður Sambands íslenskra sveitarfélaga „Sveitarfélög byggja grænni framtíð: Tækifæri, áskoranir, ávinningur
    • Brynjólfur Bjarnason, viðskiptastjóri hjá Íslandsbanka „Fjármálastofnanir byggja grænni framtíð: Tækifæri, áskoranir, ávinningur
    • Spurt og svarað í lok fundar

    Frekari upplýsingar um verkefnið verða aðgengilegar á vefsíðunni byggjumgraenniframtid.is, sem verður opnuð formlega á kynningarfundinum.

    Þau sem vilja fá tölvupósta með tilkynningum um vinnustofur og aðrar vörður verkefnisins eru hvött til að skrá sig hér: http://eepurl.com/hqgnYX

    hms.is sótt 15/02/2021

  • Upp­bygg­ing á grænni borg fyr­ir 300 millj­arða

    Á næstu tíu árum ætla Reykja­vík­ur­borg og tengd­ir aðilar að fjár­festa 300 millj­örðum króna í að byggja upp græna borg. Mestu fjár­fest­ing­arn­ar verða á næstu þrem­ur árum.

    Þetta kom fram í máli Dags B. Eggerts­son­ar borg­ar­stjóra á kynn­ing­ar­fundi um græna planið og fjár­fest­ingu Reykja­vík­ur og fyr­ir­tækja borg­ar­inn­ar.

    Dag­ur sagði borg­ina vera að þró­ast í græna átt og að þörf sé á sókn­aráætl­un þess efn­is. Hann sagði áskor­an­ir vera fyr­ir hendi, bæði vegna sam­drátt­ar í lands­fram­leiðslu og at­vinnu­leys­is, en auk þess um­hverf­is­leg­ar áskor­an­ir m.a. í tengsl­um við lofts­lags­breyt­ing­ar.

    Hann sagði borg­ina vilja flýta fjár­fest­ing­um eins mikið og hægt er á næstu árum og bætti við að framtíðar­sýn borg­ar­inn­ar væri kol­efn­is­laust borg­ar­sam­fé­lag sem væri blóm­legt og heil­brigt. Verið væri að fjár­festa í vax­andi borg, öfl­ugri upp­bygg­ingu íbúðar­hús­næðis og græn­um innviðum sam­gangna.

    Sömu­leiðis nefndi Dag­ur að gríðarleg fjár­fest­ing væri fyr­ir­huguð í sta­f­rænni umbreyt­ingu á þjón­ustu borg­ar­inn­ar.

    1.000 íbúðir í bygg­ingu á hverju ári

    Sem dæmi um mestu fjár­fest­ing­ar borg­ar­inn­ar á næstu mánuðum sagði hann að 320 millj­ón­ir króna færu í innviði í Úlfarsár­dal, 250 millj­ón­ir í innviði fyr­ir íbúðabyggð á Ártúns­höfða, auk þess sem hann nefndi m.a. Bryggju­hverfið og Voga­byggð.

    Hann sagði borg­ina sjá fyr­ir sér að a.m.k. 1.000 íbúðir fari í bygg­ingu á hverju ári og að um 3.000 íbúðir verði í bygg­ingu á hverj­um tíma næstu árin í Reykja­vík.

    Til stend­ur að leggja 2,7 millj­arða króna í sam­göngu­innviði í borg­inni á þessu ári. Þar af fara 600 millj­ón­ir króna í sam­göngusátt­mála. End­ur­nýjuð hjól­reiðaætl­un verður lögð fram. „Við ætl­um að verða hjól­reiðaborg sem er framúrsk­ar­andi á alþjóðleg­an mæli­kv­arða,“ sagði borg­ar­stjór­inn.

    Mikla­braut og Sæ­braut í stokk

    Hann benti á að borg­ar­lín­an verði fyr­ir­ferðar­mik­il þegar fyrstu áfang­arn­ir þar fara af stað. „Við mun­um líka sjá ótrú­lega já­kvæða umbreyt­ingu borg­ar­inn­ar með að Mikla­braut og Sæ­braut fari í stokk,“ sagði hann og nefndi að um­ferðin verði ró­legri á yf­ir­borðinu. Hjóla- og göngu­stíg­ar verði betri og að göt­ur þró­ist í borg­ar­göt­ur með grænna yf­ir­bragði og aðstöðu fyr­ir alla sam­göngu­máta.

    Dag­ur minnt­ist á fjölda upp­bygg­ing­ar­svæða í Vatns­mýr­inni í tengsl­um við at­vinnu­lóðir. Lang­stærsta svæðið væri Land­spít­al­inn en Vís­indag­arðasvæði Há­skóla Íslands væri einnig mjög stórt. Einnig er von­ast eft­ir meiri upp­bygg­ingu á svæði Há­skól­ans í Reykja­vík á næst­unni.

    Einnig nefndi hann kvik­myndaþorpið í Gufu­nesi. Ég er ekki viss um að fólk átti sig á því hvað við erum hratt að þróa kvik­myndaþorp,“ sagði hann og bætti við að fleiri fyr­ir­tæki en RVK Studi­os væru kom­in þangað. Fleiri lóðir til um­sókn­ar verði aug­lýst­ar á næstu vik­um.

    Útivist­ar­svæði á Hólms­heiði

    Borg­in ætl­ar jafn­framt að setja 10 millj­arða króna á þrem­ur árum í sta­f­ræna umbreyt­ingu, þ.e. upp­færslu upp­lýs­inga­kerfa og breytta þjón­ustu. „Við erum að tala um ein­föld­un á því að nálg­ast borg­ina,“ sagði hann.

    Lýs­ing í borg­inni mun taka stakka­skipt­um með LED-væðingu götu­ljósa og nýtt úti­vist­ar­svæði á Hólms­heiði verður opnað. Það kall­ast Aust­ur­heiðar. „Þetta er kannski nýja Heiðmörk­in okk­ar,“ sagði hann og nefndi einnig að þrír millj­arðar króna verði sett­ir í innviði grunn­skóla árið 2021. Meðal ann­ars eru fyr­ir­hugaðir nýir grunn­skól­ar í Skerjaf­irði, Voga­byggð og á Ártúns­höfða.

    mbl.is sótt 12/02/2120

  • Já­kvæðar frétt­ir af óson­lag­inu

    Magn svo­nefndra CFC-efna í and­rúms­loft­inu er farið að drag­ast sam­an á nýj­an leik. Magn þeirra hafði dreg­ist sam­an til muna síðustu ár, allt þar til árið 2018 þegar rann­sókn­ir sýndu ólög­lega fram­leiðslu efn­anna í Aust­ur-Kína. Sú fram­leiðsla var stöðvuð og virðist sem það hafi dugað til að snúa þró­un­inni í rétta átt á ný. BBC grein­ir frá.

    CFC-efni eru hættu­leg óson­lagi jarðar, sem vernd­ar jörðina fyr­ir út­fjólu­blá­um geisl­um sól­ar­inn­ar. Gat á óson­lag­inu var upp­götvað árið 1985. Árið 1987 komust ríki heims að sam­komu­lagi um bann við notk­un efna sem valda eyðingu á óson­lag­inu, og var notk­un þeirra tak­mörkuð ár frá ári þar til blátt bann tók gildi árið 2010. 

    Síðan þá hef­ur gatið á óson­lag­inu dreg­ist sam­an til muna. Hef­ur ár­ang­ur­inn þótt til marks um hvað hægt er að af­reka þegar ríki heims taka sig sam­an um aðgerðir í þágu um­hverf­is­ins. 

    mbl.is sótt 11/02/2021

  • Eru tækifæri í kolefnisbindingu?

    Höfundur: Sveinn Margeirsson, Ólafur Margeirsson og Sigurlína Tryggvadóttir greinin var birt í Bændablaðinu

    Kolefnisbinding hefur verið talsvert til umræðu á síðustu árum og verður eflaust áfram, einfaldlega vegna aðgerða víða um heim til að bregðast við loftslagsvandanum. Til þess þarf bæði að draga úr kolefnislosun sem og að auka kolefnisbindingu. Kolefnisbinding í landi er ein af lykilaðgerðum verkefnisins Nýsköpun í norðri (NÍN), en það er samstarfsverkefni Þingeyjarsveitar og Skútustaðahrepps. Hluti af NÍN er verkefnið KOLNÍN, en það snýr að fýsileikagreiningu kolefnisbindingar á starfssvæði NÍN. 

    Geta lands til kolefnisbindingar er mikil. Hún fer eftir landnotkun og sem dæmi má reikna með að kolefnisbinding asparskógar sé að jafnaði um 18 tonn á hektara á ári, skv. niðurstöðu fagráðstefnu Skógræktarinnar árið 2019. Binding í ræktuðum birkiskógi er mun minni, en þó umtalsverð, eins og meðfylgjandi tafla um kolefnisbindingu í ræktuðum skógi sýnir.

    Ef gengið er út frá landkostum á NÍN-svæðinu og hóflegri nýtingu lands til kolefnisbindingar, má gera ráð fyrir að kolefnisbinding þar geti verið 300-500 þúsund tonn á ári. Mikilvægt er að kolefnisbinding fari saman við önnur landnot og skipulag lands og er því til skoðunar hjá Þingeyjarsveit og Skútustaðahreppi (NÍN) að taka kolefnisbindingu í landi sérstaklega til athugunar við uppfærslu aðalskipulags sveitarfélaganna.

    Markaðurinn með kolefnisbindingu

    Kolefnisbinding er þjónusta sem stórfyrirtæki jafnt sem einstaklingar borga fyrir, m.a. til að ná eigin markmiðum um nettó kolefnislosun. Verðlagning á kolefnisbindingu er nokkuð sem margir velta fyrir sér. Verðlagning fer m.a. eftir kolefnisbindingaraðferð og staðsetningu. Þannig bjóða sumir landeigendur í þróunarlöndum upp á kolefnisbindingu fyrir ca. 5 USD/tonn í formi þess að vernda gamla skóga en grónir skógar binda meira en nýskóglendi og kosta minna í umsýslu, sérstaklega í þróunarlöndum þar sem laun eru lág. Þegar kemur að nýskógrækt á Íslandi má nefna Kolvið, sem þjónustar fjölda íslenskra fyrirtækja með kolefnisbindingu fyrir um 17 USD / tonn. 

    Markaðurinn með kolefnisbindingu mun væntanlega stækka á næstu árum, einfaldlega vegna vaxandi eftirspurnar eftir þjónustunni. Sú eftirspurn verður drifin af bæði fyrirtækjum sem hinu opinbera. Má nefna Þýskaland sem hefur byrjað að heimta kolefnisgjald fyrir hvert tonn af CO2 útblæstri vegna húshitunar með olíu eða vegna samgangna. Gjaldið í dag er 25 EUR / tonn en það mun hækka í 30 EUR / tonn á næsta ári og verða nálægt 60 EUR / tonn eftir fimm ár. Þetta kolefnisgjald mun stuðla að minni útblæstri og aukinni eftirspurn eftir kolefnisbindingu. 

    Fyrirtæki í Evrópu með stór kolefnisfótspor, þ.m.t. álfyrirtæki á Íslandi, eru einnig skyldug til að taka þátt í kolefniskvótamarkaði Evrópusambandsins (EU Emission Trading Scheme). Tonn af kolefnisútblæstri kosta þar ríflega 30 EUR (m.v. EUR 9 fyrir þremur árum síðan) en fyrirtæki geta minnkað kostnað sinn vegna kaupa á kolefniskvóta með því að kaupa kolefnisbindingu. 

    Þá er fjöldi fyrirtækja byrjuð að byggja upp kolefnisjöfnunarsjóði sem notaðir verða til að kaupa kolefnisbindingu í náinni framtíð. Má nefna Swiss Re tryggingafélagið í Sviss sem dæmi en það borgar 100 USD fyrir hvert tonn af COútblæstri sem fyrirtækið er ábyrgt fyrir í sjóð sem verður notaður til að kaupa kolefnisbindingu í náinni framtíð. Meðlimir „Nettó Núll Útblástur” hópsins (Net-zero Asset Owner Alliance) munu einnig þurfa á kolefnisbindingu að halda en þessi 33 fyrirtæki, með heildareignir yfir 5.100 milljarða dollara, hafa lýst því yfir að valda engum útblæstri árið 2050. Til þess þurfa þau að minnka útblástur annars vegar og kaupa kolefnisbindingu hins vegar.

    Kolefnisbinding sem tækifæri fyrir íslenska landeigendur

    Það er eðlilegt að spurt sé hvort tækifæri séu í kolefnisbindingu fyrir íslenska bændur og aðra landeigendur. Um er að ræða nýlegan markað sem er enn að þroskast. Tíminn verður að leiða í ljós hversu mikil tækifærin eru, en það er vitanlega að miklu leyti í höndum þeirra sem þróa þau áfram. Líklegt verður að teljast að kolefnisskattar verði lagðir á og jafnframt að ferðahegðun muni að einhverju leyti taka mið af viðhorfum gagnvart kolefnisjöfnunar. Sökum þessa hafa aðgerðir NÍN miðað að samþættum áhrifum, eins og sýnt er á meðfylgjandi skífuriti.

    Sveinn Margeirsson, verkefnisstjóri NÍN og sveitarstjóri Skútustaðahrepps

    Ólafur Margeirsson hagfræðingur

    Sigurlína Tryggvadóttir landfræðingur

    bbl.is sótt 09/02/2021

  • Losun á hvern farþega eykst þegar fáir eru um borð

    Það hefur skiljanlega dregið mjög úr losun gróðurhúsalofttegunda frá flugi allt frá því að heimsfaraldurinn hófst. Þetta endurspeglast í mánaðarlegum uppgjörum Wizz Air en félagið er eitt örfárra flugfélaga sem upplýsir mánaðarlega um mengun af starfseminni.

    Í nýliðnum janúar nam losun á koltvísýringi í tengslum við flug Wizz Air um 73 þúsund tonnum. Á sama tíma í fyrra nam losunin 306 þúsund tonnum. Samdrátturinn nemur 76 prósentum.

    Nú eru þotur Wizz Air hins vegar ekki eins þéttsetnar og áður og því dreifist losunin á færri farþega. Af þeim sökum var mengunin á hvern einasta farþega 35 prósent hærri en í janúar en á sama tíma í fyrra.

    turisti.is sótt 06/02/2021

  • Þór­dís vill sjá vetn­is­fram­leiðslu á Íslandi

    Þór­dís Kol­brún Gylfa­dótt­ir, ferðamála-, iðnaðar- og ný­sköp­un­ar­ráðherra, sagði á fundi Samorku í dag að hún vildi að tek­in yrði ákvörðun um að hefja vetn­is­fram­leiðslu hér á landi.

    Þór­dís tók þátt í pall­borðsum­ræðum á fund­in­um sem bar yf­ir­skrift­ina Græn end­ur­reisn.

    Þór­dís sagði Íslend­inga að ein­hverju leit lifa á fornri frægð þegar kem­ur að orku­mál­um, en hér hafi verið ákveðið að leggja hita­veit­ur og nýta end­ur­nýj­an­lega orku. Þá sagði Þór­dís Íslend­inga ekki mega sofna á verðinum, halla sér aft­ur og bíða eft­ir að tæki­fær­in komi. Alls staðar ann­ars staðar í heim­in­um sé verið að þróa end­ur­nýj­an­lega orku­gjafa sem muni veita orku­markaði á Íslandi sam­keppni. 

    „Við höf­um ákveðið for­skot, en það verður ekki hjá okk­ur enda­laust. Ef við tök­um þessa ákvörðun þýðir það líka að reglu­verkið þarf að styðja við það, sem er í dag of flókið, það þarf frek­ari raf­orku­fram­leiðslu í þau verk­efni og það þarf þá sátt um það,“ sagði Þór­dís.

    Páll Erland, fram­kvæmda­stjóri Samorku. Ljós­mynd/​Aðsend

    Frum­vörp sem tak­marka tæki­fær­in

    Páll Erland, fram­kvæmda­stjóri Samorku, sagði að um all­an heim sé verið að huga að end­ur­reisn hag­kerfa eft­ir far­ald­ur­inn, sam­hliða því að draga úr kol­efn­is­fót­spor­um. Þá sagði hann það blasa við að spurn eft­ir grænni orku og græn­um lausn­um muni aukast mikið. 

    Páll sagði frum­vörp liggja fyr­ir á Alþingi sem bein­lín­is tak­marki aðgengi þjóðar­inn­ar og kom­andi kyn­slóða að end­ur­nýj­an­leg­um orku­auðlind­um sín­um á stór­um hluta lands­ins og tak­marki þar með þátt­töku Íslands í þeirri veg­ferð. Vís­ar Páll þá í ramm­a­áætl­un þrjú og frum­varp um miðhá­lend­isþjóðgarð.

    Hann sagði þau einnig draga veru­lega  úr mögu­leik­um á styrk­ingu eða upp­bygg­ingu grænna orku­innviða sem framtíðin gæti kallað á.

    „Ísland hef­ur allt til að bera til að grípa þau tæki­færi sem við okk­ur blasa og ná fram grænni end­ur­reisn ef við bara tök­um hönd­um sam­an og lát­um af því verða,“ sagði Páll.

    mbl.is sótt 04/02/2021

  • Mikilvægt að missa ekki móðinn vegna loftslagvandans

    „Ég held að fólk ætti að reyna að temja sér að vera ekki kvíðið heldur fullt eftirvæntingar eftir því að fá að vera þátttakandi í þeirri kynslóð sem breytti,“ segir Elín Hirst, sem kemur ásamt Sævari Helga Bragasyni að gerð nýrrar þáttaraðar um lausnir á loftslagsvandanum.

    Sævar Helgi Bragason og Elín Hirst standa að nýju sjónvarpsþáttunum Hvað getum við gert? sem eru sjálfstætt framhald þáttanna Hvað höfum við gert? Í fyrri þáttaröðinni var farið yfir áhrif okkar á loftslagið og það tjón sem hefur orðið af mannavöldum og afleiðingar þess. Í nýju þáttunum er aftur á móti fjallað um fjölbreyttar lausnir við loftslagsvandanum. Lausnirnar eru ólíkar en eiga það allar sameiginlegt að gera lífið á jörðinni enn betra. 

    Þættirnir hófu göngu sína á RÚV. 1. febrúar og eru aðgengilegir í spilaranum.

    „Það er akkúrat svo mikilvægt að fólk missi ekki móðinn,“ segir Elín Hirst í Mannlega þættinum á Rás 1. „Þetta er verkefni sem við verðum að takast á við og það sem er svo fallegt í þessu er að mannkynið hefur tekist á við ótrúlega erfið verkefni í gegnum tíðina. Við höfum verið að takast við eitt verkefni og það er COVID og finna upp bóluefni á einu ári, það lögðust allir á eitt og það er þannig sem við ættum að takast á við loftslagsvandann.“

    Hún segir að fólk ætti að temja sér að vera ekki kvíðið yfir vandanum heldur ætti það að vera fullt eftirvæntingar eftir því að fá að vera í þeirri kynslóð sem rétti af leiðina frekar en að fallast hendur.

    Sævar Helgi tekur undir það og undirstrikar að fjöldinn skipti máli. „Einn einstaklingur út af fyrir sig hefur lítið að segja en ef massinn gerir það þá breytir það ansi miklu. Það er það sem við þurfum á að halda. Við þurfum að fá kerfisbreytingar í gegn og það gerum við ekki nema með því að fólk viti hvert vandamálið er og trúi því einlæglega með varfærinni bjartsýni að við getum leyst þetta vandamál. Þessar lausnir eiga það sameiginlegt að gera lífið á jörðinni betra. Loftið sem við öndum að okkur verður hreinna, hver vill ekki fá hreinna loft í lungun sín? Vatnið verður heilbrigðara líka, vistkerfin sem sjá okkur fyrir matvælum og koma kannski í veg fyrir að sjúkdómar berist úr dýraríkinu í okkur eins og við þekkjum í dag. Ef við förum betur með spörum við auðlindir, eigum meiri peninga og frítíma. Allar lausnirnar miða að því að hægja pínulítið á okkur en það þarf ekki að vera slæmt fyrir hagkerfið eða lífsgæði heldur þvert á móti auka lífsgæði. Mig langar að stefna þangað.“

    Þau segja umfjöllunarefni þáttanna vera margbreytileg. Það kom okkur skemmtilega og þægilega á óvart í raun og veru hvað hefur áunnist mikið síðan við gerðum hina þættina,“ segir Elín. „Við byrjuðum á þeim 2017 og þeir fóru í loftið vorið 2019 og þá fannst okkur lítið vera að gerast í svona lausnamálum á því hvernig við ættum að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda á Íslandi. Nú þegar við mætum á svæðið þá er svo mikil gróska og svo mikið að gerast að það er alveg frábært. Í raun og veru eru loftslagsmál orðin öll mál, það er í rauninni ekki til neitt sem heitir loftslagsmál heldur snertir þetta allt sama hvar við berum niður.“

    Hvað getum við gert? eru örþættir, um 6-8 mínútur hver, og þar er fjallað um eina lausn á loftslagsvandanum í hverjum þætti. „Við fjöllum til dæmis um rafbílavæðingu, örflæði, landgræðslu og hvernig við getum komið í veg fyrir ofbeit, um raforkukerfi heimsins og vonandi einhvern tímann menntun stúlkna líka, sem er mjög mikilvægt loftslagsmál í leiðinni. Það sem er svo frábært við þetta vandamál, jafnvel þó það sé stundum dimmt yfir því og dómsdagslegt, þá eru lausnirnar svo frábærar og algjörlega tilefni til að vera bjartsýnn. Því það er allur heimurinn núna að færast í þá átt að leysa þetta vandamál í sameiningu.“

    Markmið þáttanna er að valdefla fólkið í landinu og í framhaldi af því virkja lýðræðið, segir Elín. „Þannig að það geti tekið þátt í umræðu, myndað sér skoðun, haft hugtökin á hreinu þegar rætt er um þessi mál, gert sig gildandi og svo farið og kosið þá fulltrúa sem það telur að muni vinna að þeim málum sem er þeim hjarta næst.“

    ruv.is sótt 02/02/2021

  • Flestir telja loftslagsbreytingar fela í sér neyðarástand

    Tveir af hverjum þremur telja að loftslagsbreytingar feli í sér neyðarástand og flýta verði aðgerðum til að bregðast við loftslagsvánni.

    Alþjóðleg skoðanakönnun Sameinuðu þjóðanna, sem náði til 1,2 milljóna manna, sýnir að tveir af hverjum þremur telja að loftslagsbreytingar feli í sér neyðarástand og flýta verði aðgerðum til að bregðast við loftslagsvánni. Niðurstöður úr þessari víðtækustu könnun á viðhorfum til loftslagsbreytinga voru kynntar í morgun hálfu Þróunarstofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNDP).

    Könnunin náði til íbúa fimmtíu landa sem telja rúmlega helming allra jarðarbúa, meðal annars hálfrar milljónar ungmenna, yngri en átján ára. „Niðurstöðurnar sýna með skýrum hætti að brýnar loftslagsaðgerðir hafa víðtækan stuðning meðal fólks um allan heim, þvert á þjóðerni, aldur, kyn og menntunarstig,“ segir Achim Steiner, framkvæmdastjóri UNDP, í fréttatilkynningu.

    Þátttakendur í könnuninni voru spurðir að því hvort þeir líti á loftslagsbreytingar sem neyðarástand og hvort þeir styddu átján stefnumið á sex sviðum: efnahag, orku, samgöngum, matvælum og búskap, náttúru, og vernd fólks.

    Í frétt UNDP eru nefnd dæmi um niðurstöður. Þar kemur meðal annars fram að í átta af tíu löndum með mestu losun gróðurhúsalofttegunda frá orkufyrirtækjum styðji meirihlutinn endurnýjanlega orku. Einnig kom fram hjá þátttakendum í níu af hverjum tíu löndum, þar sem þéttbýli er hvað mest, mikill vilji til þess að draga úr loftmengun með rafbílum, almenningssamgöngum og reiðhjólum.

    Fjölgun dómsmála

    Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna (UNRIC) greinir frá því að sífellt verði algengara að leitað sé til dómstóla til að freista þess að fá ríkisstjórnir og fyrirtæki til að takast á við loftslagsbreytingar. „Jafnt börn sem frumbyggjar hafa höfðað mál,“ segir í fréttinni sem byggir á nýrri skýrslu Umhverfisstofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNEP). Þar kemur fram að síðustu fjögur ár hafi verið höfðuð 1550 mál af þessu tagi í 38 ríkjum. Þar að auki hefur eitt verið höfðað fyrir Evrópudómstólnum. Flest málin eru í Bandaríkjunum eða 1200 en 350 samtals í öllum öðrum ríkjum.

    „Þessi flóðbylgja mála hefur ýtt undir löngu tímabærar breytingar,“ er haft eftir Inger Andersen forstjóra UNEP í fréttinni. „Skýrslan sýnir að loftslagsmálaferli hafa þvingað ríkisstjórnir og fyrirtæki til að taka upp metnaðarfyllri aðgerðir til að milda og aðlagast loftslagsbreytingum.“

    Þessi grein er hluti af samstarfi Vísis og utanríkisráðuneytisins um miðlun frétta af þróunarsamstarfi Íslands um allan heim. Fréttin birtist fyrst í Heimsljósi, upplýsingaveitu utanríkisráðuneytisins um þróunar- og mannúðarmál.

    visir.is sótt 02/02/2021

  • Vilja endurheimta tvöfalt meira í ár en í fyrra

    Votlendissjóður endurheimti 135 hektara af votlendi í fyrra og stefnir á tvöfalt meira í ár. Góð tíð í haust gerði mögulegt að fylla upp í skurði fram að jólum.

    Snjóþyngsli síðasta vetur gerðu að verkum að ekki var hægt að ráðast í endurheimt á fyrri hluta ársins 2020, eins og Votlendissjóður lagði fyrst upp með. Því hófst ekki endurheimt fyrr en á seinni hluta ársins, að loknum varptíma.

    Einar Bárðarson, framkvæmdastjóri Votlendissjóðs, segir að góð tíð í haust, sem entist allt fram í janúar, hafi hins vegar orðið til þess að hægt var að moka ofan í skurði fram að jólum.

    „Á vetrarsólstöðum, 22. desember, þar voru verktakarnir með okkur að klára. Því að létt frost, jafnvel mikið frost, er ekki endilega vandamál í endurheimt. “

    Í fyrra endurheimti Votlendissjóður rúmlega 130 hektara á fjórum jörðum og Landgræðslan endurheimti álíka mikið. 

    „Báðir aðilar eru að endurheimta meira 2020 en 2019 þannig að þetta fer hægt og rólega upp á við og við erum með væntingar um að ná að tvöfalda það á þessu ári, allavega. Það hefur verið okkar áhyggjuefni að fá fleiri jarðir til samstarfs en það hefur verið að koma núna í janúar og við erum bara mjög brött og bjartsýn fyrir þetta ár.“

    Mat Umhverfisstofnunar er að landnotkun, þar á meðal framræst votlendi, sé ástæðan fyrir um 65 prósentum af losun gróðurhúsalofttegunda á Íslandi. Þá kemur fram í skýrslu sem unnin var fyrir Samtök sunnlenskra sveitarfélaga á síðasta ári að endurheimt votlendis sé áhrifaríkasta leiðin til að draga úr losun. Þar segir að rekja megi 85 prósent losunarinnar á Suðurlandi til landnotkunar.

    rus.is sótt 02/02/2021

  • „Hrika­legt“ að sjá ís­lensku jökl­ana hverfa

    „Nú og þá: hverf­andi jökl­ar Íslands,“ er yf­ir­skrift um­fjöll­un­ar BBC um ís­lenska jökla sem hafa munað fíf­il sinn feg­urri og eru nú á und­an­haldi. Þar er rætt við feðgana Col­in og Kiern­an Baxter. Col­in Baxter, faðir­inn, er ljós­mynd­ari og kom hingað til lands árið 1989 og myndaði Skafta­fells­jök­ul. 30 árum síðar fór Kiern­an Baxter til Íslands og myndaði sama jök­ul.

    Breyt­ing­in sem sjá má á mynd­um þeirra feðga, sem eru aðgengi­leg­ar á vef BBC, er veru­lega mik­il enda Skafta­fells­jök­ull nú mun minni en áður. Vís­inda­menn gera ráð fyr­ir því að hann hafi minnkað um 400 fer­kíló­metra vegna hlýn­un­ar jarðar. 

    Bráðnun jökla vís­bend­ing um lofts­lags­breyt­ing­ar

    „Ég ólst upp við að heim­sækja þessa mögnuðu staði og öðlaðist skiln­ing á ró­leg­um krafti þessa land­lags,“ sagði Kire­an Baxter, sem starfar sem lektor við há­skól­ann í Dundee. 

    „Per­sónu­lega finnst mér hrika­legt að sjá jökl­ana breyt­ast svona gíf­ur­lega á und­an­förn­um ára­tug­um. Á yf­ir­borðinu er oft erfitt að sjá um­fang lofts­lags­breyt­inga en hér sjá­um við skýrt hversu al­var­legt ástandið er,“ sagði Kier­an Baxter. 

    Á heimsvísu er bráðnun jökla tal­in ein helsta vís­bend­ing­in um það hvernig lofts­lag heims­ins hlýn­ar.

    mbl.is sótt 01/02/2021

  • Orðsporið líklegasti hvatinn til aðgerða

    „Mér fannst áhugavert hvaða þættir það eru sem hafa mest áhrif á að fyrirtæki bregðist við. Niðurstöður sýndu að orðspor fyrirtækisins er sá þáttur sem hefur mest áhrif á að fyrirtæki bregðist við loftslagsbreytingum með aðgerðum en fjárfestar virðast hafa minnstu áhrifin. Þetta gefur vísbendingu um að margir íslenskir fjárfestar geri ekki miklar kröfur til stjórnenda um að bregðast við loftslagsbreytingum með aðgerðum og markmiðum,“ segir Rakel Sævarsdóttir sérfræðingur hjá Deloitte meðal annars um það, hvað henni finnst sérstaklega áhugavert í niðurstöðum nýrrar stjórnendakönnunar þar sem staða 300 stærstu fyrirtækja landsins var tekin á því hvar þau eru stödd í grænni vegferð.

    Í þessari viku hefur Atvinnulífið á Vísi fjallað um stöðu íslensks atvinnulífs með tilliti til sjálfbærni.

    Könnunin var framkvæmd af Deloitte í nóvember síðastliðnum. Þátttakendur voru í 98% tilvika stjórnendur sem sitja í framkvæmdastjórn en dreifðist nokkuð jafnt yfir helstu atvinnugreinar landsins. Helmingur þátttakenda voru stjórnendur í fyrirtækjum með 100 eða fleiri starfsmenn. Að sögn Rakelar var markmið könnunarinnar að meta stöðu íslenskra fyrirtækja í aðgerðum til að sporna við loftlagsbreytingum en eins að auka skilning á viðbrögðum stjórnenda í loftlagsmálum.

    Ný viðskiptatækifæri í augsýn

    Þátttaka í könnun dreifðist nokkuð jafnt yfir helstu atvinnugreinar landsins og segir Rakel að engin ein atvinnugrein virðist skara fram úr né vera að draga lappirnar í aðgerðum í loftlagsmálum.

    Þá segir Rakel ánægjulegt að sjá að hátt í 100% þátttakenda telur sig skilja með hvaða hætti fyrirtæki þeirra hefur áhrif á loftlagsmál.

    En stjórnendur eru líka að sjá ný tækifæri.

    „Ríflega 2/3 þátttakenda telja að aðgerðir í loftslagsmálum stuðli að nýjum viðskiptatækifærum. Þetta eru mikilvægar upplýsingar og gefa vísbendingar um að stjórnendur eru jákvæðir gagnvart því að bregðast við loftslagsmálum með aðgerðum,“ segir Rakel.

    Þrátt fyrir þetta sýna niðurstöður að aðeins þriðjungur stjórnenda svöruðu að sjálfbærni væri hluti af viðskiptamódeli fyrirtækja.

    Þegar við tölum um sjálfbært viðskiptalíkan er átt við að fjárhagsleg markmið fyrirtækja samræmast umhverfis- og samfélagslegum gildum þess. Virði fyrirtækisins og allra haghafa er því hámarkað með sameiginlegt virði að leiðarljósi.“

    Þá virðast mörg fyrirtæki hafa sett sér markmið án þess að árangur sé mælanlegur.

    „Við spurðum stjórnendur hvort fyrirtækin hafi sett markmið um að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og hvort þau væru mælanleg. 

    Í ljós kom að 2/3 fyrirtækja hafa sett markmið sem endurspeglast í að ná kolefnishlutleysi, draga úr losun um ákveðið hlutfall og/eða hafa sett sér markmið sem styðja við markmið Parísarsáttmálans um að hlýnun jarðar fari ekki yfir 1,5°C.

    Aftur á móti voru aðeins helmingur stjórnenda sem sögðust setja mælanleg markmið sem þýðir að einhver af fyrirtækjunum sem hafa sett sér markmið um að draga úr losun hafa ekki sett mælanleg markmið. Og eru það frekar áhugaverðar niðurstöður,“ segir Rakel.

    Næst á dagskrá er…

    Rakel segir líklegt að áhersla fyrirtækja á aðgerðir muni aukast á næstu árum. Til dæmis sýndu niðurstöður að í dag telja 59% stjórnenda að aðgerðir í loftlagsmálum séu mikilvæg fyrir fyrirtækin í dag en þetta hlutfall hækkaði í 88% þegar spurt er um hversu mikilvægar aðgerðir verða eftir þrjú ár.

    „Að mínu mati er mikilvægast að fyrirtækin setji sér stefnu í umhverfismálum sem studd eru með markmiðum sem eru mælanleg."

    "Það hljóta flestir stjórnendur að vera sammála því að ef ná á ákveðnum árangri í rekstri er mikilvægt að setja mælanleg markmið til að fylgjast með þróuninni og meta hvort árangur hafi náðst. Það sama ætti því að gilda fyrir loftslagsmál."

    Tengt þessu er mikilvægt að fyrirtæki birti upplýsingar um aðgerðir sínar í loftslagsmálum auk annarra sjálfbærniþátta á aðgengilegan og skýran hátt,“ segir Rakel.

    Rakel segir ánægjulegt að 77% yfirstjórna, þ.e. framkvæmdastjórna og stjórna fyrirtækja, segjast vera með loftlagsmálin ofarlega á dagskrá. Að hennar mati þyrfti þetta hlutfall þó að vera hærri þannig að ákvarðanatökur um aðgerðir séu líklegri.

    Þá segir hún að þótt 2/3 fyrirtækja hafi sett sér markmið um aðgerðir þurfi þau að vera mælanleg en ekki síður hluti af viðskiptamódeli fyrirtækjanna.

    „Mikilvægt er að nefna að græna vegferðin er vegferð eins og merking orðsins ber með sér og góðir hlutir eiga það til að gerast hægt, en tíminn vinnur ekki með okkur. Það er því mikilvægt að fyrirtæki hefji vegferðina í dag ef hún er ekki nú þegar hafin,“ segir Rakel.

    Þá segir hún það hafa verið athyglisvert að þegar stjórnendur voru spurðir um það hvort þeir væru sammála eða ósammála því að Covid-19 hefði stuðlað að aukinni áherslu á aðgerðir í loftlagsmálum kom í ljós að ríflega 2/3 stjórnenda höfðu ekki skoðun á því eða voru ósammála.

    „Sú niðurstaða er áhugaverð þar sem sú umræða hefur verið töluvert áberandi á alþjóðavísu að Covid-19 hafi einmitt stuðlað að aukinni vitundarvakningu meðal stjórnenda fyrirtækja, stjórnvalda og almennings,“ segir Rakel.

    visir.is sótt 31/01/2021

  • 182 hleðslu­stæði tek­in í notk­un

    182 hleðslu­stæði verða tek­in í notk­un hjá ON í fe­brú­ar. Stæðin, sem staðsett eru á 32 stöðum í Reykja­vík og fjór­um stöðum í Garðabæ, eru fyr­ir tvo til sex raf­bíla í hleðslu.

    Hleðsl­un­um verður komið fyr­ir í sam­starfi við sveit­ar­fé­lög­in tvö við al­menn bíla­stæði í þeirra eigu; við skóla, versl­an­ir, sund­laug­ar og menn­ing­ar­stofn­an­ir.

    „Með þess­ari innviðaupp­bygg­ingu er tekið stórt skref til að efla orku­skipti og koma til móts við þarf­ir allra raf­bíla­eig­enda, þ.m.t. ein­stak­linga, fyr­ir­tæki og stofn­an­ir,“ seg­ir í til­kynn­ingu.

    Til að geta nýtt sér hleðslurn­ar þurfa raf­bíla­eig­end­ur að vera með ON-lyk­il. Þegar er um helm­ing­ur hleðslu­stöðvanna kom­inn upp og gert er ráð fyr­ir að klára upp­setn­ing­ar á öll­um staðsetn­ing­um á næstu vik­um.

    mbl.is sótt 31/01/2021

  • Bens­ín og olía heyri sög­unni til

    „Íslend­ing­ar hafa alla burði til að verða óháðir öðrum um orku­öfl­un og ná þannig fullu orku­sjálf­stæði. Við setj­um stefn­una á að Ísland verði jarðefna­eldsneyt­is­laust fyrst allra landa og a.m.k. ekki síðar en 2050. Það þýðir að bens­ín og olía heyri fortíðinni til en ork­una fáum við úr raf­magn­inu okk­ar og frá öðrum græn­um orku­gjöf­um, eins og vetni. Þannig get­um við upp­fyllt orkuþörf sam­fé­lags framtíðar­inn­ar á um­hverf­i­s­væn­an hátt,“ sagði Þór­dís Kol­brún Reyk­fjörð Gylfa­dótt­ir, iðnaðar- og ný­sköp­un­ar­ráðherra, á opn­um fundi Lands­virkj­un­ar um ný og græn orku­tengd tæki­færi í morg­un. 

    Hún fjallaði meðal ann­ars um lang­tíma­orku­stefnu fyr­ir Ísland, sem kynnt var í októ­ber, og seg­ir að hún feli í sér skýra sýn um sjálf­bæra orku­framtíð.

    „Orku­stefn­an var unn­in í þver­póli­tískri sátt og í sam­starfi við hagaðila, enda hafa all­ir áttað sig á mik­il­vægi þess að horfa til langr­ar framtíðar í orku- og um­hverf­is­mál­um. Það er ánægju­legt að sjá að Lands­virkj­un er vak­andi fyr­ir spenn­andi tæki­fær­um sem falla að orku­stefn­unni. Nú þegar nýt­um við nátt­úru­auðlind­irn­ar fall­vötn, vind og jarðvarma til vinnslu grænn­ar raf­orku. En við þurf­um að und­ir­búa næstu skref til að tryggja full orku­skipti á landi, í hafi og á lofti.“

    Hörður Arn­ar­son, for­stjóri Lands­virkj­un­ar, sagði að Ísland gæti leitt þróun í átt að jarðefna­eldsneyt­is­laus­um heimi og orku­fyr­ir­tæki þjóðar­inn­ar ætti að vera í far­ar­broddi á þeirri veg­ferð.

    „Við byggj­um auðvitað á sterk­um grunni, því yfir 80% af fru­morku­notk­un Íslands eru sjálf­bær. Á sama tíma þurf­um við að leggja áherslu á að skapa ný tæki­færi til nýt­ing­ar grænu ork­unn­ar okk­ar. Ég tek und­ir með ráðherra að ný orku­stefna, sem unn­in er í breiðri og góðri sátt, er af­skap­lega mik­il­væg,“ sagði Hörður. „Hún gef­ur fyr­ir­heit um að stjórn­völd muni styðja við bakið á okk­ur inn í ára­tugi orku­skipta, með hreinni og grænni framtíð,“ er haft eft­ir hon­um í frétta­til­kynn­ingu.

    Vala Valþórs­dótt­ir viðskiptaþró­un­ar­stjóri Lands­virkj­un­ar fjallaði um gagna­ver sem eru afar orku­frek. Hún benti á að hér á landi stæði þeim til boða 100% end­ur­nýj­an­leg orka, en þar að auki þyrftu þau minni orku en víða ann­ars staðar vegna þessa kalda lofts­lags sem hér er. Spáð væri 9% vexti á ári hverju næstu árin í þess­um iðnaði.

    Dagný Jóns­dótt­ir ný­sköp­un­ar­stjóri sagði gríðar­mikla aukn­ingu í spurn eft­ir raf­hlöðum, sem rekja mætti til örr­ar raf­bíla­væðing­ar í heim­in­um. Spáð væri að raf­bíla­sala yrði 10 sinn­um meiri árið 2030 en nú, sem jafn­framt þýddi mik­inn sam­drátt í út­blæstri. Dagný sagði mik­il tæki­færi fyr­ir Íslands í raf­hlöðufram­leiðslu, Lands­virkj­un hefði þegar fengið fjölda fyr­ir­spurna um málið og landið lægi vel við mörkuðum, jafnt í Norður-Am­er­íku sem Evr­ópu, að því er seg­ir í til­kynn­ingu.

    Sig­urður H. Markús­son ný­sköp­un­ar­stjóri sagði mat­væla­kerfi heims komið að þol­mörk­um. Þessi stærsta iðngrein í heimi nýtti 37% alls gróður­lend­is og 70% allr­ar ferskvatns­notk­un­ar heims væru vegna henn­ar. Mat­væla­fram­leiðsla framtíðar yrði hins veg­ar stýrt há­tæknium­hverfi. Hér væru kjöraðstæður fyr­ir sjálf­bæra mat­væla­fram­leiðslu og um leið yrði að horfa til út­flutn­ings, rétt eins og gert væri í sjáv­ar­út­vegi, enda ís­lensk­ur markaður of lít­ill til að fram­leiðslan borgaði sig.

    mbl.is sótt 27/01/2021

  • 94% minni los­un með því að hætta frakt­flugi

    Fær­eyska lax­eld­is­fyr­ir­tækið Hidd­en­fjord hætti í októ­ber öll­um vöru­flutn­ingi með flugi og með því minnkaði los­un kolt­ví­sýr­ings vegna vöru­flutn­inga fyr­ir­tæk­is­ins um 94%.

    Fyr­ir­tækið er fyrsta eld­is­fyr­ir­tækið í heimi sem tek­ur jafn af­drátt­ar­lausa ákvörðun sem dreg­ur úr kol­efn­is­los­un í takti við mark­mið Sam­einuðu þjóðanna um brýn­ar lofts­lagaðgerðir, að því er fram kem­ur í um­fjöll­un World Fis­hing & Aquacult­ure.

    Eld­islax er með mun minna kol­efn­is­spor en aðrir prótein­gjaf­ar eins og nauta-, lamba- eða svína­kjöt og með því að láta af flutn­ing­um með flugi er var­an tal­in verða mun um­hverf­i­s­vænni og sé sjálf­bær kost­ur.

    „Staðreynd­irn­ar tala sínu máli, við þurf­um öll án taf­ar að hætta að nota flug­vél­ar til vöru­flutn­inga og þannig draga úr lofts­lags­breyt­ing­um,“ seg­ir Atli Gre­ger­sen, fram­kvæmda­stjóri og eig­andi Hidd­en­fjord. „Ef við ætl­um raun­veru­lega að geta sagst vera sjálf­bært fyr­ir­tæki verðum við að taka ábyrg­ar ákv­arðanir.“

    Hef­ur vakið áhuga

    Þá seg­ir í um­fjöll­un­inni að neyt­end­a­rann­sókn­ir hafa sýnt að Hidd­en­fjord hafi tek­ist að tryggja óbreytt gæði við af­hend­ingu þrátt fyr­ir að vör­ur séu ekki leng­ur flutt­ar með flugi. „Þrátt fyr­ir að stöðvun frakt­flugs hef­ur verið mik­il breyt­ing fyr­ir marga viðskipta­vini okk­ar, erum við ánægð með að hafa sýnt fram á að við get­um tryggt okk­ar þekktu gæði – nú með miklu lægra kol­efn­is­fót­spor,“ er haft eft­ir Óla Han­sen, sölu­stjóra Hidd­en­fjord.

    Bæt­ir Óli við að breyt­ing­in hafi gert það að verk­um að nýir kaup­end­ur sem hafa sér­stak­an áhuga á sjálf­bærni sýni vör­um Hidd­en­fjord áhuga.

    Ákvörðun fyr­ir­tæk­is­ins er nokkuð önn­ur en tíðkast hef­ur í grein­inni, en leitað hef­ur verið ýmsa leiða hér á land sem og er­lend­is að tryggja fljóta af­hend­ingu til fjar­lægra markaða.

    mbl.is sótt 22/01/2021

  • Fram­fara­skref á heimsvísu

    Und­an­farna mánuði hef­ur notk­un há­hita­djúp­dælu í hita­veitu­bor­holu verið prófuð í Hvera­gerði. Er það í fyrsta skipti í heim­in­um sem slík dæla er notuð í svo heit­um jarðhita­vökva en búnaður­inn hef­ur verið þróaður og notaður í ol­íu­geir­an­um. Þetta kem­ur fram í frétta­til­kynn­ingu frá Veit­um. 

    „Hingað til hef­ur jarðhita­vatni að 130°C verið dælt með hefðbundn­um dælu­búnaði hér á landi og er­lend­is þekk­ist að dælt sé vatni sem er allt að 160°C heitt. Með há­hita­dæl­unni munu Veit­ur nýta búnaðinn í enn heit­ara vatni eða allt að 180°C. Dæl­an, sem er staðsett í bor­holu hita­veit­unn­ar í Hverag­arðinum, hef­ur reynst von­um fram­ar síðan hún var sett niður í októ­ber­mánuði,“ seg­ir í til­kynn­ing­unni. 

    Vinna við bor­hol­una í Hverag­arðinum. Ljós­mynd/Æ​gir Lúðvíks­son

    Seg­ir þá í til­kynn­ing­unni að þrýst­ing­ur hafi verið fallandi í jarðhita­kerf­inu í Hvera­gerði og hefur það reynst krefj­andi verk­efni að tryggja nægt heitt vatn fyr­ir hita­veit­una. Þó sé vitað að mik­ill hiti sé á svæðinu en ekki hef­ur verið hægt að nýta hann enda skemm­ist hefðbund­inn dælu­búnaður í slík­um aðstæðum. 

    Stórt fram­fara­skref í nýt­ingu jarðvarma 

    Með háhita­djúp­dælunni geta Veitur rekið bor­hol­ur hita­veitu án þess að láta þær blása gufu. Það er mik­ill kost­ur að sögn Veitna þar sem tvær hol­ur af þrem­ur, sem eru í notk­un í Hvera­gerði, eru staðsett­ar í miðri byggð. 

    Af­kasta­geta bor­hol­unn­ar í Hverag­arðinum eykst með nýju dæl­unni og mun þannig bæta rekstr­arör­yggi Hita­veit­unn­ar. Auk þess verður bet­ur hægt að stýra magni heits vatns sem er tekið úr holunni og seg­ir þá í til­kynn­ing­unni að enn betri nýt­ing verði „á þeirri dýr­mætu auðlind sem heita vatnið er.“ 

    Að lok­um seg­ir í til­kynn­ing­unni: „Notk­un há­hita­djúp­dælu í hita­veitu er þró­un­ar­verk­efni enn sem komið er. Reyn­ist búnaður­inn áfram vel er um að ræða mikið fram­fara­skref í nýt­ingu jarðvarma, ekki bara hér á landi held­ur á heimsvísu.“ 

    mbl.is sótt 15/01/2021

  • Segir að skriðuföllin á Seyðisfirði séu viðvörunarmerki

    Þorsteinn Sæmundsson, jarðfræðingur við Háskóla Íslands segir að skriðuföllin á Seyðisfirði fyrir jól séu mikið viðvörunarmerki. Skriðuföllin megi rekja til veðurfarsbreytinga. Minna frost í fjöllum sé líklega að hafa áhrif á stöðugleika fjallshlíða.

    Sérfræðingar Veðurstofunnar bjuggust ekki við skriðu af þeirri stærðargráðu sem féll á Seyðisfirði 18. desember. Skriðan var 190 metra breið og 435 metra löng frá efsta brotsári. Flekinn sem fór af stað var allt að 17 metrar að þykkt. Enn er hætta á skriðum úr brotsárinu, stór fleki sem ekki féll fram er nú vaktaður sérstaklega.

    „Þetta er náttúrulega mjög mikið viðvörunarmerki fyrir okkur að við þurfum að skoða og rannsaka betur hvað er að gerast í íslenskri náttúru. Þá kannski með tilliti til þess hvort það séu veðurfarsbreytingar, sem eru staðfestar, að þær séu að hafa áhrif á stöðugleika fjallshlíða,“ segir Þorsteinn Sæmundsson, jarðfræðingur við Háskóla Íslands.

    Úrkomumet var slegið á Seyðisfirði dagana fyrir stóru skriðuna. „Þetta er líka að gerast í desember. það er margt þarna sem er óvenjulegt.“

    Er hægt að tengja fleiri skriðuföll við veðurfarsbreytingar? „Við teljum að svo sé,“ svarar Þorsteinn og nefnir sem dæmi skriðuna í fjallinu Móafellshyrnu í Fljótum árið 2012, Árnesfjalli á Ströndum 2014 og Hleiðargarðsfjalli í Eyjafirði í október. „Þessar skriður eru að sýna okkur það að frost í fjöllum er að minnka, sífreri er að gefa undan. Það kallar á vangaveltur um það hvort að stöðugleiki fjallshlíða sé að breytast og hlíðar sem við höfum áður talið öruggar að þær geti verið óöruggar,“ segir hann.

    ruv.is sótt 15/01/2021

  • 2020 hlýjast eða næst hlýjast í sögunni

    Síðasta ár var heitasta ár sögunnar samkvæmt mælingum bandarísku geimvísindastofnunarinnar, NASA. Árið var 0,1 gráðu hlýrra en árið 2016, sem þar með er það næst hlýjasta í sögunni. Sjávar- og loftslagsstofnun Bandaríkjanna greindi frá því fyrr í vikunni að 2020 hafi verið örlítið kaldara en 2016, líkt og mælingar bresku veðurstofunnar benda til. Loftslagseftirlit Evrópusambandsins segir árin 2016 og 2020 hnífjöfn.

    Þrátt fyrir þennan mun sýna öll gögn fram á langvarandi hlýnun af völdum útblásturs jarðefnaeldsneytis, skógarhöggs og annarra mannanna verka. Síðustu sjö ár eru sjö heitustu ár sögunnar, og tíu hlýjustu árin hafa mælst á síðsutu 15 árum. Nú hefur árs-meðaltalshitastig mælst yfir meðalhitastigi 20. aldar í 44 ár í röð.

    Kælandi áhrif veðurfyrirbrigðisins La Nina dugðu ekki til þess að sljákka í meðalhita síðasta árs. Guardian hefur eftir Zeke Hausfather, loftslagsvísindamanni hjá Berkeley Earth, að fyrirbrigðið eigi ef til vill eftir að hafa meiri áhrif á þessu ári. Hann segir þetta benda til þess að síðustu fimm ár hafi sem nemur El Nino veðurfyrirbrigði. 

    Hækkun hitastigs veldur bráðnun jökla, hærra yfirborði sjávar og leiðir til fleiri og dýpri óveðurslægða. Til að mynda varð metfjöldi alvarlegra náttúruhamfara í Bandaríkjunum í fyrra. 

    ruv.is sótt 15/01/2021

  • And­lits­grím­ur ógna líf­ríki jarðar

    Einnota and­lits­grím­ur og hansk­ar sem hafa hjálpað til við að bjarga manns­líf­um í kór­ónu­veirufar­aldr­in­um ógna nú líf­um annarra. Þau líf eru ekki mann­leg held­ur ógna and­lits­grím­urn­ar og hansk­arn­ir villt­um dýr­um, sér­stak­lega fugl­um og sjáv­ar­dýr­um. 

    Vís­inda­menn vara við því að einnota grím­ur og hansk­ar mengi nú sjó­inn og ár víða um heim. 

    „Við telj­um að einnota grím­ur og hansk­ar séu lík­lega ógn við líf­ríki sjáv­ar,“ seg­ir Geor­ge Leon­ard, aðal vís­indamaður nátt­úru­vernd­ar­sam­tak­anna Oce­an Concervancy. 

    „Dýr, til dæm­is sjáv­ar­skjald­bök­ur, telja hanska stund­um vera mat. Sjáv­ar­skjald­bök­urn­ar, til dæm­is, halda að hansk­arn­ir séu mar­glytt­ur en þær eru aðal fæða sjáv­ar­skjald­bak­anna,“ bæt­ir Leon­ard við.

    Hann seg­ir að fæðuvef­ur­inn all­ur sé í raun í hættu vegna þessa. 

    „Þegar plöst­in brotna niður í um­hverf­inu verða til minni og minni agn­ir. Þær geta svo haft áhrif á nán­ast all­an fæðuvef­inn,“ seg­ir Leon­ard um málið.

    mbl.is sótt 12/01/2021

  • Ráðherra gerði samning um verkefnin Gróður í borg og bæ og Kolefnisbindingu 2020

    Kristján Þór Júlíusson, sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra, hefur gert samninga við Samband garðyrkjubænda um breytingar á starfsskilyrðum framleiðenda garðyrkjuafurða. Samningarnir snúa að loftslagsmálum og kolefnisbindingu.

    Sambandi garðyrkjubænda hefur verið falið að stýra verkefnunum og með því uppfylla og styðja við breytingar á samningi um starfsskilyrði framleiðenda garðyrkjuafurða sem voru undirrituð fyrr á árinu. Um er að ræða verkefnin Gróður í borg og bæ sem er ætlað að hvetja almenning til að huga að kolefnisbindingu með heimilisgarðyrkju og verkefnið Kolefnisbinding 2020 sem er hluti af Kolefnisbrúnni og er ætlað bændum. 

    Gróður í borg og bæ 

    Sambandi garðyrkjubænda er falið að hleypa af stokkunum átaksverkefninu Gróður í borg og bæ. 

    Verkefnið miðar að því að auka þekkingu, áhuga og þátttöku almennings á ræktun í því skyni að auka kolefnisbindingu. Með verkefninu er almenningur hvattur til umhugsunar og þátttöku í verkefnum á sviði kolefnisbindingar með eigin ræktun. Boðskapur verkefnisins:  Allt skiptir máli – allir geta lagt til. Þá verður gefinn kostur  á fræðslu og aðgengilegum á áhugaverðum upplýsingum um hvað hægt er að rækta, hvar og hvaða áhrif ræktun þeirra hefur til kolefnisbindingar. Verkefnið miðar þess vegna ekki síst að þeim sem búa í þéttbýli en geta engu að síður lagt sitt til kolefnisbindingar með ræktun í görðum, frístundalóðum, svölum, í pottum og víðar. 

    Kolefnisbinding 2020 

    Sambandi garðyrkjubænda er falið að kynna Kolefnisbrúna fyrir garðyrkjubændum og/eða  framleiðendum garð- og skógarplantna í því skyni að þeir geti unnið að kolefnisbindingu í sínum eigin rekstri og jafnvel boðið þá þjónustu til annarra. Einnig er markmið verkefnisins að auka framleiðslu á plöntum til kolefnisbindingar á Íslandi með skynsamlegum og fyrirsjáanlegum hætti.  

    Verkefnið Kolefnisbrúin snýst um að ræktendur um land allt geti með plöntun og umhirðu skóga, kolefnisjafnað sína eigin starfsemi og selt þá þjónustu til annarra, jafnvel til stórra og meðalstórra fyrirtækja. Lögð er áhersla á að ferlið sé vottað og úttektaraðilar sannreyni að umsamin ræktun fari fram með tilheyrandi kolefnisbindingu. Kolefnisbrúnni er í heild ætlað að stuðla að umfangsmikilli kolefnisbindingu um land allt til að mæta skuldbindingum Íslands í alþjóðasamfélaginu, heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna og stefnumörkun stjórnvalda á borð við aðgerðaáætlun í loftlagsmálum.  Með Kolefnisbrúnni skapast tækifæri til atvinnusköpunar um land allt þar sem til verða störf við plöntuframleiðslu, skógrækt og skógarnytjar. 



     stjornarradid.is sótt 28/12/2020

  • Hita­met halda áfram að falla

    Nýliðinn nóv­em­ber­mánuður var sá hlýj­asti í Evr­ópu sem sög­ur fara af. Haustið hef­ur aldrei verið jafn hlýtt í Evr­ópu og það var í ár, sam­kvæmt gögn­um frá Kópernikus, lofts­lags­stofn­un Evr­ópu­sam­bands­ins.

    Sam­kvæmt Kópernikus var loft­hit­inn í nóv­em­ber 0,8 gráðum hærri í nóv­em­ber 2020 en meðal­hit­inn á 30 ára tíma­bili, 1981-2010, og rúm­lega 0,1 gráðu hærri en fyrra met. 

    Á Íslandi var tíðarfar ágætt í nóv­em­ber og sam­göng­ur greiðar. Að til­tölu var hlýj­ast aust­an­lands en að til­tölu kald­ast sunn­an- og vest­an­lands. Mjög kalt var á land­inu dag­ana 18. til 19. Óveðrasamt var á land­inu dag­ana 4. og 5. og aft­ur dag­ana 26. og 27.

    Meðal­hiti í Reykja­vík í nóv­em­ber var 1,9 stig og er það 0,7 stig­um yfir meðallagi ár­anna 1961 til 1990, en -0,7 stig­um und­ir meðallagi síðustu tíu ára. Á Ak­ur­eyri var meðal­hit­inn 1,0 stig, 1,4 stig­um yfir meðallagi ár­anna 1961 til 1990, en 0,3 stig­um yfir meðallagi síðustu tíu ára. Í Stykk­is­hólmi var meðal­hit­inn 2,2 stig og 3,5 stig á Höfn í Hornafirði.

    Sjá nán­ar hér

    Óvenju­hlýtt er í New York og víðar um Banda­rík­in. AFP

    Haustið í Evr­ópu, sept­em­ber til nóv­em­ber, var 1,9 gráðu hlýrra en í meðalári og 0,4 gráðum heit­ara en það var árið 2006 er fyrra met var sett.

    Hita­stigið er tölu­vert hærra en eðli­legt er á norður­slóðum og í Síberíu þessa mánuðina. Sömu sögu er að segja frá Banda­ríkj­un­um, Suður-Am­er­íku og suður­hluta Afr­íku sem og aust­ur­hluta Suður­skauts­lands­ins og meiri­hluta Ástr­al­íu. 

    Heit­ustu ár frá því mæl­ing­ar hóf­ust hafa öll verið eft­ir árið 2015.

    mbl.is sótt 19/12/2020

  • Kynn­ir ný lofts­lags­mark­mið

    Katrín Jak­obs­dótt­ir for­sæt­is­ráðherra grein­ir frá nýj­um mark­miðum Íslands í lofts­lags­mál­um í grein, sem hún rit­ar í Morg­un­blaðið í dag. Þessi mark­mið verða kynnt á leiðtoga­fundi Sam­einuðu þjóðanna næst­kom­andi laug­ar­dag.

    Þessi nýju mark­mið Íslands eru í þrem­ur liðum. Í fyrsta lagi er boðaður auk­inn sam­drátt­ur í los­un gróður­húsaloft­teg­unda. Í stað nú­ver­andi mark­miðs um 40% sam­drátt frá 1990-2030 verður markið sett á 55% sam­drátt eða meira.

    Þá er ráðgert að efla aðgerðir, einkum í land­notk­un, sem munu auðvelda Íslandi að ná settu mark­miði um kol­efn­is­hlut­leysi fyr­ir 2040 og að auki áfanga­mark­miði um kol­efn­is­hlut­leysi los­un­ar á beinni ábyrgð ís­lenskra stjórn­valda í kring­um árið 2030. Þar munu skóg­rækt, land­græðsla og end­ur­heimt vot­lend­is gegna lyk­il­hlut­verki. Loks skal lögð auk­in áhersla á lofts­lag­stengd þró­un­ar­sam­vinnu­verk­efni, einkum á sviði sjálf­bærr­ar orku, en fram­lög Íslands til þeirra muni aukast um 45% á næsta ári, að því er fram kem­ur í Morg­un­blaðinu í dag.

    mbl.is sótt 10/12/2020

  • Þurfa jólin að vera neyslufyllerí?

    Hvernig líst þér á þá hugmynd að gera jólin í ár að okkar vistvænustu jólum hingað til? Hversu litla breytingu sem þú ákveður að gera getur þú lagt þitt af mörkum til þess að minnka vistsporið þitt og þjóðarinnar um jólahátíðina. Að hugsa út fyrir kassann og breyta venjum er lykilatriði þegar kemur að því að minnka kolefnissporið sitt.

    Með þetta í huga langar mig að benda á einfaldar leiðir til að hýsa umhverfisvænni jól. Þetta er engan vegin tæmandi listi um það hvað hver og einn getur lagt af mörkum til að minnka kolefnissporið sitt, þetta er bara örlítið brot af því sem hægt er að gera. Það er um að gera að taka bara lítil skref því það er vænlegast til árangur þegar til lengri tíma er litið.

    Jólatréið

    Hefur þú spáð í það að vera með tré í potti sem þú getur annað hvort gróðursett þegar frost er farið úr jörðu eða haft í potti úti í garði eða á svölunum, sé það af þeirri stærðargráðu? Flestar gróðrarstöðvar og skógræktir selja svona tré í pottum, þannig að auðvelt ætti að vera að nálgast þau. Þessi tré eru stundum kölluð tröpputré því þau geta staðið á tröppunum hjá þér eða á svölunum fram að jólum, þá er tilvalið að setja útiseríu á það til skrauts.

    Tröpputré frá Garðplöntusölunni Hvammi tvö á Flúðum komið inn í stofu.

    Það eru líka til jólatré sem gerð eru úr handsmíðuð úr íslenskum við og þau endast að eilífu, þetta eru svona tré eins og tíðkuðust í eldgamla daga, mjög sjarmerandi og flott. Þá er einnig hægt að fá lítil og sæt rennd jólatré sem eru líka úr íslenskum efniviði, ef þú vilt vera með mjög lítið jólatré.

    Þú getur jafnvel smíðað þér jólatré en af nógu er að taka varðandi hugmyndir og útfærslur, bara sleppa hugmyndafluginu lausu eða fara á veraldarvefinn og finna rétta tréið til að smíða eða útbúa.

    Ef þú vilt búa til þitt eigið og ert ekki góð / góður smiður má ná sér í mislanga lurka og binda þá saman með grófu bandi og hengja á vegg eða í loftið eins og á myndinni hér fyrir ofan. Ég hef líka séð jólatré búið til úr tröppum og svo mætti lengi telja. Þú þarft ekki að hafa áhyggjur af því að þig vanti hugmyndir því á pinterest.com, er hægt að finna fjölmargar hugmyndir.

    Ef þú ákveður að kaupa jólatré sem búið er að fella, passaðu þá uppá að það hafi ekki þurft að flytja það langar leiðir, heldur hafi það verið ræktað í þínu nærumhverfi.

    Svo er líka engin skylda til að hafa jólatré en vissulega er það rík hefð og ekkert að því að skreyta hjá sér um jólin án samviskubits.

    Að pakka inn gjöfunum

    Notaðu pappír sem hægt er að endurvinna, endurnýttu pappír frá fyrra ári eða notaðu tilfallandi efnisbúta, það er líka hægt að nota gömul tímarit og dagblöð.

    Það er auðvelt að komast að því hvort pappír sé endurvinnanlegur með "krumpu prófinu". Þú einfaldlega krumpar hann og ef það sléttist aftur úr pappírnum eru allar líkur á að í honum séu óumhverfisvæn efni og hann því ekki endurvinnanlegur.

    Skreytingar á pakkana geta komið viða að t.d. úr náttúrunni eða gömlum jólakortum og pappír, það fást líka umhverfisvænir litir svo hægt er að mála köngla eða hvað sem maður vill nota. Með því að smella hér getur þú séð margar hugmyndir að umhverfisvænni innpökkun.

    Endurnýtanlegt jóladagatal

    Hvernig væri að vera með jóladagatal sem þú getur notað ár eftir ár? Ég held að hverju barni og líka fullorðnum þætti skemmtilegt að opna jóladagatal sem búið er til af ást og umhyggju, í stað fyrirsjáanlegra fjöldaframleiddra dagatala.

    Heimatilbúin dagatöl geta líka verið ódýrari þegar upp er staðið, því glaðningurinn þarf ekki að kosta hálfan handlegg. Falleg skilboð og litlir óvæntir hlutir gleðja líka.

    Þessar hugmyndir fann ég á Pinterest.com

    Jólakort

    Jólakort sem send eru með löturpósti hafa því miður átt undir högg að sækja gagnvart hinum rafrænu kortum. Núna á tímum einangrunar og einsemdar hjá mörgum væri ekki úr vegi að senda gamaldags jólakort með löturpósti. Hvað myndi ylja meira um hjartarætur á þessum skrýtnu tímum en að handleika fallegt heimagert jólakort með hjartnæmri kveðju frá þeim sem manni þykir vænt um en getur ekki faðmað?

    Það hefur komið í ljós að tölvupóstur skilur líka eftir sig kolefnisspor, það má heyra um það hér, svo það þarf ekki að hafa samviskubit yfir jólakortunum, maður velur bara vel hverjum maður vill senda til að halda fjöldanum í lágmarki.

    Heimatilbúinn pappír með fræjum

    Það er meira segja hægt að gera skemmtileg umhverfisvæn kort sem gefa af sér. Þú getur búið til pappír og bætt fræjum saman við og þá getur viðtakandinn ræktað plöntu eða matjurtir með því að gróðursetja pappírinn. Með því að smella hér kemstu á vefsíðu sem kennir þér hvernig maður fer að.

    Það er líka hægt að kaupa kort sem eru með umhverfisvottunarmerki og stinga fræpoka með, ef þig langar til að gefa kort sem gefur af sér en hefur ekki tök á að búa það til.

    Þú getur einnig búið til kort úr kortunum frá árinu á undan, þau þurfa nefnilega alls ekki að vera einnota.

    Jólaskraut

    Margir eru með skraut sem þeir tengja við minningar frá æskujólunum eða bara eitthvað sem hefur fylgt viðkomandi á fullorðinsárunum. Þeir sem eiga börn fá mjög oft ómetanleg verðmæti frá þeim í desember, sem skreyta heimilið ár eftir ár. Svo eru það hinir sem finnst þeir alltaf þurfa að vera að skipta út og kaupa nýtt en þá er gott að hafa í huga hvaðan dótið kemur sem þú kaupir, er það einnota eða sígilt og úr hverju er það gert.

    Ef þér finnst gaman að gera þitt eigið jólaskraut og langar í eitthvað nýtt, þá er frábær hugmynd að safna hólkunum innan úr klósettrúllunum og gera stjörnur eins og eru hér á myndinni fyrir ofan. (það er linkur fyrir neðan myndina). Þetta er bara ein af fjölmörgum hugmyndum sem hægt er að finna á veraldarvefnum um nýtingu á verðlausum hlutum sem falla til á hverju heimili.

    Keyptu umhverfisvænar gjafir

    Góðu áformin geta fallið um sjálf sig ef við vitum ekki hvað fer í innkaupakörfuna okkar. Reyndu að velja vörur sem eru framleiddar í nærumhverfinu og eða umhverfisvottaðar, ef þú gerir það þá ertu á réttri leið. Það er alveg ótrúlegt úrval af Íslenskum vörum sem eru framleiddar með lágmarks kolefnisspori, því er ekki úr vegi að skoða það fyrst áður en leitað langt yfir skammt. Það má líka finna ýmsar gersemar á nytjamörkuðum, með því erum við að gefa hlutunum framhaldslíf. Svo má ekki gleyma því að ýmislegt er hægt að gera sjálfur og heimatilbúnar jólagjafir hvort sem það eru gjafir til að skreyta með, borða eða klæðast þá slá þær yfirleitt í gegn.

    Mér finnast það lang bestu gjafirnar þegar einhver mér kærkominn er búin að leggja álúð og natni í að útbúa eitthvað handa mér. Hvað finnst þér?

    Vistvæn jól þurfa því hvorki að vera litlaus né leiðinlegt þvert á móti geta þau verið bæði lítrík og skemmtileg.

  • Kolefnismarkaður stuðlar að loftslagsárangri en einnig að uppbyggingu eftir COVID-19

    Til að Íslendingar geti náð verulega góðum árangri á Parísartímabilinu verða stjórnvöld að tryggja nauðsynlega innviði svo skapaðar verði forsendur fyrir einkaframtak í loftslagsmálum. Nú þegar Kyoto-tímabilinu er að ljúka stefnir í að Íslendingar losi 20% meira af koltvísýringi út í andrúmsloftið en 1990, þveröfugt við þann 20% samdrátt sem landið hafði skuldbundið sig til að ná. Við blasir að kaupa þurfi losunarheimildir fyrir milljarða króna því loftslagsskuld Íslands eftir Kyoto-tímabilið verður 4,1 milljón tonn koltvísýringsígilda.

    Grein Guðmundar á Vísi

    Um þetta skrifar Guðmundur Sigbergsson, stofnandi vottunarstofunnar iCert, í grein sem birtist á Vísi 3. nóvember. Hann vísar í nýtt álit Loftslagsráðs frá 26. október þar sem bent er á veikleika í því hvernig staðið er að kolefnisjöfnun hér á landi. Sá veikleiki geti leitt til þess að árangur í loftslagsmálum eigi eftir að láta á sér standa, verði ekki gripið til aðgerða strax.

    Guðmundur fer yfir árangur Íslendinga á Kyoto-tímabilinu sem lýkur nú um áramótin. Markmiðið var að draga úr losun um 20% frá því sem var 1990 en útlit er fyrir að losunin verði þvert á móti 20% meiri. Íslendingar hafi notað allar losunarheimildir sínar og séu komnir á yfirdrátt. Útlit sé fyrir að losunarheimildir vanti á móti 4,1 milljón tonna af koltvísýringi sem fellur í gjalddaga í árslok 2022. Líklega verði Íslendingar þá að kaupa losunarheimildir fyrir milljarða króna. Horfur séu á að verð á slíkum heimildum fari hækkandi. Nú sé rétt að horfa eftir kauptækifærum þegar hagstætt verð á heimildum býðst. Engin merki sjáist þó í áætlunum ríkisins um að til standi að kaupa losunarheimildir.

    Skattlagning og skattaívilnanir til að berjast við loftslagsbreytingar telur Guðmundur ekki nægja til árangurs. Virkja verði einkaframtakið og „búa svo um hnútana að hér skapist hvatar til einkaframtaks í loftslagsmálum“, eins og hann skrifar orðrétt. Í áliti Loftslagsráðs eru tíunduð þrjú atriði sem brýnast sé að ráðast í úrbætur á. Í fyrsta lagi þarf að vera fyrir hendi alþjóðlega viðurkennd aðferðafræði vegna útgáfu kolefniseininga, í öðru lagi miðlæg skráning kolefniseininga og afskráningar þeirra vegna notkunar en í þriðja lagi að opinberir aðilar og einkafyrirtæki verði að setja yfirlýsingar sínar um kolefnisjöfnun fram af ábyrgð og í samræmi við viðurkennd viðmið.

    Alþjóðlega hafa kolefnismarkaðir verið í þróun í áratugi, bendir Guðmundur á. Kaupendur kolefnisjöfnunar geri miklar kröfur til kolefniseininga og eins séu ríkar kröfur gerðar til þeirra sem setja fram fullyrðingar um kolefnisjöfnun á starfsemi sinni. Til séu ýmsir kröfustaðlar um loftslagsverkefni á borð við Gold Standard, Verra, ÍST EN ISo 14064-2:2019 sem allir byggist á ákveðnum meginreglum. Þær reglur verði öll loftslagsverkefni að uppfylla. Verkefni þurfa að fela í sér nettóviðbót bindingar við það sem ella hefði orðið. Þau þurfa að vera mælanleg. Aðferðafræðin verður að vera gagnsæ. Takast verður á við leka kolefnis úr verkefnunum. Óháður aðili þarf að taka verkefnin út og þau þurfa að vera skráð í miðlægri skrá sem er opin almenningi. Loftslagsverkefni hafa nefnilega takmarkað gildi nema kolefnisjöfnunin af þeim sé skráð í opna og miðlæga skrá þar sem allir geta gengið úr skugga um að sú jöfnun sem haldið er fram að hafi orðið sé raunveruleg. Fullyrðingar um kolefnisjöfnun eða kolefnishlutleysi sem ekki eru byggðar á viðurkenndri aðferðafræði eða stöðlum hafa takmarkað gildi, skrifar Guðmundur.

    Stofnandi iCert segir jafnframt í grein sinni að byggja þurfi upp innviði svo hvatar skapist til einkaframtaks í loftslagsmálum. Þar séu veikleikarnir sem Loftslagsráð telji brýnast að ráðist verði í úrbætur á. Jákvæð teikn séu engu að síður á lofti hérlendis. Sem dæmi um það bendir Guðmundur á þau kröfuviðmið sem Skógræktin hefur gefið út til skógræktar sem grundvöll kolefnisjöfnunar og kölluð eru Skógarkolefni. Þá hafi iCert fengið styrk frá Tækniþróunarsjóði með samvinnu við Carbfix, Sorpu, Climeworks og fleiri til að gefa megi út kolefniseiningar með t.d. steinrenningu koltvísýrings í bergi. Á vef iCert megi hafi líka verið gefin út leiðbeinandi viðmið um kolefnisjöfnun og kolefnishlutleysi, aðgengileg öllum sem vilja setja fram fullyrðingar um slíkt. „Þar að auki er unnið að því að tryggja aðra innviði sem eru nauðsynlegir hérlendis, eins og kolefnisskrá, til þess að hér geti þróast kolefnismarkaðir í takt við það sem gengur og gerist alþjóðlega,“ skrifar hann einnig.

    Undir lok greinarinnar telur Guðmundur allar forsendur til staðar svo Ísland geti náð verulega góðum árangri á Parísartímabilinu. Þó verði að tryggja nauðsynlega innviði sem njóti viðurkenningar stjórnvalda svo skapaðar verði forsendur fyrir einkaframtak í loftslagsmálum. Slíkt einkaframtak geti ekki einungis stuðlað að góðum árangri landsins á Parísartímabilinu heldur einnig að nýsköpun og atvinnuuppbyggingu sem dregið geti úr efnahagslegum áhrifum COVID-19 faraldursins.

    Texti: Pétur Halldórsson

    skogur.is sótt 25/11/2020

  • Vist­morð varði allt að tíu ára fang­elsi

    Al­var­leg­ar vís­vit­andi skemmd­ar­verk á um­hverfi munu varða allt að tíu ára fang­elsi sam­kvæmt nýj­um lög­um um vist­morð (fr. écocide) sem franska rík­is­stjórn­in kynnti á dögunum og verða lögð fyr­ir þingið.

    Lög­in voru meðal þess sem lagt var til á þjóðfund­ur um um­hverf­is­mál, sem stjórn­völd boðuðu til á síðasta ári, þar sem 150 al­menn­ir borg­ar­ar ræddu um­hverf­is­mál og lögðu fram hug­mynd­ir.

    „Við ætum að skil­greina al­menn los­un­ar­brot,“ seg­ir Eric Dupont-Mor­etti, dóms­málaráðherra. „Refs­ing­in verður í sam­ræmi við ásetn­ing þess brot­lega.“ Mark­miðið væri er að brotamaður þurfi að greiða allt að tí­falt það sem hann hefði hagn­ast á brot­un­um.

    Þá munu Frakk­ar skil­greina „ógn við um­hverfi“ sér­stak­lega í lög­um sín­um, en sam­kvæmt þeim geta hugs­an­leg­ir brota­menn verið sektaðir jafn­vel áður en þeir fram­kvæma verknaðinn.

    Alls voru 149 til­lög­ur lagðar fram á þjóðfund­in­um, en Emm­anu­el Macron Frakk­lands­for­seti hef­ur boðað að stjórn­völd muni fram­kvæma 146 þeirra. 

    mbl.is sótt 25/11/2020

  • Alþjólegi klósettdagurinn

    Á hverju ári koma um 120 tonn af ýmsum óæskilegum úrgangi í hreinsistöðvar Klettagarða og Ánanaust í Reykjavík. Það þýðir að hálft kíló af rusli fer í klósettin eða niðurföll á hvern íbúa á höfuðborgarsvæðinu! Þá er óupptalið hvað safnast í fráveitukerfi annars staðar á landinu.

    Úrgangur í fráveitu er vandamál um allt land. Hann skaðar lífríkið, þyngir rekstur fráveitukerfa og eykur kostnað sveitarfélaga vegna hreinsunar og förgunar á úrgangi um tugi milljóna króna á ári.

    Blautþurrkur, sótthreinsiklútar, tannþráður, smokkar, eyrnapinnar, bómullahnoðrar, hár og annar úrgangur á ekki heima í fráveitukerfinu okkar.

    Samorka og Umhverfisstofnun hafa í samstarfi við Samband íslenskra sveitarfélaga og heilbrigðiseftirlitin látið gera kynningarefni frítt fyrir alla sem allir geta nýtt sér og deilt áfram að vild. Hvetjum alla til að setja bara piss, kúk og klósettpappír í klósettin.

    Á vefsíðunni www.klosettvinir.is finnið þið efni sem þið getið notað á vefsíður ykkar, gert frétt með myndefni, deilt myndböndum á samfélagsmiðlum, hlustað á lag á Spotify, hengt upp veggspjöld í sundlauginni og íþróttahúsinu. Allt sem þarf til að fræða fólk um að bara piss, kúkur og klósettpappír eiga heima í klósettinu!

    Í dag er alþjóðlegi klósettdagurinn og upplagt að minna fólk á hvað má fara í klósettið. 

    Verum með!

    umhverfisstofnun.is sótt 19/11/2020

  • Tækifæri að þróa nýja tækni og aðferðir í loftslagsmálum

    Umhverfismál og loftlagsbreytingar eru meðal helstu áskorana sem Ísland stendur frammi fyrir og metnaðarfull markmið um að draga úr útblæstri er langtímaáskorun sem skapar tækifæri til þess að nýta hugvit og sköpunargáfu til að þróa nýja tækni og aðferðir sem mun nýtast til að gera hluti betur og öðruvísi. Þetta kemur fram í umsögn SI  um drög að aðgerðaráætlun í loftslagsmálum sem send hefur verið umhverfis- og auðlindaráðuneytinu. Samtökin leggja áherslu á eftirtalda þætti í áframhaldandi vinnu við uppfærða og endurskoðaða aðgerðaráætlun:

    1. Gott samstarf stjórnvalda og atvinnulífs
    2. Orkuskipti í vegasamgöngum og tæknihlutleysi
    3. Innviðir fyrir virka ferðamáta
    4. Loftslagssjóður
    5. Kolefnisgjald
    6. Eldsneytisframleiðsla og áburðargerð úr sláturafurðum
    7. Fræðsla um loftslagsmál í skólum
    8. Urðunarskattur og bann við urðun lífræns úrgangs
    9. Útfösun flúorgasa
    10. Minni matarsóun
    11. Skil á umhverfisupplýsingum
    12. Loftslagsáhrif byggingariðnaðarins
    13. Uppbygging á nýtingu endurnýjanlegra orkugjafa

    Í umsögninni kemur einnig fram að ef takast eigi að stemma stigu við loftslagsvanda, sem alþjóðlegt hagsmunamál, liggi fyrir að það þurfi að eiga sér stað orkuskipti, þar sem skipt sé úr jarðefnaeldsneyti yfir í endurnýjanlega orkugjafa. Þar geti Ísland lagt mikið af mörkum. Metnaður stjórnvalda hljóti að liggja til þess að draga úr flækjustigi í kerfinu og greiða götu þeirra sem vilja standa að slíkri uppbyggingu.

    Hér  er hægt að nálgast umsögnina í heild sinni.

    si.is sótt 17/11/2020

  • Hlýnun lengir líf fellibylja yfir landi

    Fellibyljir í Norður-Atlantshafi eru tvöfalt lengur missa afl sitt eftir að þeir ganga á land en fyrir fimmtíu árum vegna hnattrænnar hlýnunar af völdum manna. Þannig eru þeir nú færir um að valda enn meiri eyðileggingu á landi en áður.

    Því hefur lengi verið spáð að fellibyljir gætu orðið öflugri eftir því sem höfin hlýna vegna losunar manna á gróðurhúsalofttegundum. Hlýindin gefa byljunum meiri orku þegar þeir myndast sem gerir þeim kleift að verða enn öflugri en ella.

    Þessi viðbótarorka er einnig talin ástæða þess að fellibyljir missa afl hægar þegar þeir ganga á land nú en áður. Það er niðurstaða tveggja vísindamanna sem fóru yfir gögn um 71 Atlantshafsfellibyl sem gengið hefur á á land frá 1967. Þeir birtu grein um niðurstöður sínar í vísindaritinu Nature í dag.

    Hiti og raki yfir sjó knýr fellibylji áfram. Þegar þeir ganga á land rofna tengslin við orkuuppsprettuna og því þverr þeim afl tiltölulega fljótt. Pinaki Chakraborty frá Vísinda- og tæknistofnun Okinawa í Japan sem er annar höfundur greinarinnar segist ekki hafa átt von á að þetta breyttist þrátt fyrir hnattræna hlýnun. Niðurstöðurnar komu honum á óvart.

    Á sjötta áratug síðustu aldar misstu fellibyljir um tvo þriðju hluta vindstyrks síns á fyrstu sautján klukkustundunum eftir að þeir gengu á land. Nú tekur það almennt um 33 klukkustundir fyrir byljina að missa svo mikinn vindstyrk.

    „Fyrir Norður-Atlantshafsfellibylji sem ganga á land hefur tímarammi hnignunar næstum því tvöfaldast á undanförnum fimmtíu árum,“ segir Chakraborty sem telur þetta gríðarlega breytingu.

    Aukinn raki eins og varaeldsneytistankur

    Ástæðuna fyrir því að fellibyljirnir halda afli sínu lengur yfir landi nú telja vísindamennirnir aukinn raka sem þeir bera með sér en hlýrra loft getur borið meiri raka en svalara. Þessi raki virkar eins og varaeldsneytistankur fyrir fellibyljina þegar þeir eru komnir upp á land, að sögn breska ríkisútvarpsins BBC.

    Niðurstöðurnar þýða að eftir því sem hlýnar á jörðinni verði fellibyljir líklega langlífari og kröftugri þegar þeir ganga á land en áður. Þeim gæti því fylgt enn meiri hamfarir en áður.

    Jim Kossin, loftslags- og fellibyljasérfræðingur hjá Haf- og loftslagsstofnun Bandaríkjanna (NOAA) segir AP-fréttastofunni að það sé merk uppgötvun hjá Chakraborty og Lin Li, meðhöfundi hans, að hafa komið auga á fylgnina á milli hlýinda í sjó og styrk fellibylja yfir landi. Hann kom ekki nálægt rannsókninni.

    Aðrar rannsóknir, meðal annars sem Kossin var höfundur að, hafa áður sýnt að fellibyljir í hitabeltinu fari nú hægar yfir en áður, beri meiri raka, þeir færist nær pólunum og þeir séu að verða öflugri á hlýnandi jörðu.

    Fellibyljatímabilið á Norður-Atlantshafi í haust hefur verið sérstaklega virkt. Met var slegið yfir fjölda lægða sem er gefinn nafn. Þurftu veðurfræðingar að grípa til gríska stafrófsins eftir að fyrirframákveðinn listi nafngifta var að þrotum. Fellibylurinn Þeta var 29 lægðin sem myndaðist á þessu tímabili en þær voru mest 28 árið 2005.

    visir.is sótt 12/11/2020

  • Los­un­in 20,6% minni en í fyrra

    Los­un hit­un­ar­gilda (CO2-ígildi) frá hag­kerfi Íslands á þriðja árs­fjórðungi 2020 var 1.460 kílót­onn sam­kvæmt bráðabirgðatöl­um Hag­stofu Íslands. Þessi los­un er 20,6% minni en los­un á sama árs­fjórðungi 2019 þegar hún var 1.840 kílót­onn.

    Ástæða þessa er mik­ill sam­drátt­ur í flugi vegna kór­ónu­veirufar­ald­urs­ins (Covid-19). Los­un­in á þriðja árs­fjórðungi 2020 var 13,6% meiri en los­un á öðrum árs­fjórðungi 2020 en þá var hún sögu­lega lág eða 1.281 kílót­onn.

    Los­un virðist al­mennt séð vera meiri á þriðja árs­fjórðungi en öðrum árs­fjórðungi enda til­heyra fleiri sum­ar­mánuðir þeim þriðja og alla­jafna meiri akst­ur á veg­um þá og auk­in um­svif í flugrekstri. Und­an­far­in ár hef­ur aukn­ing á þeim tíma verið í kring­um 11% og er hún því held­ur meiri í ár.

    mbl.is sótt 11/11/2020

  • Bati efna­hags­ins í Covid ógn­ar um­hverf­inu

    Aðgerðir sem miða að því að koma efna­hagn­um til bjarg­ar í heims­far­aldri eru víða um heim veru­lega óum­hverf­i­s­væn­ar. Inn­an að minnsta kosti 18 stærstu hag­kerfa heims stjórn­ast efna­hagsaðgerðirn­ar af eyðslu sem hef­ur slæm áhrif á um­hverfið, t.d. íviln­un­um fyr­ir olíu­fyr­ir­tæki eða önn­ur fyr­ir­tæki sem skilja eft­ir sig stór kol­efn­is­spor. Þetta kem­ur fram í nýrri grein­ingu Guar­di­an

    Horf­ur á alþjóðleg­um græn­um bata í far­aldr­in­um eru því hverf­andi en víða um heim dæla ríki pen­ing­um í at­vinnu­grein jarðefna­eldsneyt­is til að koma í veg fyr­ir hrika­leg­an sam­drátt.

    Á meðan tekst ríkj­um heims ekki að upp­fylla lof­orð sín um kol­efn­is­hlut­leysi og eru aðeins örfá af helstu ríkj­um heims sem verja pen­ing­um í kol­efn­isminni aðgerðir eins og end­ur­nýj­an­lega orku, raf­knú­in öku­tæki og ork­u­nýtni.

    Kína stend­ur sig verst

    Aðeins fjög­ur helstu ríki heims, Frakk­land, Spánn, Bret­land og Þýska­land, ásamt Evr­ópu­sam­band­inu gera ráð fyr­ir aðgerðum sem skila raun­veru­leg­um ávinn­ingi fyr­ir um­hverfið, sam­kvæmt grein­ing­unni. 

    Evr­ópu­sam­bandið er fremst í flokki hvað þetta varðar og ætl­ar sér að verja 30% af end­ur­heimt­ar­sjóði í græn­ar lausn­ir. 

    Kína er það land sem virðist ætla að láta minnst í um­hverf­i­s­væn­ar lausn­ir en aðeins 0,3% af þeirra pakka fyr­ir efna­hags­bata eru ætluð græn­um verk­efn­um. Fyr­ir for­seta­kosn­ing­ar í Banda­ríkj­un­um var rétt um 1% af til­kynnt­um út­gjöld­um til bjarg­ar efna­hagn­um af græn­um toga. Joe Biden, ný­kjör­inn for­seti Banda­ríkj­anna, hef­ur þó sagst ætla að breyta um stefnu hvað það varðar. 

    mbl.is sótt 9/11/2020

  • Veitir 30 milljónir til nýsköpunar

    Íslandsbanki hefur veitt fjórtán verkefnum alls 30,5 milljónir króna úr Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka.

    slandsbanki afhenti í dag styrki úr Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka. Alls voru veittar 30,5 milljónir króna til fjórtán verkefna en sjóðnum bárust 124 umsóknir um styrki. Á rúmu ári hafa verið veittir styrkir fyrir 90 milljónir króna til frumkvöðla. Frá þessu er greint á heimasíðu Íslandsbanka.

    „Við úthlutun styrkja er horft til frumkvöðlaverkefna sem stuðla að þeim fjórum heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna sem Íslandsbanki hefur ákveðið að starfa eftir. Þau eru Menntun fyrir alla, Jafnrétti kynjanna, Nýsköpun og uppbygging og Aðgerðir í loftslagsmálum,“ segir í tilkynningu bankans.

    Stjórn Frumkvöðlasjóðs Íslandsbanka var skipuð Ara Kristni Jónssyni, rektor Háskólans í Reykjavík, Hrund Gunnsteinsdóttur, framkvæmdastjóra Festu og Unu Steinsdóttur, framkvæmdastjóra Viðskiptabankasviðs Íslandsbanka.

    Eftirfarandi verkefni hljóta styrki úr Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka í ár:

    Greenfo

    Greenfo er tæknilausn sem safnar og heldur utan um gögn um sjálfbærni fyrirtækja, einfaldar þeim að halda loftslagsbókhald og fylgjast með umhverfisáhrifum sínum. Með lausninni geta fyrirtæki og stofnanir sett fram markvissar aðgerðir í loftslagsmálum, fylgst með árangri í rauntíma og forgangsraðað verkefnum í þágu umhverfisins út frá hagkvæmni og ávinningi. 

    Spaksmannsspjarir

    Með því að sameina tækni og fagurfræði munu Spaksmannsspjarir hanna og framleiða fatalínu með umhverfisvænni vinnubrögðum. Verkefnið felur í sér nýtingu á þrívíðum stafrænum hönnunarflíkum í umhverfisvænni fatahönnun. Í lúxus útgáfu línunnar mun íslenskur sjálfbær æðardúnn leika lykilhlutverk.

    Humble

    Verkefnið miðað að því að stemma stigu við matarsóun í virðiskeðju íslensks matvælaiðnaðar með uppvinnslu matvæla. Þetta er gert með því að matreiða þau matvæli sem ekki standast útlitskröfur, eða eru að nálgast síðasta neysludag, og bjóða notandanum á lægra verði.

    Marea

    Með nýsköpun, tækni og skapandi hugsun er það markmið Marea að hanna fyrsta lífplastið byggt á íslenskum sjávarauðlindum. Notuð er þaraplastfilma sem er ætluð til þess að pakka inn íslensku grænmeti. Lausnin mun minnka notkun á einnota plasti en varan er nú í hönnunar- og þróunarferli.

    Loftslagsskrá

    Með miðlægum skráningargrunni er það tilgangur Loftslagsskrár að tryggja gagnsæi, rekjanleika og fyrirbyggja tvítalningu jöfnunar þegar fyrirtæki setja fram fullyrðingar um kolefnisjöfnun. Loftslagsskrá er þannig mikilvægur innviður til að stuðla að því að Ísland nái markmiði sínu um kolefnishlutleysi 2040.

    Surova

    Markmið Surova er að hanna og framleiða sjálfvirka og sjálfbæra lausn í grænmetisræktun til þess að draga úr notkun auðlinda og losun gróðurhúsalofttegunda vegna flutnings. Lausnin er lóðrétt vatnsræktunarkerfi í einangruðum gámaeiningum sem sér um framleiðsluferlið frá sáningu til pökkunar.

    Plöntutíð

    Plöntutíð er íslensk sviðslistahátíð sem verður haldin í annað sinn 3. - 5. september 2021 og styður við frumsköpun og nýmæli í sviðslistum á Íslandi. Plöntutíð var stofnuð sem vettvangur fyrir listamenn sem hafa sett náttúruna í forgrunn listsköpunar sinnar með það að leiðarljósi að vinna utan mannhverfrar listsköpunar og tækla loftlagskvíða.

    Plastgarðar

    Tilgangur verkefnisins Hey!Rúlla er að draga verulega úr plastnotkun í landbúnaði á Íslandi og öðrum löndum. Árlega eru flutt inn til Íslands um 2.000 tonn af einnota heyrúlluplasti og er því ávinningur fyrir umhverfið mikill. Stefnt er að því endurnýta plast að fullu leyti til að skapa þannig hringrásarhagkerfi.

    Kennsluappið

    Kennsluappið býður upp á fjölbreyttar leiðir til að læra sama námsefnið. Smáforritið nær til notenda á þeirra forsendum, óháð því hvort þeim finnist betra að læra myndrænt, hljóðrænt eða með öðrum leiðum. Kennsluappið er þegar komið út með sjö leikjum til að æfa orðaforða. Unnið er að útgáfu aukins efnis ásamt fleiri leikjum.

    Samvera

    Markmið Samveru er að draga úr þeirri lýðheilsuvá sem stafar af félagslegri einangrun og einmanaleika. Samvera veitir viðskiptavinum sínum tækifæri til að veita öðrum athygli, samhygð og væntumþykju og samanstendur af gjafaboxi sem inniheldur gjafakort og hugmyndum af gæðastundum saman.

    Starfsendurhæfing Hafnarfjarðar

    Tónlist til betra lífs og farsælla samfélags er margþætt samfélagsverkefni sem styður fólk í því að endurbyggja líf sitt eftir áföll og erfiðleika, jafnframt því að þjálfa tónlistarnema í stjórnun tónlistarverkefna í samfélaginu.

    Hennar Rödd

    Bókin Hennar Rödd: Frásagnir kvenna af erlendum uppruna á Íslandi felur í sér vitundarvakningu um málefni jaðarhópa og jafnara, upplýstara og virðingarríkara samfélag. Tilgangurinn með útgáfu bókarinnar er að skapa umræður um málefni kvenna af erlendum uppruna og stuðla að aukinni samþættingu ólíkra menningarhópa hérlendis.  

    Markaðsstofa Kópavogs

    Markaðsstofa Kópavogs setur á fót atvinnu- og nýsköpunarsetur í Kópavogi í samstarfi við atvinnulífið í bænum með það að markmiði að skapa ný störf. Áhersla verður lögð á stuðning við frumkvöðla á fyrstu skrefum nýsköpunar m.a. við mótun viðskiptahugmynda og gerð viðskiptaáætlana.

    Paxal

    Paxal er umboðs- og markaðsskrifstofa fyrir knattspyrnu- og tónlistarmenn. Með sérstöku átaki stendur til að framleiða markaðsefni og auka tengslamyndun í þeim tilgangi að kynna íslenskar knattspyrnukonur bæði hér á landi og erlendis.

    vb.is sótt 7/11/2020

  • Aðgerðirnar munu hafa jákvæð áhrif á búskapinn í heild

    Síðastliðið vor voru 15 sauðfjárbú valin til þátttöku í verkefninu Loftslagsvænn landbúnaður, sem er samstarfsverkefni stjórnvalda, Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins (RML), Skógræktarinnar og Landgræðslunnar. Verkefnið er hluti af aðgerðaráætlun stjórnvalda í loftslagsmálum, en markmiðið er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda frá landbúnaði og auka kolefnisbindingu. 

    Verkefnið fer vel af stað og hafa allir hafið vinnu við metnaðarfullar aðgerðaráætlanir sem munu þegar fram í sækir vera grunnur að loftslagsvænum landbúnaði, að sögn Berglindar Óskar Alfreðsdóttur verkefnastjóra. 

    Hvert bú setur sér aðgerðaráætlun í loftslagsmálum þar sem aðgerðirnar eru mótaðar af þátttakendum sjálfum og þeim tækifærum til loftslagsvænna aðgerða sem eru hjá hverjum og einum. Aðgerðaráætlun hvers þátttökubús er lifandi skjal sem heldur utan um öll markmið þátttakanda og er árangurinn metinn eftir því sem verkefninu vindur fram. Á Skjöldólfsstöðum búa þau Sigurður Max Jónsson og Arna Silja Jóhannsdóttir og eru þátttakendur í verkefninu. Þeirra aðgerðaráætlun þykir vera metnaðarfull með mikla möguleika.

    Vilja minnka kolefnisspor lambakjötsframleiðslunnar

    „Við ákváðum að taka þátt í verkefninu því við viljum finna leiðir og lausnir til þess að minnka kolefnisspor í matvælaframleiðslu, í okkar tilfelli í framleiðslu á lambakjöti. Orðið hefur mikil vitundarvakning í þjóðfélaginu um að minnka kolefnisspor okkar til að sporna við óeðlilegri hlýnun jarðar af mannavöldum,“ segir Arna. 

    „Við sem þjóð höfum skuldbundið okkur við Parísarsáttmálann, eins og svo margar, og það þýðir að allir angar okkar samfélags þurfa að finna leiðir til þess að minnka losun, eða auka bindingu. Það skemmtilega við að vera í hefðbundnum búskap á bújörð er að það eru tækifæri til að fara mjög blandaða leið í þessum efnum; bæði hægt að finna leiðir til þess að auka bindingu eða minnka losun. Hefðbundinn búskapur eða almennt húsdýrahald til matvælaframleiðslu hefur fengið á sig það óorð að valda stóru kolefnisspori. Við viljum bæta ímynd okkar með það að leiðarljósi að sýna fram á að framleiðsla á til dæmis lambakjöti geti bæði verið umhverfisvæn og um leið sé það einnig holl fæða,“ segir Arna enn fremur um ástæður fyrir þátttöku þeirra.

    Læra nýjar leiðir til að minnka kolefnisspor búskaparins  

    Að sögn Örnu er aðgerðaráætlun þeirra nokkuð hefðbundin, en þau sjá ýmis tækifæri til að ná betri árangri í búskapnum með þátttökunni. „Við sjáum bæði tækifæri í aukinni bindingu á kolefni í gegnum skógrækt og uppgræðslu lands. Að sama skapi sjáum við tækifæri í minni losun með því að ná meiri afurðum eftir hverja vetrarfóðraða ær, með sömu aðföngum eða með betri nýtingu á þeim. Við erum til dæmis í ferli við að hefja tæplega 40 hektara nytjaskógrækt á jörðinni. Einnig tökum við þátt í verkefninu „Bændur græða landið“. 

    Verkefnið er tiltölulega nýbyrjað og framleiðsluferlar á lambakjöti langir og því ekki enn hægt að taka mið af því hversu vel gengur að ná markmiðum sem hver þátttakandi hefur sett sér. Okkur líst samt sem áður vel á þetta verkefni og erum að sjálfsögðu spennt fyrir framhaldinu.

    Ávinningur okkar við að taka þátt í þessu verkefni er fyrst og fremst sá að við lærum nýjar leiðir til þess að minnka kolefnisspor í okkar framleiðslu, sem er fyrst og fremst markmiðið. Það fer oftast vel saman, aðgerðir sem stuðla að betra umhverfi hafa jákvæðan ávinning fyrir búskapinn í heild,“ segir Arna.

    Kindur á Skjöldólfsstöðum í Breiðdal.
    Metnaðarfull áætlun með mikla möguleika 

    Aðgerðaráætlun Skjöldólfsstaða er mjög metnaðarfull, að sögn Berglindar Óskar, og tekur vel á þeim möguleikum sem eru fyrir hendi í búrekstrinum. „Hún ber með sér að þau eru mjög meðvituð um loftslags- og umhverfismál og hafa tileinkað sér loftslagsvænar aðferðir sem verða góður grunnur að áframhaldandi vinnu að loftslagsvænu búi,“ segir hún.

    bbl.is sótt 02/11/2020

  • Nýtt loft­hreinsi­ver bind­ur 1 millj­ón tonna af CO2

    Íslenska fyr­ir­tækið Car­bon Ice­land ehf. áform­ar að reisa loft­hreinsi­ver á Íslandi sem ger­ir kleift að hreinsa og og binda eina millj­ón tonna af CO2 (kolt­ví­sýr­ingi) úr and­rúms­lofti. Áætlað er að fram­kvæmd­in kosti um 140 millj­arða króna en verið verður starf­rækt við Bakka á Húsa­vík.

    Byrjað var á und­ir­bún­ingi þessa verk­efn­is fyr­ir tveim­ur árum og hef­ur Car­bon Ice­land náð sam­komu­lagi við kanadíska há­tæknifyr­ir­tækið Car­bon Eng­ineer­ing um að nota svo­kallaða „Direct Air Capt­ure“- tækni sem fyr­ir­tækið hef­ur þróað.

    „Um er að ræða eitt af stærri ný­sköp­un­ar­verk­efn­um síðari ára hér á landi en efna­hags­leg áhrif verk­efn­is­ins geta orðið víðtæk fyr­ir Ísland. Verk­efnið styður mjög við lofts­lags­mál, eyk­ur sjálf­bærni og ýtir und­ir græn­ar áhersl­ur og nátt­úru­lega hringrás,“ seg­ir í til­kynn­ingu en aðstand­end­ur Car­bon Ice­land kynntu verk­efnið á blaðamanna­fundi á Grand hót­el í morg­un. 

    Vatna­skil fyr­ir Ísland

    Hall­grím­ur Óskars­son, stjórn­ar­formaður Car­bon Ice­land, seg­ir verk­efnið fela í sér vatna­skil fyr­ir Ísland að mörgu leyti, ekki bara í lofts­lags­mál­um.

    „Við erum að fanga eina millj­ón tonna af kolt­ví­sýr­ingi sem er miklu meira magn en Ísland hef­ur séð til þessa,“ seg­ir Hall­grím­ur í sam­tali við mbl.is og bæt­ir við að fyr­ir­tækið muni einnig nota kolt­ví­sýr­ing­inn sem það bind­ur til að fram­leiða hreint, grænt eldsneyti, til dæm­is fyr­ir skip og önn­ur sam­göngu­tæki. „Það er verið að nota eldsneyti sem krefst þess ekki að það sé tekið jarðefna­eldsneyti úr jörðu,“ seg­ir hann og nefnið að verið sé að end­ur­nýta meng­un­ina. „Það er mun skárra að það sé verið að nota grænt eldsneyti sem skil­ar ekki meiru út í and­rúms­loftið.“

    Einnig verður not­ast við grænt CO2-grun­nefni til að byggja upp öfl­uga mat­væla­fram­leiðslu, að sögn Hall­gríms, sem gæti opnað á alls kyns iðnað hér­lend­is tengd­an út­flutn­ingi, meðal ann­ars á græn­meti.

    Hann seg­ir Ísland vera eitt af fyrstu lönd­un­um í heim­in­um til að nýta sér þessa tækni. Fyrsta loft­hreinsi­verið var sett upp í Kan­ada en Banda­ríkja­menn og Bret­ar eru einnig byrjaðir á sams­kon­ar verk­efni og Ísland.

    Aðlagað að ís­lensk­um aðstæðum

    Fram kem­ur í til­kynn­ingu að í byrj­un árs hafi Car­bon Ice­land ehf.  náð sam­komu­lagi við kanadíska há­tæknifyr­ir­tækið Car­bon Eng­ineer­ing sem hef­ur þróað og fengið einka­leyfi á öfl­ugri aðferð til að hreinsa mikið magn af CO2 beint úr and­rúms­lofti. DAC-aðferðin (Direct Air Capt­ure) hef­ur verið í þróun og próf­un­um hjá þeim í Kan­ada í yfir 10 ár en upp­hafsmaður aðferðafræðinn­ar er Dav­id Keith, pró­fess­or í eðlis­fræði og um­hverf­is­vís­ind­um við Har­vard-há­skóla.

    „Car­bon Ice­land hef­ur unnið að því und­an­far­in miss­eri að aðlaga tækni og aðferðarfræði Car­bon Eng­ineer­ing að ís­lensk­um aðstæðum og hef­ur sú aðlög­un snú­ist um það að nota ein­göngu hreina græna raf­orku í starf­semi loft­hreinsi­vers­ins. End­an­legri út­færslu varðandi orku­mál er ekki að fullu lokið og verður greint frá þeim niður­stöðum síðar. Viðræður hafa staðið yfir við sveit­ar­fé­lagið Norðurþing sem miða að því að starf­semi Car­bon Ice­land verði staðsett á vist­væn­um iðngarði á Bakka, við Húsa­vík,“ seg­ir í til­kynn­ing­unni.

    Kost­ar um 140 millj­arða króna

    Áætlað er að fram­kvæmd­in kosti um 140 millj­arða króna og eru þá all­ar þrjár vinnslu­ein­ing­arn­ar tald­ar með: loft­hreinsi­ver, fram­leiðsla á grænu CO2 og fram­leiðsla á hreinu, grænu eldsneyti. Árleg­ar tekj­ur, þegar starf­sem­in verður kom­in í full­an gang, geta numið allt að 50 til 70 millj­örðum króna, að stærst­um hluta gjald­eyris­tekj­ur, seg­ir í til­kynn­ing­unni.

    Skatt­spor til rík­is og sveit­ar­fé­laga er áætlað um 8 til 10 millj­arðar króna ár­lega. Fyrstu áform fé­lags­ins eru að fjár­magna verk­efnið er­lend­is frá og eru viðræður um það þegar hafn­ar. Fyr­ir­hugað er að byrja að reisa loft­hreinsi­verið árið 2023 og að það verði komið í gagnið um 2025. Um 300-500 stöðugildi, bein og óbein, verða að staðaldri við starf­sem­ina.

    Á að nýt­ast öllu sam­fé­lag­inu

    „Við sem stönd­um að Car­bon Ice­land ehf. fögn­um því mjög að finna hvað marg­ir aðilar hafa haft trú á verk­efn­inu með okk­ur og hafa staðið þétt við fram­vindu þess á und­an­förn­um miss­er­um. Verk­efnið á að nýt­ast sam­fé­lag­inu öllu enda er um að ræða stórt ný­sköp­un­ar­verk­efni, sem get­ur haft mik­il áhrif á lofts­lags­mál Íslands, með græn­ar áhersl­ur þar sem hug­vit er notað til að fanga mikið magn af CO2 úr and­rúms­lofti og umbreyta því í efni til mat­væla­fram­leiðslu og fram­leiðslu á grænu eldsneyti,“ seg­ir í yf­ir­lýs­ingu frá Car­bon Ice­land. 

    mbl.is sótt 01/11/2020

  • Stór­kaup á me­tangasi

    Mal­bik­stöðin & Fag­verk og Sorpa hafa und­ir­ritað sam­eig­in­lega vilja­yf­ir­lýs­ingu um kaup og sölu á allt að millj­ón normal­rúm­metr­um (Nm3) af hreinsuðu me­tangasi á ári.

    Það sam­svar­ar tæp­lega helm­ingi af af­kasta­getu GAJU, gas- og jarðgerðar­stöðvar SORPU. Með yf­ir­lýs­ing­unni lýsa Mal­bik­stöðin & Fag­verk og SORPA yfir ætl­un sinni að starfa sam­an að því að á kom­ist bind­andi samn­ing­ur þeirra á milli um viðskipti með met­an um mitt ár 2021.

    Helgi Þór Inga­son, fram­kvæmda­stjóri SORPU, seg­ir í frétta­til­kynn­ingu að tölu­verð eft­ir­spurn sé eft­ir me­tangasi frá GAJU. 

    Me­tangasinu er ætlað að koma í staðinn fyr­ir um­tals­vert magn af dísi­lol­íu í starf­semi Mal­bik­stöðvar­inn­ar og Fag­verks. Með því að nota me­tangas í stað dísi­lol­íu til að fram­leiða mal­bik draga fyr­ir­tæk­in um­tals­vert úr kol­efn­is­fót­spori mal­biks­ins.

    mbl.is sótt 29/10/2020

  • Nýta hátækni úr Svartsengi í norskri metanólverksmiðju

    Norðmenn hyggjast nýta sér hátækni Carbon Recycling í Svartsengi til að reisa 28 milljarða króna verksmiðju í Norður-Noregi sem fangar útblástur frá kísilmálmvinnslu og breytir honum í umhverfisvænt eldsneyti. Fjallað var um verkefnið í fréttum Stöðvar 2.

    Það er liðin átta ár frá því Carbon Recycling reisti verksmiðju sína í Svartsengi, ekki síst til að flytja út hugvit frá Íslandi, með því að sýna umheiminum fram á að þetta væri hægt; að fanga koltvísýring frá iðnaði, í þessu tilviki frá orkuveri HS Orku, og breyta honum í metanól.

    Frá verksmiðju Carbon Recycling International (CRI) í Svartsengi. Mynd:Vísir.is

    Þjóðverjar með stuðningi Evrópusambandsins voru fyrstir til að kaupa hugmyndina og hófu vorið 2019 að nýta koltvísýring kolaorkuvers við Köln til framleiðslu metanóls.

    Svíar eru að prófa sig áfram í Luleå með að nýta útblástur stálframleiðslu og einnig Kínverjar sem reisa núna stóra metanólverksmiðju í Hunan-héraði. Og núna hefur Carbon Recycling fengið Norðmenn í viðskiptamannahópinn, að sögn Benedikts Stefánssonar, framkvæmdastjóra viðskiptaþróunar fyrirtækisins.

    Norska ríkisorkufyrirtækið Statkraft og kísilmálmframleiðandinn Finnfjord ætla í samstarfi við Carbon Recycling að þróa verksmiðju í Norður-Noregi sem breytir koltvísýringi frá kísilmálmvinnslu í metanól. Áætlað er að norska eldsneytisverksmiðjan verði um þrjátíu sinnum stærri en sú í Svartsengi en áformunum er nánar lýst í fréttatilkynningu Statkraft, sem er hin norska Landsvirkjun.

    Ákvörðun um fjárfestinguna á að liggja fyrir eftir ár og er áformað að verksmiðjan taki til starfa eftir þrjú ár. Heildarfjárfesting er áætluð um 28 milljarðar íslenskra króna. Af þeim fjármunum áætlar Benedikt að einn til tveir milljarðar króna gætu runnið til Carbon Recycling en um 30 manns starfa núna hjá fyrirtækinu á Íslandi.

    visir.is sótt 26/10/2020

  • Högnuðust um 32 milljarða

    Samanlagður hagnaður Landsvirkjunar, Orkuveitu Reykjavíkur og HS Orku nam 32 milljörðum króna á síðasta ári.

    Umsvif þriggja stærstu fyrirtækja landsins sem framleiða og selja raforku eru, líkt og meðfylgjandi gröf sýna, allveruleg. Samanlagður hagnaður orkufyrirtækjanna nam ríflega 32 milljörðum króna á síðasta ári og námu samanlagðar tekjur tæplega 124 milljörðum króna á tímabilinu.

    Ekkert fyrirtæki á landinu býr yfir meira eigin fé en Landsvirkjun, en um síðustu áramót nam eigið fé ríkisfyrirtækisins rúmlega 306 milljörðum króna. Eigið fé Orkuveitunnar er að sama skapi verulegt og nam rúmlega 182 milljörðum króna um síðustu áramót. Eiginfjárstaða HS Orku er einnig sterk og nam tæplega 37 milljörðum króna undir lok síðasta árs. Eiginfjárhlutfall Landsvirkjunar var 51% um síðustu áramót, 49% hjá Orkuveitu Reykjavíkur og loks nam eiginfjárhlutfall HS Orku 64% í árslok 2019. Þá námu eignir Landsvirkjunar hvorki meira né minna en ríflega 600 milljörðum króna, eignir Orkuveitu Reykjavíkur námu tæplega 370 milljörðum króna og eignir HS Orku námu ríflega 57 milljörðum króna.

    Tvö félaganna, Landsvirkjun og Orkuveita Reykjavíkur, eru í eigu opinberra aðila. Landsvirkjun er í eigu íslenska ríkisins á meðan Orkuveitan er að langstærstum hluta í eigu Reykjavíkurborgar, en Akraneskaupstaður og Borgarbyggð eiga einnig lítinn hlut í félaginu. HS Orka er hins vegar í helmingseigu samlagshlutafélagsins Jarðvarma, sem er í eigu fjórtán íslenskra lífeyrissjóða, og hinn helmingurinn er í eigu sænska félagsins Magma Energy. Hörður Arnarson er forstjóri Landsvirkjunar, Bjarni Bjarnason er forstjóri Orkuveitunnar og Tómas Már Sigurðsson er forstjóri HS Orku.

    COVID-19 faraldurinn hefur rýrt hag Landsvirkjunar. Lækkaði hagnaður félagsins á fyrri árshelming núverandi árs um 40% á milli ára og var það, líkt og fyrr segir, að mestu tilkomið vegna áhrifa heimsfaraldursins. Var hagnaður tímabilsins 5,6 milljarðar króna, samanborið við 9,4 milljarða króna hagnað á fyrstu sex mánuðum ársins 2019. Þá námu tekjur Landsvirkjunar á fyrstu sex mánuðum ársins 2020 31 milljarði króna, en árið áður námu tekjurnar á sama tímabili hátt í 36 milljörðum króna. Vegna faraldursins hefur Landsvirkjun stutt við bakið á sínum stærstu viðskiptavinum, stórnotendum, með því að bjóða þeim rafmagn á afsláttarkjörum út októbermánuð.

    Nánar er fjallað um málið í Fyrirmyndarfyrirtæki í rekstri, fylgiriti Viðskiptablaðsins sem kom út á dögunum og unnið var í samstarfi við Kelduna. Blaðið er opið öllum og er hægt að nálgast pdf-útgáfu hér.

    vb.is sótt 25/10/2020

  • Fjárfesta 2 milljörðum í rafbílaverksmiðju

    General Motors hyggst fjárfesta 2 milljörðum dala til að breyta verksmiðju í Tennessee í verksmiðju sem framleiðir rafbíla.

    Bandaríski bílaframleiðandinn General Motors hyggst fjárfesta fyrir 2 milljarða bandaríkjadala til að breyta verksmiðju sinni í Spring Hill í Tennessee í verksmiðju sem sérhæfir sig í framleiðslu á rafbílum. Verður umrædd verksmiðja þá sú þriðja á vegum bílaframleiðandans sem framleiðir rafbíla. Reuters greinir frá.

    Bílaframleiðandinn ku einnig stefna á að opna rafbílaverksmiðju í Mexíkó, en ekki liggur fyrir hvenær sú verksmiðja verður tekin í gagnið.

    General Motors er með fleiri fjárfestingar á döfinni, því á dögunum greindi bílaframleiðandinn frá því að fjárfest verði 32 milljónum dala í verksmiðju í bænum Flint í Michigan. Verksmiðjan framleiðir Chevrolet Silverado og GMC Sierra, sem báðir eru pallbílar í stærri kantinum. 

    vb.is sótt 25/10/2020

  • Jafnvægi náttúruverndar og orkuvinnslu

    Kristín Linda Árnadóttir aðstoðarforstjóri Landsvirkjunar flutti erindi á umhverfisdegi atvinnulífsins 14. október sl. Hún sagði okkur standa frammi fyrir að draga úr losun, minnka plast í hafinu, breyta samgönguháttum, taka upp grænt og hringrænt hagkerfi, styðja líffræðilega fjölbreytni og vernda víðernin.

    „Sjálfbæra samfélagið sem við stefnum á krefst þess að við vinnum endurnýjanlega orku, klárum orkuskiptin á landi, hafi og í lofti og verndum náttúruna.“

    Framtíðin krefst endurnýjanlegrar orku og að breyta þurfi orkukerfum. Hér á landi er talið að 300 MW þurfi til að Ísland verði óháð jarðefnaeldsneyti og 1200 MW til að ná fullum orkuskiptum.

    Kristín Linda fjallaði einnig um tækifæri og áskoranir Íslands. Það verði mikil eftirspurn eftir endurnýjanlegri orku en að framfarir í nýtingu vind- og sólarorku þrengi að samkeppnisforskoti Íslands. Vindorkan hefur hér áhrif á samkeppnishæfni annarra orkukosta þ.e. vatnsafls og jarðvarma. Það þarf að meta hvar megi nýta vindinn og hvar ekki en til að nýta vindorku er unnt að velja svæði á breiðari grunni en þegar um vatnsafl og jarðvarma er að ræða.

    Landsvirkjun stefnir að kolefnishlutleysi árið 2025 og Kristín rakti hvernig því marki yrði náð.

    Hún sagði fyrirhugaðan hálendisþjóðgarð bjóða upp á spennandi verkefni við að finna gott jafnvægi náttúruverndar og orkuvinnslu í jaðri þjóðgarðsins.

    Að lokum sagði Kristín: „Sjálfbæra samfélagið sem við stefnum á krefst þess að við vinnum endurnýjanlega orku, klárum orkuskiptin á landi, hafi og í lofti og verndum náttúruna.“

    Hér má sjá erindi Kristínar Lindu í Sjónvarpi atvinnulífsins

    <a href="http://" target="_blank" rel="noreferrer noopener">sa.is sótt 22/10/2020

  • Ræddi hugmyndir um loftslagsgjöld á fundi OECD

    Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, tók í dag þátt í fundi Efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) um sjálfbæra þróun þar sem m.a. var rætt um hugmyndir um loftslagsgjöld á landamærum vegna innflutnings frá svæðum sem leggja ekki á kolefnisgjöld eða losunarkvóta og nýtingu gjaldanna í kjölfar heimsfaraldurs kórónuveiru. Hugmyndir um slík gjöld eru til skoðunar hjá framkvæmdastjórn Evópusambandsins.

    Fram kom í máli ráðherra á fundinum að brýnast væri að fjalla um umhverfismál í stóru samhengi og hvernig bregðast ætti við loftslagsvandanum.

    Ljóst væri að loftslagsgjöld á landamærum væru nauðsyn í áliðnaði. „Ísland er nokkuð stórt á heimsmarkaði þegar kemur að framleiðslu áls. Í álframleiðslu hér á landi eru nýttir hreinir orkugjafar en þrátt fyrir marga alþjóðlega fundi og áhuga á grænum orkugjöfum er almennt ekki greitt yfirverð fyrir slíkar grænar afurðir,“ sagði ráðherra.

    Rætt hefur verið um að nýta gjöld vegna kolefnisnotkunar í baráttuna gegn loftslagsvandanum í þróunarríkjum. Bjarni sagðist telja að til þess að samstaða næðist um slíkt þyrfti að verja umtalsverðum hluta tekna sem kæmu af slíkum gjöldum í aðgerðir í loftslagsmálum heimafyrir. Heppilegra væri að nýta þá innviði sem til staðar væru, svo sem Græna loftslagssjóðinn í stað þess að stofna nýja sem hefðu sama markmið.

    stjornarradid.is sótt 20/10/2020

  • Umhverfisverðlaun atvinnulífsins 2020

    Umhverfisverðlaun atvinnulífsins voru tilkynnt við hátíðlega athöfn á Umhverfisdegi atvinnulífsins í dag. Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, tilkynnti verðlaunin. Umhverfisfyrirtæki ársins er Terra en framtak ársins á sviði umhverfismála eiga Netpartar.

    Terra hefur starfað við flokkun og söfnun endurvinnslu efna frá árinu 1984 og vinnur með fyrirtækjum, sveitarfélögum og einstaklingum í endurvinnslu og umhverfisvænni úrgangsstjórnun með áherslu á að koma öllum þeim efnum sem falla til í viðeigandi farveg og aftur inn í hringrásarhagkerfið.  Terra rekur meðal annars jarðgerðarbúnað til endurnýtingar á lífrænum efnum og gerir viðskiptavinum sínum kleift að fylgjast með úrgangstölum og endurvinnsluhlutfalli í rauntíma. Gunnar Bragason, forstjóri Terra tók við verðlaununum fyrir hönd Terra.

    „Þessi verðlaun eru mikil viðurkenning fyrir okkar starf og góð hvatning fyrir starfsfólk Terra. En við höfum metnað til að gera enn betur. Með nýjum markmiðum, nýjum starfrænum leiðum, grænum fjárfestingum og íslensku hugviti viljum við stíga mikilvæg og græn skref inn í framtíðina, innleiða hringrásarhagkerfi og efla mikið flokkun og endurvinnslu. Þetta viljum við gera í samvinnu við fólkið í landinu, stjórnvöld og íslensk fyrirtæki, til að draga úr mengun og gróðurhúsaáhrifum og skapa um leið hagkvæmara og betra þjóðfélag.  

    Ég skora á okkur öll að taka umhverfis- og endurvinnslumál föstum tökum og gefa þeim það vægi sem þau þarfnast. Vörur eru framleiddar til að anna eftirspurn. Ef við sem búum þessa jörð förum að hugsa og framkvæma með það að leiðarljósi að varan sem við notum sé hluti af hringrásarhagkerfinu, að það sé búið við hönnun að gera ráð fyrir því hvað gert er við vöruna að loknum líftíma hennar, þá getum við breytt miklu. Ísland er ekki stórt land en öll skref í þessa átt eru til bóta. Við skiptum því máli. Skiljum jörðina eftir á betri stað en við tókum við henni.”

    Guðni Th. Jóhannesson, forseti Íslands, Líf Lárusdóttir, markaðsstjóri Terra,  Gunnar Bragason, forstjóri Terra, Jónína G. Magnúsdóttir, framkvæmdastjóri þjónustu- og viðskiptasviðs Terra, Freyr Eyjólfsson, samskiptastjóri Terra og Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA

    Kynntu þér umhverfisstarf og stefnu Terra

    Netpartar eiga framtak ársins


    Netpartar fengu verðlaun á Umhverfisdegi atvinnulífsins í dag fyrir framtak ársins á sviði umhverfismála. Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, tilkynnti verðlaunin en viðurkenninguna fá Netpartar fyrir að vera leiðandi í umhverfismálum við niðurrif bíla og sölu varahluta.

    Markmið Netparta hefur frá upphafi verið að stuðla að frekari nýtingu notaðra varahluta úr bifreiðum sem og að endurvinna þær með umhverfisvænum hætti til annarra hlutverka. Það leiðir af sér betri nýtingu verðmæta, stuðlar að minni sóun, minni urðun, betra umhverfi og loftslagi. Þannig gegna Netpartar hlutverki í hringrásarhagkerfinu.

    Framkvæmdastjóri og eigandi fyrirtækisins er Aðalheiður Jacobsen, viðskiptafræðingur og frumkvöðull.

    „Ég og við öll hjá Netpörtum erum yfir okkur stolt og þakklát að hafa hlotið þessa viðurkenningu frá atvinnulífinu sem er okkur sannarlega mikil hvatning. Alveg frá stofnun Netparta hafa umhverfismál og samfélagsábyrgð verið okkar leiðarljós, þar sem markmiðið er að sem mest af ónýtum bíl fari aftur í annað hvort nýtilega bílavarahluti eða í önnur hlutverk í hringrásarkerfinu. Við lítum á það sem okkar skyldu að stuðla að minni sóun og urðun fyrir betra umhverfi og loftslagi og við erum þakklát fyrir þann meðbyr sem finnum, frá bæði viðskiptavinum og öðrum.“

    Guðni Th. Jóhannesson, forseti Íslands, Kristín Jóhannsdóttir, almannatengill Netparta, Aðalheiður Jacobsen, framkvæmdastjóri Netparta
    og Halldór Benjamín Þorbergsson, framkvæmdastjóri SA

    Kynntu þér umhverfisstarf og stefnu Netparta

    Í valnefnd Umhverfisverðlauna atvinnulífsins sátu Bryndís Skúladóttir, formaður dómnefndar,  Sigurður M. Harðarson og Gréta María Grétarsdóttir.

    Umhverfisdagur atvinnulífsins er árlegur viðburður en að honum standa Samtök atvinnulífsins, Samorka, Samtök ferðaþjónustunnar, Samtök fjármálafyrirtækja, Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi, Samtök iðnaðarins og Samtök verslunar og þjónustu.

    Streymi af erindum dagsins má finna hér.

    sa.is sótt 15/10/2020

  • SVÞ setja sér umhverfisstefnu

    Stjórn SVÞ samþykkti á fundi sínum þann 8. október sl. umhverfisstefnu fyrir samtökin. Umhverfisstefnan tekur bæði til innra starfs samtakanna en markmið hennar er ekki síður að vera aðildarfyrirtækjum og atvinnulífinu öllu góð fyrirmynd í umhverfismálum og sjálfbærni, og að leiðbeina, fræða, hvetja og styðja við aðildarfyrirtæki í málaflokknum, enda sé ekki síst skýr ávinningur af því fyrir aðildarfyrirtæki í formi betri afkomu, aukinnar starfsánægju starfsfólks og bættrar ímyndar.

    „Umhverfismál og sjálfbærni varða okkur öll og atvinnulífið hefur sett þau mál kyrfilega á dagskrá. Við viljum því ganga fram með góðu fordæmi auk þess að styðja okkar aðildarfyrirtæki í því að skapa betra umhverfi fyrir okkur öll,“ segir Jón Ólafur Halldórsson, formaður SVÞ

    Umhverfisstefnuna má lesa í heild sinni hér: https://svth.is/umhverfisstefna-svth/

    svth.is sótt 15/10/2020

  • Matorka að ganga frá umfangsmikilli fjármögnun

    Matorka sérhæfir sig í umhverfisvænu fiskeldi á laxfiskum á landi. Endurfjármögnun upp á 1,3 milljarða króna og hlutafjáraukningu upp á rúmar 400 milljónir er ætlað að renna stoðum undir stóraukna framleiðslugetu.

    Fiskeldisfyrirtækið Matorka er langt komið með að ganga frá endurfjármögnun upp á 1,3 milljarða króna, sem mun haldast í hendur við þriggja milljóna dala hlutafjáraukningu, jafngildi rúmlega 400 milljóna króna, samkvæmt heimildum Markaðarins.

    Matorka sérhæfir sig í umhverfisvænu fiskeldi á laxfiskum á landi. Félagið er með eldisstöðvar í Grindavík, seiðaeldi að Fellsmúla í Landsveit á Suðurlandi og jafnframt fiskvinnsluhús í Grindavík sem sinnir flökun, frystingu og pökkun. Fjármögnun Matorku er ætlað að renna stoðum undir verulega aukningu á framleiðslugetu félagsins.

    Uppbygging á eldiseiningu í Grindavík, sem tvöfaldar framleiðslugetuna úr 1.500 tonnum upp í 3.000 tonn á ári, er mjög langt á veg komin. Þá hefur félagið einnig nýlega fengið leyfi til að tvöfalda framleiðslugetuna aftur upp í 6 þúsund tonn. Aðaltegund Matorku er bleikja, en félagið hóf einnig slátrun á urriða í febrúar síðastliðnum, og er einnig með leyfi til laxeldis.

    Samkvæmt heimildum Markaðarins hefur Kvika banki veitt Matorku ráðgjöf í fjármögnunarferlinu og Arion banki stendur á bak við endurfjármögnun skulda fiskeldisfélagsins.

    Tekjur Matorku á síðasta ári námu rétt tæplega 700 milljónum króna og jukust um 28 prósent á milli ára. EBITDA félagsins – rekstrarhagnaður fyrir afskriftir, fjármagnsliði og skatta – var jákvæð um 76 milljónir króna.

    Eignarhald í Matorku skiptist nokkurn veginn jafnt milli innlendra og erlendra fjárfesta. Stærsti hluthafinn er erlenda eignarhaldsfélagið Matorka Holding AG, en eftir því sem Markaðurinn kemst næst miðar fjármögnun Matorku meðal annars að því að losa um eignarhlut erlenda félagsins. Næststærsti hluthafinn er hollenski sjóðurinn Aqua Spark, sem sérhæfir sig í fjárfestingum í sjálfbæru fiskeldi.

    Þá eru þrír innlendir fjárfestar á lista yfir tíu stærstu hluthafa Matorku. Inning ehf., félag Bjarna Kristjáns Þorvarðarsonar, fer með rúmlega 8 prósenta hlut. Eldhrímnir ehf., sem er í eigu hjónanna Ingimundar Sveins­sonar arkitekts og Sigríðar Arnbjarnardóttur, auk þriggja barna þeirra, á þriggja prósenta hlut og P 126 ehf., félag Einars Sveinssonar fjárfestis, er með rúmlega tveggja prósenta hlut.

    frettabladid.is sótt 14/10/2020

  • Mataræði og neysla vega meira en umferðin í Reykjavík

    Bann við meng­andi bíl­um og upp­bygg­ing Borg­ar­línu mun minnka veru­lega mælt kol­efn­is­spor í Reykja­vík.

    Mikil tækifæri eru í því að bæta upplýsingagjöf varðandi kolefnislosun Reykvíkinga, samkvæmt minnisblaði Eflu um loftslagsbókhald Reykjavíkurborgar fyrir árið 2019.

    Í minnisblaðinu kemur fram að greind losun sé langmest frá bílaumferð, eða 280 þúsund tonn. Hins vegar má gera ráð fyrir því að matarneysla leiði af sér kolefnisspor upp á 451 þúsund tonn og önnur neysla og losun upp á 484 þúsund tonn til viðbótar. Kolefnisbókhald borgarinnar nær hins vegar ekki yfir þessi gildi.

    Þegar litið er til þeirrar losunar sem bókhaldið nær yfir má sjá að stærstur hluti útblásturs á gróðurhúsalofttegundum innan borgarmarka Reykjavíkur, eða vegna starfsemi innan borgarmarka, á sér stað vegna samgangna. Samgöngur í heild sinni vega 52 prósent af allri skrásettri losun í Reykjavík eða 338.161 tonni CO2 ígilda. Næst á eftir samgöngum í losun er byggingariðnaður sem nemur 15 prósentum.

    Stærsti hluti losunar sem rekja má til samgangna er vegna  fólksbifreiða, eða 204.061 tonn CO2 ígilda. Til samanburðar má nefna að losun sendibíla nemur 26 þúsund tonnum CO2 ígilda.

    Þá kemur fram að kolefnislosun búfjár nemur um 2.800 tonn innan borgarmarkanna. Þar eru meðtaldar 43 mjólkurkýr, 192 kindur og 2.240 grísir, en þeir síðasttöldu gefa frá sér 477 tonn koltvísýringsígilda, um 213 kíló hver grís. Þá er um leið ljóst að útblástur gróðurhúsalofttegunda tengd landbúnaði af völdum borgarbúa er mun meiri en verður til innan borgarmarkanna.

    Binding vegna nýlegrar skógræktar jafngildir hins vegar ferföldum útblæstri alls búfjár á borgarlandinu, eða 10.500 tonn.

    Þegar horft er á kolefnisbókhald Reykjavíkur án neyslu er hins vegar ljóst, að mati Eflu, að framtíðin býður upp á minni losun. „Aðgerðaráætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum kveður á um að sala einkabíla sem keyra eingöngu á bensíni eða dísil muni verða bönnuð frá og með árinu 2030. Ætla má að þessi þróun muni sennilega gerast fyrst í Reykjavík þar sem innviðir fyrir rafmagnsbíla eru komnir lengst á veg. Einnig á þessi þróun við innleiðingu almenningssamgangna án jarðefnaeldsneytis, sérstaklega með tilkomu Borgarlínu.“

    stundin.is sótt 14/10/2020

  • Fundaði með alþjóðlegum vettvangi fjármálaráðherra um loftslagsmál

    Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, fundaði í dag með alþjóðlegum vettvangi fjármálaráðherra um loftslagsmál, sem ætlað er að hvetja til aðgerða í loftslagsmálum í krafti regluverks og ákvarðana á sviði ríkisfjármála og fjármálamarkaðar. Þetta er fjórði fundur vettvangsins, en hann var haldinn í tengslum við haustfund Alþjóðagjaldeyrissjóðsins sem fram fer þessa dagana.

    Á fundinum ræddu ráðherrarnir helstu áherslur í samstarfinu á næstunni, áskoranir af völdum heimsfaraldurs kórónuveiru og hvernig tryggja megi að uppbyggingaraðgerðir vegn faraldursins stuðli að umhverfisvænni hagkerfum.

    Á fundinum benti Bjarni á til þess að notkun grænna lausna aukist sé nauðsynlegt að tryggja að grænir innviðir séu fyrir hendi. Hann tók sem dæmi að hér á landi hafi verið lögð áhersla á að fjölga hleðslustöðvum fyrir rafbíla og rafvæða hafnir landsins. Rafbílum í umferð á Íslandi hafi fjölgað ört og þeir séu nú um 40% nýskráðra bíla.

    Þá séu stjórnvöld að skoða hvernig lækkun skatta geti eflt græna fjárfestingu, til dæmis í sjávarútvegi og í smíði nýrra skipa en enn frekari samdráttur í losun sjávarútvegs sé næsta áskorun. Bjarni sagði einnig mikilvægt að skapa hvata til grænnar einkafjárfestingar.

    Alþjóðlegur samráðsvettvangur fjármálaráðherra um loftslagsmál var settur á stofn árið 2019 og hefur Ísland verið aðili að vettvangnum frá upphafi. Í aðildinni felst meðal annars viðurkenning á þeirri ógn sem steðjar að efnahagskerfum heimsins, samfélögum og umhverfinu, sem felur í sér áhættu þegar kemur að efnahagslegum vexti og þjóðhagslegum stöðugleika. Fjármálaráðherrarnir telja að í krafti embættis síns séu þeir í lykilstöðu til að hraða umbreytingum til að draga úr losun og auka kolefnisbindingu og skapa umhverfisvænni hagkerfi með stefnumótun á sviði þjóðhags- og ríkisfjármála og, þar sem það á við, með reglusetningu.

    stjornarradid.is sótt 12/10/2020

  • Af­kasta­get­an auk­in um 50%

    Fram­kvæmd­um við stækk­un varma­stöðvar við Hell­is­heiðar­virkj­un, sem fram­leiðir heitt vatn fyr­ir íbúa og fyr­ir­tæki á höfuðborg­ar­svæðinu, er lokið. Við það jókst af­kasta­geta henn­ar úr 600 l/​s í 925 l/​s, eða um ríf­lega 50%. Heild­ar­kostnaður við stækk­un­ina nem­ur um 1250 millj­ón­um króna.

    Stækk­un þessi var upp­haf­lega ráðgerð árið 2023 en var flýtt sök­um tals­verðrar aukn­ing­ar á notk­un heits vatns á höfuðborg­ar­svæðinu um­fram lang­tímaspár.  Helstu ástæður aukn­ing­ar­inn­ar eru fjölg­un íbúa og ferðamanna, mik­il upp­bygg­ing hús­næðis, þ.m.t. hót­el­bygg­inga sem nota mikið heitt vatn og ekki síst, meiri notk­un á hvern íbúa sem ekki var fyr­ir­séð þegar spár voru gerðar. Þessi þróun hef­ur valdið álagi á heita­vatns­bor­hol­ur Veitna í Reykja­vík og í Mos­fells­bæ, einna helst þegar mjög kalt er í veðri til lengri tíma að því er seg­ir í til­kynn­ingu.

    Heita vatnið sem kem­ur til not­enda frá virkj­un­um Orku Nátt­úr­unn­ar á Hell­is­heiði og á Nesja­völl­um er upp­hitað grunn­vatn. Stækk­un varma­stöðvar­inn­ar fól því í sér að bora þrjár kalda­vatns­hol­ur í Engi­dal auk þess að bætt var við einu varma­skiptap­ari og höfuðdælu.

    Með auk­inni fram­leiðslu­getu virkj­ana á heitu vatni gefst kost­ur á því að taka hverfi í borg­inni af bor­holu­vatni, sem er tak­mörkuð auðlind, og setja á vatn frá virkj­un­um. Veit­ur hafa und­an­farið staðið í fram­kvæmd­um með það fyr­ir aug­um að færa Árbæ, Ártúns­holt og síðar Sunda­hverfi af bor­holu­vatni yfir á vatn frá virkj­un­um til fram­búðar.

    „Eldri hverfi Reykja­vík­ur fá vatn úr bor­hol­um Veitna. Færsla Árbæj­ar, Ártúns­holts og síðar Sunda­hverf­is á vatn frá virkj­un­um gef­ur okk­ur rými til að mæta auk­inni þörf í eldri hverf­un­um þar sem mik­il upp­bygg­ing hef­ur verið í formi þétt­ing­ar byggðar. Stækk­un varma­stöðvar­inn­ar er því eitt púsl í það stóra verk­efni að sjá höfuðborg­ar­svæðinu fyr­ir heitu vatni til hús­hit­un­ar, bað- og sund­ferða og iðnaðar til langr­ar framtíðar og á sama tíma nýta með ábyrg­um hætti þá dýr­mætu auðlind sem heita vatnið okk­ar er,“ seg­ir Arna Páls­dótt­ir, verk­efna­stjóri ný­sköp­un­ar­verk­efna hjá Orku­veitu Reykja­vík­ur, móður­fé­lagi ON og Veitna.

    mbl.is sótt 08/10/2020

  • Fram­lög til um­hverf­is­mála hækkað um 47%

    Fram­lög til um­hverf­is­mála verða 47% hærri á föstu verðlagi árið 2021 en þau voru við við upp­haf kjör­tíma­bils árið 2017. Munu heild­ar­út­gjöld rík­is­ns til mála­flokks­ins nema 24,3 millj­örðum króna á næsta ári. 

    Und­ir um­hverf­is­mál falla ýmis mál­efni, svo sem nátt­úru­rann­sókn­ir, skóg­rækt, veður­at­hug­an­ir og þjóðgarðar. Í fjár­mála­ætl­un ár­anna 2021-2025 er gert ráð fyr­ir að út­gjöld­in verði nokkuð stöðug næstu fjög­ur ár, en nemi 25,3 millj­örðum árið 2025.

    Sé litið til fjár­laga næsta árs verður 5,3 millj­örðum varið í nátt­úru­vernd, skóg­rækt og land­græðslu. Fram­lög til Vatna­jök­ulsþjóðgarðs nema um ein­um millj­arði og þjóðgarðsins á Þing­völl­um um 357 millj­ón­um. Þá fær Land­græðsla rík­is­ins 1,37 millj­arða króna en Skóg­rækt­in 1,5 millj­arða.

    Veður­stofa Íslands fær 2,94 millj­arða sam­kvæmt fjár­lög­um og hækk­ar fram­lag um 14% frá fyrra ári. Skýrist það af auknu fram­lagi til tækja­kaupa, sem nem­ur 361 millj­ón­um króna í fjár­laga­frum­varpi næsta árs.

    Fram­lag til of­an­flóðasjóðs rúm­lega tvö­fald­ast milli ára og verður 2,4 millj­arðar króna sam­an­borið við 1,1 millj­arð á fjár­lög­um 2020. Fram­kvæmd­ir við nýja varn­argarða er haf­in á Pat­reks­firði  í kjöl­far snjóflóða síðasta vet­ur, en þeim á að vera lokið 2023.

    mbl.is sótt 08/10/2020

mynd: Guðrún Pétursdóttir

Staðreyndir og orkuskipti

Birtist í leiðara Viðskiptablaðsins 23. otkóber 2022 Útflutningur raforkunnar er í formi áls, kísils og járnblendis og skapar Íslandi gjaldeyristekjur. Þessi sami gjaldeyrir gerir okkur

Lesa meira »
fyrir athygli

Tvöföldun í fiskeldi milli ára

Útflutningsverðmæti 5 milljarðar í september Grein úr Viðskiptablaðinu -Fiskifréttir birt þann 18. október 2022 Útflutningsverðmæti eldisafurða nam 5 milljörðum króna í september. Á þann kvarða

Lesa meira »
mynd: Gunna Péturs

Aftakaatburðir verði algengari

Birtist á mbl.is 09/08/2021 Skýr­ari og ít­ar­legri gögn gefa til kynna að lofts­lags­breyt­ing­ar geri það að verk­um að af­taka­at­b­urðir á borð við ákafari rign­ingu, öfg­ar

Lesa meira »

Rafmagnið í mikilli sókn

Hlutfall nýskráðra bifreiða sem nýta rafmagn eða blandaða orkugjafa er nú um 65,5% samanborið við 3% árið 2014. Andrea Sigurðardóttir skrifar á vb.is Hlutfall nýskráðra

Lesa meira »
fyrir athygli

Loftslagsvegvísir sjávarútvegsins

Eftir: Sigurgeir B Kristgeirsson birtist í Bændablaðinu 15/07/2021 Eggert Benedikt Guðmundsson er forstöðumaður Grænvangs, sem ásamt sjö atvinnugreinafélögum kynnti nýlega Loftslagsvegvísi atvinnulífsins. Vegvísinum er ætlað

Lesa meira »

ÚR fær fyrsta sjálfbærnimerki Landsbankans

Birtist á mbl.is 05/07/2021 Útgerðarfé­lag Reykja­vík­ur hef­ur hlotið sjálf­bærni­merki Lands­bank­ans, fyrst fyr­ir­tækja. Þetta kem­ur fram í til­kynn­ingu frá Lands­bank­an­um.  Fé­lagið fær sjálf­bærni­merkið vegna MSC-vottaðra fisk­veiða.

Lesa meira »
féð kemur af fjalli

Lífdísill úr sláturúrgangi

Birtist í Viðskiptablaðinu 02/07/2021 SORPA og ÝMIR technologies semja um tilfærslu og gangsetningu á vinnslulínu ÝMIS til meðhöndlunar úrgangs frá dýraslátrun. SORPA bs. og ÝMIR

Lesa meira »

Leggja til umhverfisháskóla á Suðurnesjum

Birtist á mbl.is 16/06/2021 Alþjóðleg­ur um­hverf­is­háskóli á Suður­nesj­un­um, í sam­vinnu við Keili, er meðal aðgerða sem lagðar eru til af Suður­nesja­vett­vangi, sam­starfi sveit­ar­fé­lag­anna fjög­urra á

Lesa meira »
fyrir athygli

Orkuskipti hefjast í Grímsey

ANNA ÞORBJÖRG JÓNASDÓTTIR skrifar á ruv.is 15/06/2021 Skipulagsráð Akureyrarbæjar hefur samþykkt að tvær vindmyllur verði reistar í Grímsey í sumar. Þetta er tilraunaverkefni sem er

Lesa meira »
Birki Ljósmynd: Áskell Þórisson

MÁ BJÓÐA ÞÉR BIRKIFRÆ

Birt fyrst á bb.is 26/03/2021 Landsátak Landgræðslunnar og Skógræktarinnar í söfnun birkifræs hófst haustið 2020 og mikill fjöldi fræja safnaðist. Átakið er liður í því

Lesa meira »
jökull

Skrif­ræð­i sveit­ar­stjórn­a tef­ur skóg­rækt

Dæmi eru um að skóg­ræktar­á­form ein­stak­linga og fé­laga­sam­taka tefjist vegna skipu­lags­hindrana sveitar­fé­laga. Skóg­ræktar­stjóri Skóg­ræktar ríkisins segir þetta „veru­legt á­hyggju­efni“ sem stafi fyrst og fremst af skrif­ræði ein­staka sveitar­stjórna.

Lesa meira »
Jón Ágúst Þorsteinsson, forstjóri Klappa. Aðsend mynd

Notendum fjölgað um 72%

Notendum hugbúnaðar Klappa fjölgaði um 72% milli ára. Eru nú ríflega fjögur þúsund í yfir tuttugu löndum. Hugbúnaðarfyrirtækið Klappir hefur vaxið jafnt á síðastliðnu einu

Lesa meira »
Verkalýðshreyfingin þarf að eiga sæti við borðið til að hægt sé að tryggja réttlát umskipti yfir í kolefnislaust samfélag. BSRB

Krefjast þess að fá sæti við borðið þar sem loftslagsmálin eru rædd

Verkalýðshreyfingin þarf að eiga sæti við borðið til að hægt sé að tryggja réttlát umskipti yfir í kolefnislaust samfélag. Loftslagsmál er líka hagsmunamál launþega. Þetta segir hagfræðingur BSRB. Ný skýrsla ASÍ, BHM og BSRB sem unnin er í samvinnu við norræn og þýsk bandalög stéttarfélaga varpar ljósi á stöðu Íslands og kröfur verkalýðshreyfingarinnar um réttlát umskipti.

Lesa meira »
Bet­ur má ef duga skal, er kjarn­inn í nýrri skýrslu lofts­lags­ráðs Sam­einuðu þjóðanna. mbl.is/​Eggert Jó­hann­es­son

Rauð viðvör­un fyr­ir heim­inn all­an

Ríki heims verða að taka mun metnaðarfyllri skref til að draga úr los­un gróður­húsaloft­teg­unda ætli þau sér að standa við skuld­bind­ing­ar sín­ar gagn­vart Par­ís­ar­sam­komu­lag­inu og tryggja að meðal­hita­stig á jörðu hækki ekki um meira en tvær gráður – helst und­ir 1,5 gráðum — fyr­ir árið 2100.

Lesa meira »
vb.is

BYKO leggur áherslu á sjálfbærni

BYKO leggur mikið upp úr samfélagsábyrgð og sjálfbærni til framtíðar. Stjórnendur og starfsfólk leggja mikið upp úr góðum stjórnunarháttum og áherslu á jákvæð langtímaáhrif á starfsemina.

Lesa meira »

Bens­ín og olía heyri sög­unni til

„Íslend­ing­ar hafa alla burði til að verða óháðir öðrum um orku­öfl­un og ná þannig fullu orku­sjálf­stæði. Við setj­um stefn­una á að Ísland verði jarðefna­eldsneyt­is­laust fyrst

Lesa meira »

94% minni los­un með því að hætta frakt­flugi

Fær­eyska lax­eld­is­fyr­ir­tækið Hidd­en­fjord hætti í októ­ber öll­um vöru­flutn­ingi með flugi og með því minnkaði los­un kolt­ví­sýr­ings vegna vöru­flutn­inga fyr­ir­tæk­is­ins um 94%. Fyr­ir­tækið er fyrsta eld­is­fyr­ir­tækið

Lesa meira »

Hita­met halda áfram að falla

Sam­kvæmt Kópernikus var loft­hit­inn í nóv­em­ber 0,8 gráðum hærri í nóv­em­ber 2020 en meðal­hit­inn á 30 ára tíma­bili, 1981-2010, og rúm­lega 0,1 gráðu hærri en fyrra met.

Lesa meira »

Kynn­ir ný lofts­lags­mark­mið

Katrín Jak­obs­dótt­ir for­sæt­is­ráðherra grein­ir frá nýj­um mark­miðum Íslands í lofts­lags­mál­um í grein, sem hún rit­ar í Morg­un­blaðið í dag. Þessi mark­mið verða kynnt á leiðtoga­fundi

Lesa meira »

Alþjólegi klósettdagurinn

Á hverju ári koma um 120 tonn af ýmsum óæskilegum úrgangi í hreinsistöðvar Klettagarða og Ánanaust í Reykjavík. Það þýðir að hálft kíló af rusli fer í

Lesa meira »

Los­un­in 20,6% minni en í fyrra

Los­un hit­un­ar­gilda (CO2-ígildi) frá hag­kerfi Íslands á þriðja árs­fjórðungi 2020 var 1.460 kílót­onn sam­kvæmt bráðabirgðatöl­um Hag­stofu Íslands. Þessi los­un er 20,6% minni en los­un á

Lesa meira »

Veitir 30 milljónir til nýsköpunar

Íslandsbanki hefur veitt fjórtán verkefnum alls 30,5 milljónir króna úr Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka. slandsbanki afhenti í dag styrki úr Frumkvöðlasjóði Íslandsbanka. Alls voru veittar 30,5 milljónir

Lesa meira »

Stór­kaup á me­tangasi

Vil­hjálm­ur Þór Matth­ías­son, eig­andi Fag­verk og Mal­bik­stöðvar­inn­ar. Helgi Þór Inga­son, fram­kvæmda­stjóri Sorpu, Bald­ur Þór Hall­dórs­son fram­kvæmda­stjóri Mal­bik­stöðvar­inn­ar og Jón Viggó Gunn­ars­son, sér­fræðing­ur Sorpu í markaðs- og tækniþróun.

Lesa meira »

Af­kasta­get­an auk­in um 50%

Fram­kvæmd­um við stækk­un varma­stöðvar við Hell­is­heiðar­virkj­un, sem fram­leiðir heitt vatn fyr­ir íbúa og fyr­ir­tæki á höfuðborg­ar­svæðinu, er lokið. Við það jókst af­kasta­geta henn­ar úr 600

Lesa meira »

Fjármagni beint í sjálfbæra uppbyggingu

Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, undirritaði í dag fyrir hönd ríkisstjórnarinnar viljayfirlýsingu ásamt meginhluta íslensks fjármálamarkaðar þar sem lýst er vilja til að nýta fjármagn til að viðhalda sjálfbærri þróun og taka tillit til alþjóðlegra skuldbindinga Íslands og þeirra viðmiða sem íslensk stjórnvöld hafa sett sér.

Lesa meira »